Buzz
Tài liệu này bao gồm dàn ý chi tiết cùng với 5 bài văn mẫu được Mytour tổng hợp từ các bài văn mẫu xuất sắc nhất của các em học sinh trên khắp đất nước. Hy vọng rằng với tài liệu này các em sẽ có thêm nhiều tài liệu tham khảo, cũng như củng cố kiến thức, trau dồi vốn từ để biết cách làm bài văn thuyết minh. Mời các em cùng tham khảo và tải tài liệu tại đây.
Dàn ý thuyết minh về một thể loại văn học dân gian
1. Bắt đầu:
– Ca dao là hình thức thơ dân gian thể hiện sâu sắc thế giới tâm hồn phong phú của con người.
– Ca dao là thơ của dân tộc, gương phản ánh tâm trạng và suy tư của mọi người.
2. Nội dung chính:
– Định nghĩa và giới thiệu về ca dao.
– Tính chất cơ bản của ca dao:
+ Ca dao (thường được gọi là thơ trữ tình – lời trò chuyện) miêu tả cuộc sống tâm hồn của con người trong các mối quan hệ gia đình và xã hội.
+ Các đề tài được ca dao phản ánh rất đa dạng, từ ca dao về nghi lễ – phong tục, đến ca dao liên quan đến sinh hoạt gia đình và cộng đồng.
+ Trong ca dao, có nhiều loại nhân vật trữ tình như: người mẹ, người vợ, người con (trong gia đình), chàng trai – cô gái (trong tình yêu), phụ nữ, và những người dân thường (trong xã hội).
+ Cảm xúc và tâm trạng của các nhân vật trữ tình trong ca dao thường được thể hiện một cách tổng quát, phù hợp với độ tuổi, gia đình, nghề nghiệp, v.v.
+ Xét về hình thức biểu diễn, ca dao thường có hai dạng chính: ca dao hát chung và ca dao hát lẻ.
– Giới thiệu các chủ đề chính của ca dao Việt Nam:
+ Ca dao thường phản ánh những tình cảm cao đẹp, lòng yêu thương của con người trong các mối quan hệ. Đó có thể là tình cảm trong gia đình (tình cha mẹ với con cái, con cái với cha mẹ, tình vợ chồng), tình cảm trong xã hội (tình yêu đôi lứa, tình yêu quê hương, lòng yêu nghề nghiệp,…).
+ Ca dao là tiếng hát chân thành của con người về những gian khó trong cuộc sống, đặc biệt là những gian khó của phụ nữ. Ngoài ra, ca dao cũng là tiếng nói phản ánh phản đối sự cường bạo (của vua, quan) và những truyền thống gây ra nhiều đau khổ cho con người (như truyền thống ma chay, truyền thống cưới hỏi,…).
+ Ca dao trào phúng thường là tiếng cười phê phán những tật xấu, những tính cách không tốt của con người.
– Giới thiệu những đặc điểm nghệ thuật của ca dao:
+ Ca dao chủ yếu sử dụng hình thức thơ lục bát hoặc các biến thể của lục bát (90% ca dao thu thập được). Ngoài ra, trong ca dao cũng có sự hiện diện của các hình thức thơ khác như song thất lục bát, vãn bốn, vãn năm.
+ Ca dao được biết đến với sự phong phú của các phương thức tu từ như so sánh, ẩn dụ và đặc biệt là việc sử dụng nhiều hình ảnh biểu tượng.
+ Ca dao thường xuất hiện với các hình thức lặp lại như: lặp cấu trúc, lặp mở đầu bằng một dòng thơ hay một cụm từ, từ; cũng như lặp lại các hình ảnh. Vì vậy, khi phân tích ca dao, cần phải tập trung vào những hình thức lặp này.
+ Ngôn từ trong ca dao thường đơn giản, gần gũi với lời nói hàng ngày của nhân dân, phản ánh rõ nét bản sắc văn hóa và đặc điểm văn hóa của từng vùng miền.
