Buzz
1. Nội dung kiến thức thu được từ module 9
a, Đặc điểm tâm lý và sinh lý của học sinh tiểu học
Học sinh tiểu học trong độ tuổi từ 6 đến 11 tuổi có những đặc điểm tâm lý và sinh lý riêng biệt. Đây là giai đoạn các em bắt đầu hình thành phẩm chất đạo đức, nhân cách và các kỹ năng quan trọng. Trong giai đoạn này, các em đang theo học chương trình tiểu học và có những đặc trưng riêng biệt của lứa tuổi này.
Khi bước vào lớp 1 ở tuổi 6, các em bắt đầu mở rộng các mối quan hệ xã hội. Lúc này, các mối quan hệ phổ biến bao gồm giữa học sinh với học sinh, học sinh với giáo viên, và với các nhân viên trong trường, cùng nhiều mối quan hệ khác. Học sinh tiểu học thường thích kết bạn và ngày càng chủ động trong việc làm quen với những người mới.
Ở giai đoạn này, trí tưởng tượng của các em rất phong phú, khiến các em đặc biệt yêu thích các bài giảng sinh động và trực quan. Tuy nhiên, các em còn non nớt và dễ tin người, nên chưa có sự cảnh giác cao.
Các em thường nhạy cảm và dễ xúc động. Các hành vi bạo lực tinh thần và thể xác có thể gây ra nỗi ám ảnh cho các em. Ở độ tuổi này, suy nghĩ của các em chủ yếu dựa vào giác quan, vì vậy các em thường mong muốn được nhận quà vật chất như đồ chơi hoặc món đồ yêu thích. Những lời khen ngợi và sự tuyên dương cũng giúp kích thích sự hứng thú và tích cực của các em.
Các em luôn tràn đầy năng lượng và rất hoạt bát, thường xuyên chạy nhảy và hoạt động. Tuy nhiên, một số phụ huynh chưa hiểu rõ tâm lý của trẻ, thường bắt các em phải ngồi yên. Điều này có thể ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển của các em, và việc quát tháo hoặc ngăn cấm quá mức có thể khiến trẻ cảm thấy sợ hãi hoặc thu mình.
Ở tuổi này, các em rất tò mò và muốn khám phá thế giới xung quanh, dẫn đến việc liên tục đặt câu hỏi. Nếu giáo viên và phụ huynh nắm bắt được những đặc điểm này và hướng dẫn học tập một cách khoa học, các em sẽ phát huy tối đa khả năng của mình. Ngược lại, nếu cha mẹ và thầy cô không kiên nhẫn, có thể khiến các em cảm thấy sợ hãi và học tập kém hiệu quả.
Học tập của học sinh ở độ tuổi này bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố như áp lực học tập, phương pháp và kỹ năng sư phạm của giáo viên, môi trường giáo dục, và tình hình gia đình. Để hỗ trợ sự phát triển của trẻ, nhà trường và gia đình cần hiểu rõ những yếu tố này và tạo điều kiện thuận lợi nhất cho quá trình học tập của các em.
Để đạt được điều này, giáo viên đóng vai trò quan trọng trong việc tư vấn và hướng dẫn học sinh tiểu học. Tư vấn không chỉ là đưa ra lời khuyên mà còn phải đảm bảo rằng học sinh có thể tự quyết định và đưa ra quyết định của riêng mình.
b, Nội dung và hình thức tư vấn học sinh
Tư vấn cho học sinh tiểu học cần tập trung vào những nội dung chính như phương pháp học tập, các vấn đề về tình bạn, và kỹ năng sống, phù hợp với đặc điểm lứa tuổi của các em.
Hoạt động tư vấn học sinh tiểu học có thể được thực hiện theo cách trực tiếp hoặc gián tiếp. Đối với số lượng lớn học sinh, hình thức tư vấn gián tiếp qua các hoạt động chung và ngoại khóa là hiệu quả nhất. Thực hiện tốt công tác này giúp giáo viên định hướng suy nghĩ và hành động của toàn trường. Qua các hoạt động vui chơi, giáo viên dễ dàng phát hiện các vấn đề tâm lý của học sinh và đưa ra giải pháp phù hợp. Việc phát hiện sớm các vấn đề tâm lý sẽ giúp giáo viên kịp thời điều chỉnh, giúp các em phát triển suy nghĩ và tâm lý tích cực.
c, Phương pháp và kỹ thuật tư vấn cho học sinh tiểu học
Khi tư vấn học sinh tiểu học, giáo viên cần vận dụng linh hoạt các phương pháp như đàm thoại, quan sát, kể chuyện, đóng vai và xử lý tình huống, cũng như các phương pháp trực quan.
