Buzz
Bài mẫu 2
Trong lịch sử và văn chương, chúng ta thường thấy những biến cố lớn của kháng chiến chỉ tập trung vào các vị vua, quan lại và tướng lĩnh. Ít có những góc nhìn về cuộc đời của người dân thường. Tuy nhiên, đến thời kỳ của chúng ta, với sự lãnh đạo của giai cấp công nhân và việc thành lập chính phủ mới, hình ảnh của người dân bình thường được phong phú hơn trong văn chương và nghệ thuật. Trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, nhiều nhà thơ đã tạo nên những tác phẩm vĩ đại, ghi lại những thành tựu và tinh thần yêu nước của những người vô danh. Bài thơ 'Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ' của Nguyễn Khoa Điềm cũng là một trong những tác phẩm đáng kể trong số đó.
'Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ' được sáng tác vào ngày 25 tháng 3 năm 1971 bởi Nguyễn Khoa Điềm và là một trong những tác phẩm nổi bật của ông. Bài thơ miêu tả một người mẹ dân tộc Tây Nguyên luôn địu con trên lưng khi làm việc. Tác giả chọn mẹ đang nuôi con và đứa con đang ấp vú mẹ làm hai nhân vật tham gia kháng chiến, nhằm nhấn mạnh tính toàn dân của nỗ lực đấu tranh. Bài thơ phát triển đồng thời hai mối tình cảm lớn: tình mẹ con và tình yêu dân tộc.
Hình ảnh của người mẹ trong bài thơ của Nguyễn Khoa Điềm vẫn mang nét hiện hữu của người mẹ Việt Nam, đầy tình thương con cái, kiên nhẫn và sự hy sinh. Cách đây nhiều năm, trong kháng chiến chống Pháp, có một bà mẹ nằm trong ổ chuối, nuôi hy vọng cho con trên mặt trận, một hình ảnh đã làm xúc động rất nhiều người. Với ba khúc ca trong bài thơ, Nguyễn Khoa Điềm đã tả tình yêu thương và khát vọng của người mẹ dân tộc Tây Nguyên trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, giúp cho người đọc cảm nhận sâu sắc lòng yêu nước, yêu tổ quốc và khát khao tự do của nhân dân trong thời kỳ lịch sử đặc biệt này.
Ở khúc ca đầu tiên, người mẹ ru con trong khi đang địu con trên lưng và giã gạo nuôi quân đội, giấc ngủ của em theo nhịp chày, chịu đựng mồ hôi lao động của mẹ?
“Nhịp chày em nghiêng, giấc ngủ em nghiêng
Mồ hôi của mẹ rơi lên má em nóng bỏng
Vai mẹ gầy nhấp nhô để làm gối cho em
Lưng đưa nôi và tim hát thành lời”.
Âm thanh của câu ru con theo nhịp chày khiến giấc ngủ của em cũng 'nghiêng' theo. Con như đang chia sẻ với mẹ sự vất vả của bà. Má em 'nóng bỏng' vì những giọt mồ hôi của mẹ. Trong đoạn thơ này, hàng loạt hình ảnh (mồ hôi, má, vai, lưng, tim) được sử dụng để diễn tả trái tim đầy tình yêu thương của người mẹ nghèo. Lưng mẹ là nơi đứa con lớn lên. Trong tim mẹ, tình mẫu tử ngọt ngào dạt dào, biến thành lời hát.
Việc người mẹ địu con đi làm việc khi vẫn đang tỉa bắp trên núi Ka-lưi là hình ảnh của sự yêu thương và hy vọng vô bờ bến của mẹ dành cho con:
“Mẹ đang tỉa bắp trên núi Ka-lưi
Lưng núi thì to mà lưng mẹ thì nhỏ
Em ngủ ngoan em đừng làm mẹ mỏi
Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi
Mặt trời của mẹ, em nằm trên lưng”.
Mặt trời ở đồi là hình ảnh thực tế, mang lại ánh sáng và sự sống cho cây cối, làm cho bắp nở to, hạt mẩy. Mặt trời trong câu thơ sau là một biểu tượng. Tác giả ẩn dụ rằng đứa con là mặt trời của mẹ. Đối với mẹ, con là ánh sáng, là nguồn sống, là niềm vui, là hạnh phúc, là tương lai. Hai câu thơ với hai hình ảnh này tôn lên nhau, làm nổi bật tình yêu thương sâu sắc và hy vọng lớn lao của người mẹ dành cho con.
Lời ru của người mẹ Tà-ôi vang lên trong trái tim mẹ khi địu con đi tỉa bắp vẫn hướng về đứa con yêu quý của mình. Tình thương mẫu tử có thể nói mãi không hết. Nguyễn Khoa Điềm đã cố gắng diễn đạt ít thôi nhưng vẫn thể hiện được cái chất của tình mẹ: đằm thắm, tha thiết như bao mối tình mẹ con truyền thống Việt Nam, nhưng lại mang nét cao quý, rộng mở của thời đại cách mạng. Bà mẹ Tà-ôi là một bà mẹ lao động, trực tiếp sản xuất, phục vụ cuộc chiến đấu của toàn dân tộc. Tình thương con, thương bộ đội, thương dân làng, thương đất nước hòa quyện vào nhau trong tấm lòng của bà mẹ miền núi yêu nước trong những năm tháng chống Mĩ khó khăn, gian khổ.
Lời ru (và tình yêu thương của mẹ) dẫn bước bà mẹ Tà-ôi đi bao nơi: từ sân (khi mẹ giã gạo) lên đến ngọn núi Ka-lưi (khi mẹ tỉa bắp), rồi đến rừng, đến suối (khi mẹ chuyển lán, đạp rừng). Ước mơ, khát vọng của mẹ, được gửi gắm qua lời hát tha thiết, nặng tình, nặng nghĩa, cũng dần lớn dần lên: từ mong mỏi “con mơ cho mẹ hạt bắp lên đều” đến mong muốn “Mai sau con lớn vung chày lún sân” rồi “Mai sau con lớn phát mười Ka-lưi”, cuối cùng nảy lên thành khát vọng rực rỡ:
“Mai sau con lớn làm người Tự do'
Bài thơ “Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ” là bài ca về tình mẫu tử của người Việt Nam. Một đứa con chỉ có thể lớn lên bằng sữa mẹ, lời ru và tình thương của mẹ. Bài thơ của Nguyễn Khoa Điềm là tượng đài lộng lẫy về người mẹ Việt Nam “Anh hùng, kiên cường, trung hậu, đầy nghị lực”. Nó nhắc nhở mỗi người chúng ta ghi sâu trong lòng tình cảm kính yêu và biết ơn mẹ hiền.