– Đánh giá về vai trò và ảnh hưởng của ca dao:
+ Ca dao được xem như là cây đàn muôn điệu của tâm hồn dân tộc. Ca dao giúp ta hiểu về tâm hồn, tính cách và cách sống của mình.
+ Ca dao cũng là kho tàng kinh nghiệm quý báu để chúng ta áp dụng trong cuộc sống, mang lại cho chúng ta nhiều bài học về đạo đức và kinh nghiệm.
+ Ca dao là nguồn tài liệu quý giá cho các nhà văn, nhà thơ sau này để học tập và sáng tạo (bằng cách sử dụng biểu tượng, tài liệu thơ, cách diễn đạt…).
3. Kết luận:
Ca dao giúp chúng ta khám phá “tất cả những khởi đầu thơ ca, hành trình khám phá tâm hồn dân tộc” ? (Giéc – xen). Vì vậy, ca dao sẽ luôn sống mãi trong lòng người dân.
Thuyết minh về một loại văn học - Ca dao (Mẫu 1)
Dù đất nước chúng tôi nhỏ bé, nhưng chúng tôi tự hào với truyền thống văn hóa mà tổ tiên đã gìn giữ và truyền lại. Văn học dân gian, đặc biệt là ca dao, là một phần quan trọng của nền văn hóa dân gian. Ca dao không chỉ là những bài hát êm đềm dành cho trẻ em ngủ, mà còn chứa đựng những lời khuyên đạo đức và những bài học nhân sinh.
Ca dao là nguồn cảm hứng vô tận từ khi còn bé. Chúng là một phần không thể thiếu của văn hóa và văn học dân gian. Cùng với việc giúp trẻ em ngủ, ca dao còn chứa đựng những lời khuyên về đạo lý, những bài học về cuộc sống. Ví dụ:
Cha như núi Thái Sơn
Mẹ như dòng nước trong nguồn chảy ra.
Nhiều nét văn hóa của chúng tôi có thể được tìm thấy trong truyện dân gian Việt Nam. Truyện dân gian là nơi thể hiện và giữ gìn những tư tưởng cao quý của dân tộc như 'hiền lành sẽ gặp may', 'người trung thực sẽ được ơn trời', và truyền tải niềm tin vững vàng rằng 'thiện luôn chiến thắng ác'.
Tục ngữ là nơi chứa đựng kinh nghiệm sản xuất, triết lí về cuộc sống, thái độ ứng xử, quan niệm về cuộc sống… Dân tộc tôi đã tích tụ và kế thừa một kho tàng tục ngữ đáng tự hào. Trong những câu ngắn gọn, mộc mạc ấy, chúng ta có thể tìm thấy nhiều ý nghĩa sâu xa từ cha ông.
Truyện cười dân gian mang lại phút giây giải trí bổ ích. Kể về những tình huống đời thường, truyện cười không chỉ là giải trí mà còn là lời khuyên, bài học, và phê phán thói xấu trong xã hội.
Các dân tộc thiểu số ở miền núi có truyền thơ, người Tây Nguyên có các sử thi kể về anh hùng dân tộc và ca ngợi sức mạnh cộng đồng…
Chúng tôi tự hào về văn học dân gian của dân tộc. Văn học dân gian giúp hiểu rõ hơn về dân tộc và tự hào về những di sản của cha ông.
Thuyết minh về một loại văn học - Ca dao (Mẫu 2)
Ca dao đã tồn tại từ thời gian rất sớm và được truyền miệng từ thế hệ này sang thế hệ khác. Nhờ vào những giai điệu gần gũi, quen thuộc, và những lời ru đậm chất tình cảm, ca dao đã gắn bó với chúng ta.
