Bài văn mẫu lớp 9: Phân tích cảm xúc lãng mạn trong Đoàn thuyền đánh cá - Dàn ý & 6 mẫu văn mẫu lớp 9 hay nhất

Phân tích cảm xúc lãng mạn trong Đoàn thuyền đánh cá với 6 mẫu văn mẫu SIÊU HAY, kèm theo dàn ý chi tiết. Đây là cách giúp học sinh lớp 9 cảm nhận vẻ đẹp của biển rộng, hùng vĩ và cuộc sống của người lao động.

Cảm xúc lãng mạn còn được thể hiện qua cuộc sống lao động của người dân miền biển. Hãy tải miễn phí để tham khảo và nâng cao kiến thức Văn 9 của bạn.

Dàn ý phân tích cảm xúc lãng mạn trong Đoàn thuyền đánh cá

1. Mở đầu:

• Giới thiệu về Huy Cận và tác phẩm 'Đoàn thuyền đánh cá'.
• Dẫn dắt khái quát về cảm xúc lãng mạn trong bài thơ.

2. Nội dung chính:

a. Cảm xúc lãng mạn qua bức tranh thiên nhiên biển rộng, hùng vĩ, gắn với cuộc sống người lao động:

- Thời điểm: buổi chiều tà, khi những ánh nắng cuối cùng của ngày dần rời bỏ phía chân trời.

- Không gian: hùng vĩ, tráng lệ, thơ mộng:

• Phép so sánh 'Mặt trời rơi xuống biển như một tia lửa' kết hợp với nghệ thuật nhân hoá tạo ra một bức tranh biển cả giữa hoàng hôn đầy tráng lệ, rực rỡ và ấm áp.
• Biện pháp nhân hoá: sóng' - 'cài then', 'đêm' - 'sập cửa': hoạt động của tự nhiên.
• Ánh trăng đêm dịu dàng soi sáng vẻ đẹp của người lao động, cùng biển cả đồng hành với con người trong công việc.
• Phép liệt kê: 'Cá nhụ, cá chim cùng cá đé/ Cá song lấp lánh đuốc đen hồng': Sự phong phú, dồi dào của cá tôm mà thiên nhiên ban tặng.

b. Cảm xúc lãng mạn được thể hiện qua bức tranh cuộc sống lao động của người dân miền biển:

• Khi biển đêm trở nên yên bình, thư thái, người lao động ra khơi là lúc này.
• Từ 'lại' trong câu thơ đã thể hiện được sự nhịp nhàng, đều đặn của công việc hàng ngày mà người dân chài thực hiện.
• 'Câu hát căng buồm': tiếng hát mạnh mẽ mang theo ước mơ chinh phục biển cả, trong tâm trạng hồ hởi của buổi ra khơi.

=> Không khí ra khơi đầy hào hứng, vui vẻ.

- Trên biển cả rộng lớn, dưới ánh trăng dịu dàng, đoàn thuyền đánh cá vui vẻ thực hiện hành trình chinh phục thiên nhiên.

- Con người giữa thiên nhiên, làm chủ cuộc sống, tự do trong một cuộc sống mới:

• Trước vẻ vĩnh cửu của vũ trụ, con thuyền không hề nhỏ bé, với những tư thế dũng cảm như 'lái gió cùng buồm trăng', 'lướt giữa mây cao trên biển', 'dò bụng biển', 'dàn đan thế trận',... đã thể hiện sức mạnh của người lao động mạnh mẽ, khoẻ khoắn và quyết tâm.
• Các người lao động ở đây làm việc với tinh thần dũng cảm, sự hăng hái và nhiệt huyết, dựa trên kinh nghiệm, trí tuệ và tâm hồn của mình trong mỗi chuyến ra khơi.
• Thành tựu: 'Mắt cá huy hoàng chiếu sáng muôn dặm biển' - minh chứng rõ ràng cho sức mạnh lao động của con người.

3. Kết thúc:

• Đánh dấu lại giá trị của cảm xúc lãng mạn được sử dụng trong bài thơ.

Cảm hứng lãng mạn trong Đoàn thuyền đánh cá - Mẫu số 1

Huy Cận là một trong những nhà thơ nổi bật của phong trào Thơ mới. Trước Cách mạng tháng Tám, những bài thơ của ông mang nét buồn bã, sầu não, nhưng sau đó, ông đã mang đến những bài thơ tràn đầy sức sống và nghệ thuật. 'Đoàn thuyền đánh cá' là một minh chứng rõ ràng cho sự thay đổi sáng tạo của Huy Cận. Bài thơ này đầy cảm hứng lãng mạn về vẻ đẹp của thiên nhiên hùng vĩ và sức sống của người lao động.