Để đảm bảo hiệu quả tư vấn, giáo viên cần tuân thủ nghiêm ngặt các nguyên tắc bảo mật, tin tưởng và tự quyết. Giáo viên nên trở thành người bạn thân thiết, giúp học sinh thoải mái chia sẻ những lo lắng cá nhân. Đặc biệt, khi các em chia sẻ, sự bảo mật là rất quan trọng. Giáo viên cần xây dựng lòng tin và bảo mật thông tin, đồng thời giúp học sinh nhận diện vấn đề và tìm ra giải pháp phù hợp.
Nhận thức rõ vai trò của mình, giáo viên cần phát triển đầy đủ các kỹ năng cần thiết, bao gồm kỹ năng lắng nghe, hỏi, thấu hiểu, thấu cảm, phản hồi, cung cấp thông tin, giải quyết im lặng, đối đầu, phát hiện sớm, đánh giá tâm lý học sinh, tổ chức các hoạt động phòng ngừa, can thiệp, phân phối các lực lượng giáo dục, và lập hồ sơ tâm lý học sinh.
Việc rèn luyện các kỹ năng như nghe, hỏi, thấu hiểu, thấu cảm và phản hồi giúp giáo viên khai thác thông tin một cách hiệu quả, từ đó nắm bắt chính xác vấn đề cần giải quyết. Chỉ khi hiểu rõ vấn đề, giáo viên mới có thể đưa ra các giải pháp phù hợp.
Tuy nhiên, không phải lúc nào các em cũng tự nguyện chia sẻ vấn đề của mình. Do đó, giáo viên cần trang bị kỹ năng quan sát và đánh giá tâm lý để nhận diện kịp thời các vấn đề tâm lý tiêu cực có thể phát sinh.
2. Những bài học kinh nghiệm rút ra cho bản thân
a, Tình hình hoạt động tư vấn học đường hiện tại
Hoạt động tư vấn học đường đã trở thành một xu hướng phổ biến trên toàn thế giới. Tuy nhiên, tại Việt Nam, vấn đề này vẫn chưa nhận được sự quan tâm đầy đủ và đúng mức.
Trong những năm gần đây, các cấp quản lý giáo dục đã bắt đầu chú trọng hơn đến công tác tư vấn học đường cho học sinh tiểu học. Tuy nhiên, nhiều giáo viên vẫn chưa nhận thức đúng mức tầm quan trọng của công tác này, dẫn đến việc chưa coi trọng đúng mức công tác tư vấn học sinh.
Hiện nay, hầu hết học sinh tiểu học phải đối mặt với áp lực học tập lớn. Phụ huynh thường đặt kỳ vọng quá cao vào con cái, yêu cầu các em tham gia nhiều lớp học bổ sung về văn hóa và năng khiếu. Việc học không xuất phát từ niềm đam mê mà chỉ là sự ép buộc gây áp lực nặng nề, dẫn đến căng thẳng cho học sinh. Hậu quả là các em học tập kém hiệu quả và không phát huy được khả năng vốn có. Thực tế cho thấy, học sinh tiểu học có thể gặp phải rối loạn phát triển tâm lý, các vấn đề về kỹ năng cơ bản, thậm chí dẫn đến trầm cảm. Những trạng thái cảm xúc tiêu cực khiến các em mất hứng thú học tập, dẫn đến vi phạm kỷ luật, bỏ học hoặc trốn học, gặp khó khăn trong học tập và tu dưỡng đạo đức. Vì vậy, các em cần sự hỗ trợ từ cha mẹ và thầy cô giáo hơn bao giờ hết.
Trước tình hình đó, các trường học cần chú trọng đúng mức vào công tác tư vấn học đường.
b, Bài học rút ra cho bản thân
Nhờ sự chỉ bảo tận tình của các thầy cô giáo, tôi đã tiếp thu được nhiều kiến thức quý báu. Tôi tin rằng những kiến thức này sẽ giúp tôi đạt được thành công trong công tác tư vấn học sinh tiểu học cũng như trong công tác giảng dạy của mình. Dưới đây là một số bài học kinh nghiệm tôi rút ra cho bản thân:
Thứ nhất: Cần chủ động hơn trong việc tìm hiểu tình hình học sinh. Việc này có thể thực hiện bằng nhiều phương pháp, nhưng cách thuận tiện nhất là thường xuyên trò chuyện với các em trong giờ giải lao. Điều này sẽ giúp tôi hiểu rõ tâm tư, nguyện vọng và tính cách của từng học sinh. Thói quen trò chuyện thường xuyên sẽ giúp học sinh cảm thấy thoải mái hơn khi chia sẻ và học tập.