Ca dao là một trong những thể loại quan trọng nhất của văn học dân gian Việt Nam. Đó là những tác phẩm trữ tình dân gian thể hiện sâu sắc đời sống tâm hồn của con người. Ca dao là nguồn cảm hứng cho trẻ em qua những bài hát ru, là cách thể hiện tâm trạng của các chàng trai, cô gái, là lời biểu đạt sự biết ơn và tự hào về công lao của tổ tiên và tinh thần của những người đã qua đời, cũng như là cách thức thể hiện sự phấn khích hoặc hạnh phúc của người lao động trong gia đình và xã hội. Dựa trên các cung bậc cảm xúc đó, ca dao được phân loại thành 3 loại.
Loại đầu tiên là những bài hát về tình thương, tình bạn, thể hiện tình cảm sâu đậm đối với quê hương, đất nước, gia đình, bạn bè, và đặc biệt là tình yêu lứa đôi. Suốt lịch sử, khắp mọi miền đất nước, chúng ta luôn nghe thấy những bài ca khen ngợi vẻ đẹp của núi rừng, cảnh sắc tươi đẹp, và sự phong phú của từng vùng đất:
Sông Bạch Đằng sâu nhất
Giặc đến ba lần, tan ba lần
Núi Lam Sơn cao nhất
Có ông Lê Lợi hiện ra trong hàng ngàn người.
Ca dao nói về tình cảm gia đình, tình yêu lứa đôi một cách trong sáng, hồn nhiên, và chân thành:
'Con người có tổ có tông
Như cây có rễ như sông có nguồn.'
'Công cha như núi Thái Sơn
Nghĩa mẹ như nước trong suối chảy ra
Một lòng tôn mẹ, kính cha
Hiếu mới là đạo con tròn đầy.'
Trong ca dao về tình thương, tình nghĩa, hình ảnh người Việt Nam hiện lên với sự lạc quan, yêu đời, cần cù trong lao động, dũng cảm trong cuộc sống, nhân ái, vị tha, và lòng hi sinh trong tình bạn... Ca dao thể hiện những phẩm chất tốt đẹp đó của người Việt Nam và dạy con người hướng đến điều tốt đẹp, cao cả trong cuộc sống.
Loại thứ hai là ca dao thể hiện cuộc sống khó khăn, vất vả của người dân dưới áp bức của xã hội cũ. Ca dao tả cảnh khổ cực, sức nặng của cuộc sống:
Thương thay số phận con rùa
Lên đình đá đội hạc, xuống chùa đá đóng bia.
Đặc biệt là tiếng than của người phụ nữ chịu nhiều bất công từ chế độ nam quyền và lễ giáo phong kiến gây ra:
Thân em như tấm lụa đào
Phất phơ giữa chợ, không biết vào tay ai.
Loại thứ ba là ca dao hài hước châm biếm: Cùng với truyện cười, ca dao hài hước châm biếm tập trung thể hiện nét đặc sắc của nghệ thuật trào lộng dân gian Việt Nam nhằm tạo ra tiếng cười mua vui, giải trí, phê phán những thói hư tật xấu hay những người đáng cười trong xã hội:
Ăn thì ăn những miếng ngon
Làm thì chọn việc lớn lời.
Ca dao đa dạng về cấu tứ và hình tượng. Thường sử dụng thể lục bát, song thất lục bát và các thể vãn. Mỗi bài ca dao thường có hai dòng thơ lục bát, kết cấu ngắn gọn. Sức hấp dẫn ở ca dao là âm điệu phong phú, lời ca dao giàu hình ảnh. Biện pháp nghệ thuật ẩn dụ, so sánh, nói quá,... tạo ra những hình ảnh gợi cảm, mở rộng trường liên tưởng. Nghệ thuật so sánh đã tạo nên những hình ảnh độc đáo trong ca dao: cây đa - bến nước - con đò; trúc - mai, con cò, chiếc cầu,... Ca dao dùng lời ăn tiếng nói của nhân dân để chuyển tải tâm tư, tình cảm của nhân dân.