Ban đầu, cảm hứng lãng mạn của Huy Cận được thể hiện qua bức tranh thiên nhiên biển cả tuyệt đẹp: rộng lớn, hùng vĩ, gần gũi với con người.

'Mặt trời xuống biển như hòn lửa
Sóng đã cài then đêm sập cửa
Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi
Câu hát căng buồm cùng gió khơi'

Thiên nhiên được mô tả trong bối cảnh người lao động. Không phải là một sáng mai trong trẻo, hay một trưa nắng rực rỡ, mà là vào buổi chiều tà, khi những tia nắng cuối cùng của ngày lặn dần về chân trời. Phép so sánh 'Mặt trời xuống biển như hòn lửa' cùng với nghệ thuật nhân hoá đã tạo nên bức tranh hoàng hôn đầy tráng lệ, rực rỡ và ấm áp giữa biển cả. Đây là một vẻ đẹp mới trong thơ của Huy Cận, một bức tranh hoàng hôn sống động, không u ám như trong thơ cổ. Với cảm hứng lãng mạn, tác giả đã có những liên tưởng phong phú về thiên nhiên, nhìn vào đêm và những con sóng như những sinh vật sống. Tất cả đánh dấu sự kết thúc của một ngày dài, thiên nhiên bắt đầu nghỉ ngơi. Giữa biển đêm rộng lớn, câu hát vang lên cùng cơn gió và buồm căng.

Trong bối cảnh thiên nhiên tráng lệ, hình ảnh con người xuất hiện trong công việc lao động đầy nhiệt huyết. Khi biển đêm trở nên yên bình, người lao động lại ra khơi. Đây là một bức tranh lao động đẹp đẽ, tràn đầy cảm hứng lãng mạn. Từ 'lại' trong câu thơ diễn tả sự nhịp nhàng, đều đặn của công việc hàng ngày mà người dân chài thực hiện. Đó là một nếp sống, một công việc quen thuộc của họ, những con người gắn bó với nghề chài lưới trên biển cả. Đây là một nghề truyền thống từ bao đời của làng quê này. Trên biển bao la, câu hát cất lên cùng gió căng buồm đưa thuyền ra khơi. Hình ảnh 'Câu hát căng buồm cùng gió khơi' là một hình ảnh thơ lãng mạn, thể hiện sự tưởng tượng phong phú của tác giả. Câu hát mạnh mẽ mang theo ước mơ chinh phục biển cả, thể hiện khí thế hào hứng của buổi ra khơi, chứa đựng sự kỳ vọng về một chuyến đi bội thu tôm cá. Không khí hào hứng, vui vẻ khi ra khơi của người dân chài thật đẹp, thật đáng trân trọng!

'Hát rằng: cá bạc biển Đông lặng,
Cá thu biển Đông như đoàn thoi
Đêm ngày dệt biển muôn luồng sáng,
Đến dệt lưới ta, đoàn cá ơi!'

Trên biển cả rộng lớn, dưới ánh trăng dịu dàng, đoàn thuyền đánh cá với niềm vui phơi phới trong hành trình chinh phục thiên nhiên. Con người giữa thiên nhiên, làm chủ cuộc sống, tự do trong một cuộc sống mới. Xuyên suốt bài thơ, ta không hề thấy sự mệt mỏi, chán nản của người lao động trong một công việc nặng nhọc, phải thức đêm mà thay vào đó là sự hứng khởi, lạc quan, là niềm vui và tinh thần 'sống - cống hiến' của họ. Đoàn thuyền cứ thế lướt qua từng đợt sóng, dàn thế trận, giăng lưới đợi cá tôm dưới ánh trăng đêm huyền diệu. Cảnh vừa thực, vừa lãng mạn, hoành tráng và rất mực đẹp đẽ:

'Thuyền ta lái gió với buồm trăng
Lướt giữa mây cao với biển bằng
Ra đậu dặm xa dò bụng biển
Dàn đan thế trận lưới vây giăng'.