Việc thu thập thông tin về tâm lý và tình hình học tập của học sinh còn được thực hiện qua việc trao đổi với phụ huynh qua điện thoại hoặc trong các buổi họp phụ huynh. Thực tế cho thấy, sự kết nối giữa nhà trường và phụ huynh không chỉ giúp phụ huynh hiểu rõ hơn về kết quả học tập và rèn luyện của con em mình, mà còn giúp giáo viên nắm bắt tình hình học tập và sự phát triển tính cách của học sinh. Từ đó, giáo viên có thể chọn lựa phương pháp giảng dạy phù hợp.
Thứ hai: Tôi nhận thấy tầm quan trọng của việc quan sát các hoạt động học tập và vui chơi của học sinh. Quan sát giúp phát hiện những thay đổi trong hành vi, hiện tượng bất thường trong đời sống học đường, và các dấu hiệu của rối loạn tâm lý. Những dấu hiệu có thể nhỏ như đi học muộn, không mang giày, cáu gắt với bạn bè, hoặc lo lắng thái quá, hay lớn hơn như nghỉ học không xin phép, vi phạm nội quy, hoặc vô lễ với giáo viên. Đối với học sinh ngoan ngoãn, bất kỳ biểu hiện nào dù nhỏ cũng cần được lưu ý. Để quan sát hiệu quả, giáo viên nên chủ động tạo ra môi trường hoạt động và vui chơi cho các em, hoặc các tình huống giả định để học sinh thể hiện tâm lý và tính cách. Các hoạt động trải nghiệm ngoài nhà trường cũng giúp thầy và trò gần gũi hơn và dễ cảm thông với nhau. Việc cho học sinh tự thực hiện các hoạt động ngoài giờ học không chỉ phát huy năng lực sáng tạo mà còn giúp các em thể hiện kỹ năng sống cần thiết như làm việc nhóm, hợp tác, tự tin và giao tiếp.
Thứ ba: Về thái độ đối với học sinh, tôi cần thể hiện sự nhẹ nhàng, kiên nhẫn và lắng nghe khi học sinh trình bày vấn đề. Thái độ này sẽ giúp tôi nhận được sự tin tưởng từ các em, tạo điều kiện cho các em thoải mái bày tỏ các vấn đề tâm lý của mình.
Thứ tư: Dựa trên kiến thức từ các module cung cấp, tôi đã tìm ra những giải pháp tốt nhất để thực hiện công tác tư vấn học đường hiệu quả trong vai trò giáo viên chủ nhiệm:
- Tổ chức các hoạt động tư vấn tâm lý nhằm lắng nghe và hỗ trợ học sinh phát triển thể chất và tinh thần, kịp thời điều chỉnh hành vi, và ngăn ngừa các dấu hiệu tâm lý tiêu cực.
- Tăng cường rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh tiểu học thông qua các môn học như Tiếng Việt, Khoa học tự nhiên và xã hội, Đạo đức,... Mục tiêu của việc giáo dục kỹ năng sống là phát triển óc thẩm mỹ, nâng cao nhận thức xã hội, ý thức công dân, và tình yêu quê hương đất nước. Đồng thời, giáo dục kỹ năng sống cũng góp phần xây dựng thái độ tích cực, tinh thần đoàn kết, và sự chủ động trong các hoạt động tập thể. Thực hiện giáo dục kỹ năng sống qua các môn học còn giúp học sinh tăng cường ý thức tự quản trong các hoạt động ngoài giờ lớp học.
- Rèn luyện cho học sinh các kỹ năng giao tiếp, hợp tác, lắng nghe, trình bày, khả năng thích ứng học tập và xây dựng bản lĩnh học tập của các em.
- Cần đặc biệt chú ý đến những học sinh gặp khó khăn về tâm lý, đặc biệt là những em có hoàn cảnh khó khăn hoặc đặc biệt.
Về phía nhà trường, tôi đề xuất cần tạo thêm điều kiện hỗ trợ học sinh gặp khó khăn tâm lý. Để thực hiện tốt công tác tư vấn học đường, nhà trường nên thành lập phòng tư vấn học đường với các tư vấn viên là giáo viên trực tiếp giảng dạy. Bên cạnh đó, nhà trường cần chú trọng bồi dưỡng kiến thức chuyên môn và kỹ năng tư vấn cho giáo viên. Điều này sẽ giúp giáo viên phát hiện và can thiệp kịp thời, hỗ trợ học sinh phát triển tâm lý và trí tuệ một cách tốt nhất.
Trên đây là những kiến thức mà tôi đã thu nhận được từ module 09 'Hướng dẫn tư vấn cho học sinh tiểu học'. Nhận thức rõ tầm quan trọng của hoạt động tư vấn học đường, tôi cam kết sẽ nỗ lực hơn trong việc trau dồi kiến thức và kỹ năng liên quan đến tư vấn học sinh tiểu học. Tư vấn học đường là quá trình hỗ trợ học sinh tìm hiểu bản thân, nhận ra tiềm năng và nâng cao khả năng tự giải quyết khó khăn trong cuộc sống.