Chúng ta đã trải qua hành trình tuyệt vời của ca dao Việt Nam, và ca dao vẫn mãi hiện hữu trong lòng mỗi người chúng ta. Hãy yêu thương ca dao, trân trọng lời ru của mẹ, hòa mình vào những giai điệu dân ca tinh tế, đậm chất dân tộc để thêm yêu thương quê hương, bảo vệ văn hóa dân tộc Việt.
Thuyết minh về một thể loại văn học Ca dao - Mẫu 3
Ca dao là một thể loại thơ trữ tình đã tồn tại từ lâu đời và rất phổ biến trong văn học dân gian Việt Nam. Nó thường phản ánh cuộc sống tư tưởng, đa dạng tình cảm của người dân thường. Dân ca thường kết hợp giữa ca dao và những giai điệu dân ca. Do đó, ca dao và dân ca thường đi đôi, gắn bó như hình với bóng.
Người dân thường xưa thường sử dụng ca dao - dân ca để thể hiện tâm trạng và diễn đạt suy nghĩ về cuộc sống. Trong giao tiếp hàng ngày, họ thường mượn câu ca dao phù hợp để thay thế cho lời nói, làm tăng sức mạnh biểu cảm của lời nói. Từ ca dao, họ biến thành những giai điệu dân ca để thể hiện một cách đầy đủ hơn tâm tư, tình cảm của mình.
Ca dao - dân ca xoay quanh một số chủ đề lớn như:
Những bài hát thổ lộ tình cảm:
Những bài hát này thường liên quan đến các hoạt động lao động, sinh hoạt gia đình và cộng đồng. Các dạng hình hát cũng đa dạng, phù hợp với từng đối tượng, từng công việc. Trẻ con thường hát các bài đồng ca khi chơi các trò chơi như: chi chi chành chành, chồng nụ chồng hoa, dung dăng dung dẻ… Nông dân hát khi cày, ngư dân hò khi chèo thuyền, kéo lưới… thợ dệt hát khi dệt vải… Mỗi vùng miền có những câu ca dao, những giai điệu dân ca đặc trưng cho người và địa phương. Ví dụ như Phú Thọ có hát xoan, Bắc Ninh có quan họ, Nghệ – Tĩnh có hát vải và nhiều điệu hò; Huế có ca Huế, hò Huế; vùng Ngũ Quảng có hát bài chòi; Nam Bộ có các điệu lí, điệu hò của vùng đồng bằng sông nước… Mặc dù hình thức khác nhau nhưng tất cả đều cùng chung một nội dung phản ánh tâm trạng vui buồn và những ước mong, khát vọng của người lao động thuở xưa.
Một trong những tình cảm trong sáng và đẹp đẽ mà ca dao luôn nhắc đến là tình yêu tha thiết đối với quê hương, đất nước. Việt Nam mỗi nơi đều đẹp và cuốn hút. Từ vùng đất lịch sử:
Đồng Đăng với phố Kì Lừa,
Có Tô Thị, có chùa Tam Thanh.
Lên xứ Lạng cùng anh,
Dù công mẹ sinh ra con.
Đến Thủ đô Hà Nội với nghìn năm văn hiến:
Xem cảnh Kiếm Hồ,
Thăm cầu Thê Húc, chùa Ngọc Sơn.
Đài Nghiên, Tháp Bút chưa phai,
Hỏi ai xây dựng non sông này ?!
Đến miền Trung sơn thủy hữu tình:
Đường vào Nghệ quanh quanh,
Non xanh nước biếc như tranh.
Đến châu thổ đồng bằng miền Tây Nam Bộ phì nhiêu, màu mỡ:
Rừng Cửu Long bay cao vút,
Sông Cửu Long chảy bình yên cá tôm.