Con thuyền trong lao động không còn đứng yên, vô cảm nữa mà cùng người vượt gió, lướt sóng để chinh phục thiên nhiên. Trước vũ trụ rộng lớn, con thuyền không hề nhỏ bé. Với những tư thế dũng mãnh như 'lái gió với buồm trăng', 'lướt giữa mây cao với biển bằng', 'dò bụng biển', 'dàn đan thế trận lưới vây giăng', người lao động đã khẳng định sức mạnh của họ, mạnh mẽ, khoẻ khoắn và can trường. Có thể nói, người lao động ở đây làm việc bằng cả tinh thần dũng cảm, sự hăng say, nhiệt huyết, cả kinh nghiệm, trí tuệ và tâm hồn của họ trong mỗi chuyến ra khơi.

'Cá nhụ cá chim cùng cá đé
Cá song lấp lánh đuốc đen hồng.
Cái đuôi em quẫy trăng vàng chóe
Đêm thở sao lùa nước Hạ Long.'

Những người dân chài đã hát lên khúc hát ca ngợi vẻ đẹp của thiên nhiên. Bằng cách liệt kê và sử dụng từ ngữ chỉ màu sắc 'đen hồng','vàng chóe'... đã tạo nên một bức tranh thiên nhiên đầy đủ về hình ảnh, sắc màu và thanh âm. Thiên nhiên như một miền cổ tích trong xứ sở bình yên. Với cảm quan lãng mạn và tinh tế, Huy Cận đã tạo ra một bức tranh lao động đẹp khi thiên nhiên hòa quyện cùng con người trong công việc. Và rồi người dân chài đã thốt lên biết ơn và tự hào:

'Ta hát bài ca gọi cá vào
Gõ thuyền đã có nhịp trăng cao
Biển cho ta cá như lòng mẹ
Nuôi lớn đời ta tự buổi nào.'

Khung cảnh đoàn thuyền đánh cá trở về trong ánh bình minh rực rỡ, tráng lệ cũng được tạo nên từ cảm hứng lãng mạn. Thiên nhiên lúc này hoà quyện trong niềm vui của một ngày mới, của thành quả lao động sau những vất vả, hy sinh:

'Câu hát căng buồm với gió khơi,
Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời.

Phép tu từ nhân hóa một lần nữa được áp dụng tinh tế: 'Đoàn thuyền cạnh tranh với mặt trời' miêu tả tư thế tích cực của con người trong việc chinh phục biển cả, vũ trụ. Kết bài bằng hình ảnh tự hào 'Mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi' - là bằng chứng tuyệt vời cho sức mạnh lao động chân chính của con người.

Có thể nói, cảm hứng lãng mạn trong bài thơ của Huy Cận được thể hiện qua sự tôn vinh vẻ đẹp của thiên nhiên và lao động con người. Những đoạn thơ tươi sáng được sáng tạo từ những cảm nhận tích cực đã mang lại sức sống bền vững cho tác phẩm.

Cảm hứng lãng mạn trong Đoàn thuyền đánh cá - Mẫu 2

Huy Cận là một trong những nhà thơ tiêu biểu của phong trào thơ mới. Những bài thơ của ông thể hiện tinh thần u buồn, sầu thảm, lý tưởng hoá nỗi buồn của thời đại. Tuy nhiên, bài thơ Đoàn thuyền đánh cá lại được sáng tác dưới cảm hứng hoàn toàn trái ngược, đó là cảm hứng lãng mạn, ca ngợi cuộc sống lao động của con người giữa khung cảnh thiên nhiên hùng vĩ.

Trong bài thơ Đoàn thuyền đánh cá, tác giả Cù Huy Cận đã vẽ lên một bức tranh thiên nhiên tuyệt đẹp, không chỉ về vẻ hùng vĩ, rộng lớn của thiên nhiên và vũ trụ mà còn về cái đẹp của khung cảnh và cuộc sống lao động của người dân ven biển.

'Mặt trời sụp xuống biển như tia lửa
Sóng như dây then đêm cứ khẽ vỗ về
Thuyền đánh cá bắt đầu ra khơi
Câu hát cùng gió căng buồm phất phới'

Thời điểm mà nhà thơ chọn để mô tả là chiều tà, khi ánh mặt trời rực rỡ dần dần rơi xuống chân trời, bóng tối lan tỏa. Hình ảnh mặt trời lặn được so sánh như hòn lửa chìm dần xuống đáy biển bao la. Những con sóng như dây then, như cửa đóng lại, kết thúc một ngày dài và mở ra một không gian làm việc mới. Đây cũng là thời điểm đoàn thuyền đánh cá của ngư dân bắt đầu ra khơi.

'Hát rằng cá bạc biển Đông yên lặng
Cá thu biển Đông như đoàn thoi
Đêm ngày dệt biển muôn luồng sáng
Đến dệt lưới ca ngợi đoàn cá ơi'

Khi các đoàn thuyền ra khơi, bắt đầu cuộc hành trình lao động trên biển. Ngư dân hát vang bài ca tri ân biển cả phong phú và giàu có. Những con cá bạc, cá thu đông đúc như đoàn thoi, những con cá rực rỡ như những tia sáng trên biển. Đây là khung cảnh lao động không chỉ là công việc kiếm sống mà còn là niềm vui, sự hứng khởi đầy lãng mạn của người ngư dân.

'Thuyền ta lái gió với buồm trăng
Lướt giữa mây cao với biển bạc
Ra đậu dặm xa khai phá biển
Đàn đan thế trận, lưới vây giăng sẵn sàng'

Hình ảnh đoàn thuyền đánh cá trong đêm tối được nhà thơ Huy Cận mô tả theo cảm hứng lãng mạn, đoàn thuyền ra khơi hài hòa như lái gió với buồm trăng, thể hiện sự hợp tác giữa con người và thiên nhiên vũ trụ. Từ “lướt” gợi ra tốc độ nhanh cóng, đồng thời cho thấy tư thế chinh phục thiên nhiên vũ trụ của con người.

“Cá nhụ cá chim cùng cá đé
Cá song lấp lánh đuốc đen hồng
Cá đuôi em quẫy trăng vàng chóe
Đêm thở sao lùa nước Hạ Long”

Tác giả Huy Cận miêu tả biển Hạ Long trong đêm trăng rực rỡ, lấp lánh như sơn mài. Hình ảnh của các loài cá chen chất bên nhau trong đại dương mênh mông được mô tả sinh động, phong phú.

Cảm hứng lãng mạn trong Đoàn thuyền đánh cá - Mẫu 3

Đoàn thuyền đánh cá của Huy Cận là một bức vẽ sống động về con người lao động khỏe khoắn và thiên nhiên tươi sáng, kì vĩ. Gam màu chủ đạo của bài thơ là màu sáng, thể hiện những hình ảnh tráng lệ và lãng mạn giữa biển khơi bao la.

Trong bài thơ Đoàn thuyền đánh cá, thiên nhiên được Huy Cận miêu tả sinh động và tinh tế, cho thấy sự hòa nhịp giữa con người và môi trường xung quanh.

Bài thơ miêu tả sự trở về thành công của đoàn thuyền đánh cá và sự giao hòa tuyệt vời giữa con người và thiên nhiên trong quá trình lao động trên biển.

Tác phẩm cho ta cảm giác mênh mông và thơ mộng về vũ trụ, với mối quan hệ đồng hành giữa con người và thiên nhiên trong công việc lao động.

Những hình ảnh trong bài thơ tôn vinh vẻ đẹp của thiên nhiên và tinh thần lao động của con người, tạo nên sức sống và nhiệt huyết.

... Câu hát căng buồm cùng gió khơi
... Thuyền ta lái gió với buồm trăng
Lướt giữa mây cao với biển bằng
...Ta hát bài ca gọi cá vào
Gõ thuyền đã có nhịp trăng cao

Những hình ảnh thiên nhiên và hoạt động của con người trong Đoàn thuyền đánh cá được tạo hình hài hòa, kết hợp hài hòa giữa công việc lao động và thiên nhiên vũ trụ.

Những hình ảnh thơ tráng lệ và lãng mạn trong tác phẩm của Huy Cận vẫn in sâu vào trí tưởng tượng của người đọc.

Cảm hứng lãng mạn được tôn vinh một cách sáng tạo trong bài thơ Đoàn thuyền đánh cá - Mẫu 4.

Bài thơ về đoàn thuyền đánh cá trong đêm sao trên biển Hạ Long tạo nên ấn tượng mạnh bởi cách miêu tả tinh tế, không chú trọng vào chi tiết vật chất mà tập trung vào cảm xúc lãng mạn cách mạng.

Sao mờ, kéo lưới kịp trời sáng,
Ta kéo xoăn tay chùm cá nặng.

Việc kéo xoăn tay là một nỗ lực mạnh mẽ, đòi hỏi tất cả sức mạnh để đưa lưới lên. Hình ảnh này như tạo ra một bức tượng ngư dân đầy sức sống.