Giang sơn vững vàng là thành quả của hàng thế hệ vất vả, đổ mồ hôi, gieo xương máu và bảo vệ. Do đó, truyền thống yêu nước, kiên cường chống giặc, lao động cần cù, đoàn kết và lòng nhân ái của người Việt là điều đáng tự hào.
Thông qua ca dao - dân ca, hình ảnh quê hương với luỹ tre, đồng ruộng, cây đa, bến sông, đền đài và những mái nhà đơn giản đã trở thành thánh địa trong lòng người dân Việt Nam. Dù ở đâu, đi xa đến đâu, lòng người vẫn gắn bó, vẫn nhớ thương:
Đi xa về vẫn nhớ quê,
Nhớ canh rau muống, nhớ cà dầm tương.
Nhớ ai ra nắng dầm sương,
Nhớ ai tát nước bên đường hôm xưa.
Nhiều bài học đạo lý được truyền đạt qua ca dao - dân ca để dạy dỗ, giáo dục con cháu từ khi còn nhỏ, nhắc nhở các thế hệ sau phải hiếu thảo với ông bà, cha mẹ:
Làm người phải biết gìn giữ tổ tiên,
Như cây gốc chắc chắn, như sông nguồn không thay đổi.
Hoặc:
Công cha như núi Thái Sơn vững bền,
Nghĩa mẹ như dòng suối không ngừng chảy ra.
Hiếu thảo cha mẹ, lòng thành kính trọng,
Chỉ khi ấy mới là con đúng đắn.
Khuyên anh em hãy hòa thuận, thương yêu nhau:
Anh em như là tay chân của một cơ thể,
Đoàn kết nhau giống như sự liên kết giữa gân xương và da thịt,
Khuyến khích trai gái yêu nhau phải vượt qua mọi khó khăn để đạt được tình yêu đích thực:
Yêu nhau nhưng vượt qua khó khăn như leo núi cao,
Chèo thuyền qua dòng sông rộng, vượt qua núi đèo hiểm trở.
Khuyên vợ chồng phải trung thành, kiên nhẫn:
Hãy cùng nhau xuống biển bắt cua,
Mang về nấu quả mơ chua trong rừng.
Kể cả khi chua ngọt xen kẽ,
Chớ quên nhau giữa cảnh non xanh nước biếc.
Khuyên bạn bè phải trân trọng lẫn nhau, gắn bó bền chặt:
Bạn bè là tình bạn đồng lòng,
Đồng lòng cùng nhau vượt khó, mới an lành.
Khuyến mọi người biết chia sẻ, đoàn kết trong lúc gian khó, hiểm nguy:
Bầu ơi, hãy yêu thương nhau,
Dù khác biệt nhưng chung một trái tim.
Bên cạnh những câu ca dao – dân ca nói về tình yêu quê hương, đất nước, con người,… là những câu thể hiện lòng thương xót, đau buồn trước số phận nghèo khó, bất hạnh của người lao động trong xã hội phong kiến áp bức, bất công. Đời sống vật chất thiếu thốn cùng với những nỗi khốn khó do giai cấp bóc lột gây ra là nguyên nhân tạo ra những câu hát phổ biến trong dân gian:
Thương những kẻ nghèo khổ bần hàn,
Đầu mưng mủi mặc tơ mong manh.
Thương những lũ kiến bé nhỏ,
Chạy đi kiếm ăn khó lòng với.
Thương những con cuốc giữa trời,
Dẫu rên ra máu cũng chẳng ai nghe.
Thương những con hạc đầu đình,
Bay muốn mà không cất bước nổi.
Là ai khiến ao sâu đầy,
Và bể kia khô, ao gầy cò con ?
Có thể nói, ca dao – dân ca là bức tranh về đời sống xã hội của Việt Nam qua nhiều thế kỉ. Sức sống lâu bền của ca dao – dân ca chính là nhờ vào những đặc điểm nghệ thuật độc đáo của nó.