Vẩy bạc đuôi vàng lóe sáng rạng đông

Câu thơ rực rỡ mà đặc biệt là ánh sáng từ những con cá kia mang lại vẻ đẹp hấp dẫn cho việc kéo lưới bình thường mà vất vả.

Cảm hứng thứ hai làm nên chất Huy Cận trong bài thơ Đoàn thuyền đánh cá là cảm hứng về vũ trụ và con người. Trước Cách mạng, thơ của Huy Cận được truyền cảm hứng từ vũ trụ lớn lao, vô cùng.

Sóng gợn tràng giang buồn điệp điệp
Con thuyền trôi mái, nước chảy song song
Thuyền quay về đất, buồn theo hàng trăm ngả
Chỉ có một cành cây khô đứng lặng mấy dòng
...
Nắng trải xuống, trời bao la, đáy sâu vọt
Sông dài thẳng tắp, trời rộng mở, bến cảng vắng vẻ.

Viết về Đoàn thuyền đánh cá, nhắc đến biển, đến trời, Huy Cận tái khơi dậy cảm hứng về vũ trụ và con người. Ngày nay, biển cả và vũ trụ bao la trở nên thân quen với con người; ngư dân trở thành chủ nhân của biển khơi, bạn đồng hành của trăng sao.

Cảm hứng lãng mạn cách mạng lồng ghép, kết hợp với cảm hứng về vũ trụ và con người tạo nên rất nhiều hình ảnh bất ngờ trong bài thơ, đặc biệt là ở khổ đầu và khổ cuối. Ở khổ đầu, không gian mở rộng (mặt trời, biển), cảnh vật tràn ngập vẻ vĩ đại, tạo nên sự vô tận của trời biển:

Mặt trời chiếu xuống biển như một đám lửa
Sóng đã trang trí, đêm vời vợi đến

Tuy nhiên, Đoàn thuyền đánh cá ra khơi trong cảnh đó lại rộn rã tiếng hát. Xuân Diệu đã nhận ra rằng “bài thơ lặp đi lặp lại với năm lần chữ hát thực chất là một bài ca sảng khoái, phối hợp âm nhạc với những động tác dồn dập”. Không khí làm việc sôi động, ấm áp tạo nên mối quan hệ thân thiết, hài hòa giữa con người và vũ trụ.

Cảm hứng lãng mạn trong Đoàn thuyền đánh cá - Mẫu 5

Huy Cận là một trong những nhà thơ tiêu biểu của phong trào thơ mới. Những bài thơ của ông thể hiện nỗi buồn của thời đại, nhưng bài thơ Đoàn thuyền đánh cá lại được viết với cảm hứng lãng mạn, ca ngợi cuộc sống lao động của con người trong cảnh thiên nhiên hùng vĩ.

Trong bài thơ Đoàn thuyền đánh cá, tác giả Cù Huy Cận đã vẽ lên một bức tranh thiên nhiên tuyệt đẹp, không chỉ về sự hùng vĩ và rộng lớn của thiên nhiên vũ trụ mà còn về công việc lao động của người dân ven biển.

Mặt trời lặn xuống biển như một tảng lửa
Sóng đã kéo màn đêm xuống
Đoàn thuyền đánh cá đã ra khơi
Câu hát vang vọng cùng gió khơi

Thời điểm mà nhà thơ chọn để miêu tả là chiều tà, khi ánh mặt trời rực rỡ dần lặn về phía chân trời, bóng tối bao trùm không gian. Hình ảnh mặt trời lặn xuống biển được nhà thơ tưởng tượng đầy độc đáo, “Mặt trời lặn xuống biển như một tảng lửa”, so sánh mặt trời với một tảng lửa không chỉ gợi ra màu sắc đỏ rực của mặt trời mà còn gợi lên một hình ảnh độc đáo, mặt trời lặn như một tảng lửa chìm dần xuống đáy đại dương bao la. Bằng cảm hứng lãng mạn tinh tế, Huy Cận nhìn những con sóng lớp lớp như kéo màn đêm xuống, như màn đêm đang buông xuống, đánh dấu sự kết thúc của một ngày dài, mở ra một không gian làm việc mới. Đây cũng là thời điểm những đoàn thuyền đánh cá của ngư dân bắt đầu ra khơi.

“Hát về những con cá bạc trên biển Đông im lặng
Cá thu về từ biển Đông như những đoàn thoi
Đêm ngày dệt nên biển bao đường sáng
Đến dệt lưới ca hát lên những con cá ơi”

Khi những đoàn thuyền ra khơi, bắt đầu hành trình lao động trên biển. Ngư dân hát vang bài ca gọi cá đầy tha thiết, ca ngợi sự giàu có của biển cả. Đó là những con cá bạc, cá thu đông đúc như đoàn thoi, những con cá đa dạng màu sắc rực rỡ như dệt lên trên mặt biển những luồng sáng đẹp đẽ. Ta thấy được không chỉ là lao động kiếm sống mà còn là sự hứng khởi, reo vui lãng mạn của ngư dân khi làm việc.

“Thuyền ta lái gió cùng buồm trăng
Lướt giữa mây cao với biển bao la
Ra đậu dặm xa đánh bụng biển
Đàn cá đan thế trận lưới vây giăng”

Hình ảnh đoàn thuyền đánh cá trong đêm tối được nhà thơ Huy Cận miêu tả theo cảm hứng lãng mạn, đoàn thuyền ra khơi hài hòa như lái gió cùng buồm trăng, cho thấy sự hài hòa, giúp sức của thiên nhiên vũ trụ. Từ “lướt” vừa gợi ra tốc độ nhanh, đồng thời thể hiện tư thế kiêu hãnh, chinh phục thiên nhiên vũ trụ trong thế chủ động của con người. Hai câu thơ sau miêu tả sự khéo léo, kinh nghiệm của người dân khi làm việc.

“Cá nhụ, cá chim, cá đé, cá song
Cá lấp lánh đuốc đen hồng
Cá đuôi em quẫy trăng vàng chóe
Đêm thở sao lùa nước Hạ Long”

Ở đoạn thơ này, tác giả Huy Cận miêu tả biển Hạ Long trong đêm trăng rực rỡ, lấp lánh như sơn mài. Hình ảnh của những loài cá đa dạng, phong phú, san sát bên nhau trong bức tranh đại dương bao la không có đường viền được gợi ra theo lối liệt kê: cá nhụ, cá chim, cá đé, cá song, cá đuôi. Không gian trên biển dưới con mắt của thi sĩ luôn biến ảo, sinh động. Hình ảnh của những người lao động nổi bật với tư thế làm chủ.

Cảm hứng nghệ thuật trên chiếc tàu đánh cá - Mẫu 6

Vào giữa năm 1958, sau khi chiến tranh chống Pháp kết thúc thành công, miền Bắc được giải phóng và bắt đầu xây dựng cuộc sống mới. Niềm vui và sự tin yêu trước tương lai mới đã trở thành nguồn cảm hứng lớn cho các nhà thơ thời điểm đó. Nhiều nhà thơ đã đi khắp nơi trong đất nước để trải nghiệm và sáng tác: từ núi rừng, biển đảo, nhà máy đến nông trường... Huy Cận đã có một chuyến đi dài đến vùng mỏ Quảng Ninh. Từ chuyến đi đó, tâm hồn thơ của ông bắt đầu trỗi dậy và tràn ngập cảm hứng về thiên nhiên Việt Nam, về lao động và niềm vui trước cuộc sống mới. Bài thơ Đoàn thuyền đánh cá đã ra đời trong thời điểm đó.

Bài thơ lấy cảm hứng từ hai nguồn chính, song hành và hài hòa với nhau. Đó là cảm hứng về vẻ đẹp của thiên nhiên và về con người lao động trong thời đại mới. Sự đồng nhất của hai nguồn cảm hứng đó được thể hiện qua cấu trúc và hệ thống hình ảnh trong bài thơ. Về cấu trúc, thời gian trong bài thơ diễn ra theo nhịp sống của vũ trụ (từ hoàng hôn đến bình minh) cũng là thời gian hoạt động của đoàn thuyền đánh cá (từ khi ra khơi đến khi quay về). Không gian của bài thơ mở ra là một không gian rộng lớn, kỳ vĩ với trời, biển, mặt trăng, ngôi sao, sóng biển, gió; cũng là không gian của cảnh lao động.

Thể hiện bằng cách miêu tả công việc đánh cá của ngư dân ở vùng biển Hạ Long, bài thơ ca ngợi vẻ đẹp của thiên nhiên, của đất nước, sự giàu có của biển cả; ca ngợi tinh thần lao động hăng say, yêu đời của những người lao động đã được giải phóng, đang tự mình kiểm soát cuộc sống và đất nước:

Tự tin tự chủ, xây dựng tương lai
Cố gắng vươn cao, thể hiện ý chí chiếm hữu thiên nhiên!
...
Yêu cuộc đời, những người dám dấn thân
Đôi cánh tay như những đôi cánh bay cao
Ngực hướng về những thử thách gay go của đời
Chân đạp bước không sợ gì, cả những con sên!