Trước hết, phải nhắc đến thể thơ. Phần lớn ca dao được sáng tác theo thể thơ lục bát (sáu – tám) và song thất lục bát (bảy – bảy – sáu – tám). Những thể thơ này dễ thuộc, dễ nhớ, dễ lưu truyền.
Ngoài ra, còn có dạng biến thể của lục bát, số lượng chữ trong câu thay đổi nhưng quy luật về vần và thanh điệu vẫn giữ nguyên. Ví dụ:
Gió đưa gió đẩy về rẫy ăn còng,
Về sông ăn cá về đồng ăn cua.
Hình ảnh so sánh và ẩn dụ trong ca dao lấy từ cuộc sống lao động của nông dân ở đồng ruộng, xóm làng; từ phong cảnh thiên nhiên quen thuộc. Điều này khiến chúng dễ thấm vào tâm trí và gây xúc động sâu sắc.
Đặc điểm thứ ba là ngôn ngữ của ca dao – dân ca rất giản dị, hồn nhiên và mang đậm chất địa phương. Mặc dù gần với ngôn ngữ thơ ca, nhưng ca dao, dân ca vẫn giữ hơi thở của lời nói hàng ngày trong cách dùng từ, đặt câu, diễn ý. Thành ngữ, tục ngữ, lối chơi chữ thông minh, dí dỏm cũng được thể hiện một cách tự nhiên và khéo léo trong ca dao – dân ca.
Ca dao – dân ca là gương phản chiếu đời sống đa dạng của dân tộc Việt Nam; là nền tảng vững chắc cho văn học phát triển. Có vai trò quan trọng trong việc khẳng định giá trị của tiếng Việt – một di sản văn hóa vô giá mà tổ tiên truyền lại.
Thuyết minh một thể loại văn học Ca dao - Mẫu 4
Ca dao và dân ca là những thuật ngữ đồng nghĩa chỉ các tác phẩm trữ tình dân gian kết hợp lời và nhạc, thể hiện tâm hồn Việt Nam. Ngày nay, có sự phân biệt giữa dân ca và ca dao. Dân ca là sáng tác kết hợp lời và nhạc, còn ca dao chỉ là lời thơ của dân ca.
Thí dụ:
'Người đem con chim ra sông,
Cho con chim bay tận trời không ngăn.' Đây là một lời ca dao từ bài dân ca Lí con chim với âm điệu biến đổi theo từng vùng miền:
Thí dụ:
'Bước chân nhẹ nhàng bên sông
Nhạc buồn rì rào nước trong lòng.'
Ca dao cũng bao gồm những bài thơ dân gian mang phong cách nghệ thuật của lời thơ dân ca.
Ngoài ra, ca dao còn ám chỉ một dạng thơ dân gian gọi là thể ca dao. Đây là một dạng thơ xen kẽ giữa các câu sáu chữ và câu tám chữ, theo nhịp chắn, vần câu sáu liên tục với chữ thứ sáu của câu tám. Thí dụ:
'Bước chân nhẹ nhàng bên sông
Nhạc buồn rì rào nước trong lòng.'
Cao dao diễn tả tình cảm, tâm trạng của một số loại nhân vật trữ tình như Mẹ, Vợ, Con, v.v... trong gia đình; Chàng trai, Cô gái trong tình bạn và tình yêu; Người phụ nữ, Dân thường, v.v... trong xã hội. Nó không mang dấu ấn cá nhân của tác giả như thơ chữ tình. Trong ca dao, tình cảm và tâm trạng của các nhân vật này được thể hiện một cách chung, phù hợp với mọi lứa tuổi, giới tính, nghề nghiệp, địa phương... Mỗi bài ca dao lại có nét độc đáo, sáng tạo riêng. Bất kỳ ai trong dân gian, nếu cảm thấy bài ca phù hợp đều có thể sử dụng, xem như tiếng lòng của mình. Vì thế, ca dao được xem như 'thơ của mọi nhà', là tấm gương phản chiếu tâm hồn và đời sống dân tộc Việt Nam.