(“Mùa thu mới” – Tố Hữu).

Mở đầu bài thơ là hình ảnh đoàn thuyền ra khơi khi hoàng hôn buông xuống:

“Mặt trời rơi xuống biển như một tia lửa
Sóng dâng cao, đêm vơi xuống
Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi,
Câu hát cùng gió biển vang vọng.”

Bốn câu thơ này được xây dựng gọn gàng, cân đối như một bài tứ tuyệt: hai câu đầu miêu tả cảnh vật, hai câu sau nhấn mạnh vào con người. Cảnh vật và con người dường như đối lập nhưng lại hòa quyện với nhau, cảnh vật làm nền cho hình ảnh con người nổi bật như điểm nhấn của một bức tranh – bức tranh về lao động đầy sức sống, hân hoan với âm thanh rộn ràng và màu sắc tươi sáng.

Hai câu đầu tiên miêu tả cảnh hoàng hôn trên biển, đồng thời là thời điểm đoàn thuyền đánh cá ra khơi:

“Mặt trời rơi xuống biển như tia lửa
Sóng dâng cao, đêm buông xuống”.

Nếu chỉ dựa trên thực tế, câu thơ có vẻ khó hiểu, vì trên vịnh Hạ Long - ở phía Đông, không thể nhìn thấy mặt trời lặn xuống biển như vậy, chỉ có thể nhìn thấy mặt trời mọc. Ở đây, khi viết “Mặt trời rơi xuống biển” có nghĩa là nhà thơ nhìn từ trên con thuyền đang ra khơi, nhìn về phía Tây nơi bờ biển. Khi đó, xung quanh con thuyền chỉ là biển cả vô tận, mặt trời chỉ còn một khoảng nhỏ để lặn xuống biển. Mặt trời rơi xuống biển nhưng không hề tắt. Nó như một tia lửa – một quả cầu lửa – đỏ rực, khổng lồ chìm xuống đáy đại dương. Biển cả trở nên ấm áp và rực rỡ hơn bao giờ hết. Phép so sánh này mang đến cho bức tranh hoàng hôn một vẻ đẹp rực rỡ, tráng lệ và ấm áp, chứ không phải là tối tăm như trong thơ cổ.

Phép nhân hóa, ẩn dụ “Sóng dâng cao, đêm buông xuống” giúp người đọc cảm nhận thiên nhiên, vũ trụ, biển cả như đang đi vào trạng thái yên bình, nghỉ ngơi, thư giãn. Vũ trụ giờ đây trở thành một ngôi nhà khổng lồ. Những đợt sóng dài như chiếc then cài, còn màn đêm đang buông xuống giống như một chiếc cửa. Hình ảnh thơ cho thấy thiên nhiên vũ trụ bao la nhưng gần gũi với con người – biển cả chính là ngôi nhà thân thuộc của mỗi ngư dân. Hai câu thơ này thể hiện tình yêu thiên nhiên và lòng yêu mến cuộc sống của nhà thơ Huy Cận.

Thiên nhiên vũ trụ là bối cảnh, là nền tảng cho sự hiện diện của con người:

“Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi
Câu hát cùng gió biển vang lên.”

Hình ảnh và giai điệu trong câu thơ thể hiện tinh thần mạnh mẽ, phấn chấn của những người lao động: họ làm việc chăm chỉ không ngừng nghỉ, ngày đêm. Đoàn thuyền lại ra khơi, theo trình tự, nhịp nhàng như cuộc sống không bao giờ ngừng. Chữ “lại” trong câu thơ cho thấy đây là công việc thường ngày, trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống của những người đánh cá trên biển.

“Câu hát căng buồm cùng gió khơi” là hình ảnh ẩn dụ thể hiện tính quyết tâm. Tiếng hát mạnh mẽ hỗ trợ cho gió làm căng cánh buồm. Tiếng hát đó, làm nổi bật tinh thần hào hứng của người lao động khi ra khơi săn bắt trên biển… Tiếng hát còn thể hiện mong ước của người đánh cá: mong ước một chuyến ra khơi đem về nhiều hải sản, nhiều cá tôm giữa vẻ đẹp của biển khơi:

“Hát rằng: cá bạc biển Đông yên lặng,
Cá thu biển Đông như đoàn thoi
Đêm ngày dệt biển muôn luồng sáng,
Đến dệt lưới ta, đoàn cá ơi!”