Ca dao có những đặc điểm nghệ thuật truyền thống. Nó rất ngắn gọn, hơn 90% số bài ca dao đã được sưu tầm đều sử dụng thể thơ lục bát hoặc biến thể của nó. Trong ca dao cũng có các dạng thơ khác như song thất lục bát (hai câu 7 tiếng kết hợp với câu thơ sáu tám), vãn bốn (câu thơ bốn tiếng) và vãn năm (câu thơ năm tiếng).
Ca dao là thơ chữ tình - trò chuyện, vì vậy khi phân tích cần hiểu rõ bài ca dao là lời của ai, tâm sự với ai và nội dung tâm sự đó được diễn đạt ra sao.
Ca dao rất ngắn gọn, súc tích, thể hiện rõ những yếu tố truyền thống. Khi nghiên cứu những vấn đề trên, cần phân loại bài ca dao vào các nhóm về chủ đề, nhân vật, hình ảnh và ngôn ngữ. Làm như vậy để hiểu rõ từng bài ca dao cụ thể từ cái chung của kho tàng ca dao.
Thuyết minh một thể loại văn học Ca dao - Mẫu 5
'Con cò bay về đêm hè
Đậu lên cành mềm dưới ao
Ở ơi ơi, xin ợt tôi qua
Nếu lòng ợt, hãy xắt măng...'
Đó là giai điệu ấm áp quen thuộc của ca dao đã theo chúng ta từ thuở ấu thơ. Ca dao đã thấm vào tâm hồn mỗi người Việt từ lúc bé. Ca dao đóng vai trò quan trọng trong văn hóa dân gian của Việt Nam.
Ca dao là một khái niệm ám chỉ các loại hình trữ tình dân gian kết hợp giữa lời và nhạc, diễn đạt cảm xúc nội tâm của người Việt Nam. Nó cũng là một loại hình thơ dân gian đặc trưng. Ca dao đã xuất hiện từ rất sớm và được truyền miệng qua nhiều thế hệ cho đến ngày nay.
Ca dao, hay được gọi là thơ trữ tình, có đặc điểm về cả nội dung và hình thức của một thể loại văn học. Về nội dung, ca dao phản ánh đa dạng các chủ đề, từ nghi lễ, phong tục, đời sống gia đình đến cộng đồng và giá trị đạo đức. Các nhân vật trong ca dao đa dạng và phổ biến ở mọi lứa tuổi, nhưng mỗi đề tài thì lại có nhân vật trữ tình khác nhau. Về hình thức, ca dao thường sử dụng thể thơ truyền thống như lục bát và biến thể của nó, cùng với các dạng thơ khác như song thất lục bát, thơ bốn tiếng, thơ năm tiếng.
Về hình thức, ca dao có những đặc điểm nghệ thuật truyền thống. Thể thơ chủ yếu là lục bát và biến thể của nó. Ngoài ra, ca dao còn sử dụng các dạng thơ khác như song thất lục bát, thơ bốn tiếng, thơ năm tiếng. Ca dao thường ngắn gọn, súc tích, sử dụng linh hoạt các biện pháp tu từ, so sánh, ẩn dụ và hình ảnh biểu tượng. Trong ca dao thường xuất hiện hình thức lặp lại như lặp kết cấu, lặp từ, cụm từ, hình ảnh, và đôi khi cả dòng thơ. Ngôn từ trong ca dao thường gần gũi, sáng tạo và phản ánh đậm nét bản sắc văn hóa dân tộc.
Trong bộ sưu tập của ca dao Việt Nam, ca dao được phân loại thành nhiều loại với các nội dung và đối tượng phản ánh khác nhau. Loại đầu tiên là những câu ca dao về tình thương, tình nghĩa, bao gồm tình cảm gia đình cha mẹ, con cái, vợ chồng; tình yêu đôi lứa, tình yêu quê hương, tình yêu đất nước, và sự ca ngợi vẻ đẹp của dân tộc. Đó là những câu ca về mọi miền đất nước yêu dấu của chúng ta:
'Đồng Đăng có phố Kì Lừa,
Có nàng Tô Thị, có chùa Tam Thanh.'
Hay thủ đô Hà Nội với hàng nghìn năm văn hiến:
'Rủ nhau xem cảnh Kiếm Hồ,
Xem cầu Thê Húc, xem chùa Ngọc Sơn.
Đài Nghiên, Tháp Bút chưa mòn,
Hỏi ai gây dựng nên non nước này ?'
Ca dao về tình thương, tình nghĩa thường khiến cho chúng ta cảm thấy đồng cảm, tự hào, yêu nước và biết ơn thế hệ cha anh đã hy sinh dũng cảm trong cuộc chiến tranh, hoặc thậm chí là yêu thương, biết ơn những người đã có công sinh thành và dưỡng dục chúng ta. Có một câu ca dao mà nhiều người hiện nay vẫn thuộc lòng:
'Cha mẹ như núi Thái Sơn,
Tình thương như dòng nước trong nguồn chảy ra.
Hiếu hạnh với cha mẹ,
Thể hiện tấm lòng hiếu thảo mới thực sự là con hiếu.'
Loại ca dao tiếp theo là ca dao về cuộc sống khó khăn, bất công, mà ra đời từ những khổ đau của cuộc sống. Đó là những người nông dân trong xã hội cũ và phụ nữ với sự đè nén, áp bức bất công.
'Thân em như hạt mưa rơi,
Rơi vào đài các, rơi xuống ruộng cày.
Thân em như giếng giữa đường,
Người khôn rửa mặt, kẻ dốt rửa chân.
Thân em như tấm lụa mềm,
Phơi phới giữa chợ, đợi chờ vào tay ai'
Chế độ phong kiến nam trị đã chôn vùi bao mảnh đời phụ nữ bất hạnh. Ca dao như tiếng than trách vang lên từ những trái tim đau khổ. Và mãi mãi sau này, con người vẫn nhớ mãi.
Ngoài ra, còn có những câu ca dao hài hước, trào phúng, châm biếm. Cùng với truyện cười dân gian, loại ca dao này thể hiện nét độc đáo của nghệ thuật trào phúng dân gian Việt Nam. Chúng mang lại tiếng cười, giải trí, và phê phán những thói hư tật xấu, những tình huống đáng cười trong xã hội. Ví dụ như một câu ca dao châm biếm về thói mê tín dị đoan:
'Số cô nghèo không giàu,
Ba mươi Tết, nhà thịt treo.
Số cô có cha mẹ,
Cha mẹ, cha ông, cha bà.
Số cô có vợ, có chồng,
Sinh con lớn, trai gái đều lòng.'
Ca dao đã trở thành một phần không thể thiếu trong tâm hồn người Việt Nam. Nó là biểu tượng của giá trị văn hóa tinh thần được kế thừa qua các thế hệ. Ca dao không chỉ thể hiện tình yêu thương, tình cảm quý báu mà còn là nguồn kinh nghiệm từ cuộc sống thường nhật như 'Đêm tháng năm vẫn chưa nằm đã sáng/ Ngày tháng mười vẫn chưa cười đã tối.' Nó cũng truyền đạt những bài học về đạo lý, lòng hiếu thảo, và tình yêu thương. Trong văn học, ca dao cũng là nguồn cảm hứng quý báu cho các tác phẩm sáng tạo.
Nhiều năm trôi qua, nhưng ca dao vẫn sống mãi trong lòng triệu triệu con người Việt. Mỗi khi giai điệu quen thuộc của ca dao vọng lên, chúng ta lại ngẫm về quá khứ huy hoàng của Tổ quốc.