Cảm hứng lãng mạn giúp nhà thơ khám phá vẻ đẹp của cảnh đoàn thuyền đánh cá trên biển trong đêm trăng, với niềm vui sảng khoái, nhiệt huyết khi con người làm chủ cuộc sống, làm chủ biển cả quê hương. Hình ảnh đoàn thuyền lướt sóng ra khơi, từng con cá xoay quanh lưới vây mang vẻ đẹp hoành tráng và thơ mộng:

“Thuyền ta lái gió với buồm trăng
Lướt giữa mây cao với biển bằng”

“Ra đậu dặm xa tìm bụng biển
Dàn đan thế trận lưới vây giăng”.

Con thuyền ban đầu nhỏ bé trước vẻ bao la của biển trời đã trở thành một chiếc thuyền tuyệt vời mang vẻ đẹp của vũ trụ. Thuyền được gió điều khiển như lái bánh, được trăng làm cánh buồm, lướt giữa mây cao và biển bằng, trên những đỉnh mây và sóng nước. Những người lao động trên con thuyền cũng đã trở thành một phần của cảnh vật rộng lớn của thiên nhiên vũ trụ. Họ không chỉ là những người hòa nhập mà còn đứng ở trung tâm của mọi sự – ra đậu dặm xa tìm nguồn cá, dàn đan thế trận, bủa vây lưới vây giăng.

Đoàn thuyền đánh cá lướt nhanh trên sóng, bủa vây như điệp trùng. Công việc lao động trên biển như một cuộc chiến chinh phục thiên nhiên. Người lao động làm việc với tất cả lòng dũng cảm, sự nhiệt huyết, kiến thức nghề nghiệp và tâm hồn phơi phới.

Bức tranh về lao động được tô điểm bởi vẻ đẹp của thiên nhiên. Cách nhìn của nhà thơ đối với biển và cá cũng có những sáng tạo độc đáo và bất ngờ:

Cá nhụ, cá chim, cùng với cá đè
Cá vụng lấp lánh ánh đen hồng.
Cá như đuôi em quạy trên mặt trăng vàng chóe.

Thủ pháp sắp xếp chi tiết kết hợp với việc sử dụng các từ chỉ màu sắc như “đen hồng”, “vàng chóe”... đã tạo nên một bức tranh sặc sỡ, lung linh, huyền ảo như trong những câu chuyện cổ tích về xứ sở thần tiên. Mỗi loài cá đều mang một hình dạng, một gam màu: “Cá nhụ cá chim cùng cá đé/Cá song lấp lánh đuốc đen hồng” làm nên vẻ đẹp của biển cả quê hương. Như là một đoàn rước lễ đuốc trong lòng đại dương đêm sâu. Mỗi khi “Cái đuôi em quẫy”, trăng như vàng rực, biển cả hồn nhiên hẳn lên. Người xưa thường nói: “Thơ hữu họa” – có nghĩa là trong thơ có hình ảnh. Quả đúng như thế, mỗi loài cá ở đây là một bức tranh tuyệt vời. Chúng không chỉ là sản phẩm vô tri của bàn tay con người. Với những ngư dân này, cá là bạn, là “em”, là niềm cảm hứng cho con người trong lao động, và cũng là đối tượng thẩm mỹ cho thi ca.

Cảnh đẹp không chỉ nằm ở màu sắc, ánh sáng, mà còn ở âm thanh. Nhìn bầy cá bơi lội, nhà thơ lắng nghe tiếng sóng vỗ rì rào: “Đêm thở: sao lùa nước Hạ Long”.

Bằng nghệ thuật ẩn dụ kết hợp nhân hóa, biển cả trở thành một sinh vật sống động. Tiếng sóng dồn dập là nhịp thở trong đêm của biển. Thế nhưng nhà thơ lại viết “Đêm thở: sao lùa nước Hạ Long”. Thật ra, là sóng biển đu đưa rì rào va đập vào thuyền. Trăng, sao phản chiếu ánh sáng xuống nước biển, mỗi khi sóng vỗ như có bàn tay của sao trời đang “lùa nước Hạ Long”. Đó là sự độc đáo, mới lạ trong nghệ thuật sáng tạo. Có thể nói, bằng tâm hồn tinh tế, tác giả đã cảm nhận được hơi thở của thiên nhiên, vũ trụ. Chính không khí say sưa xây dựng đất nước của những năm đầu khôi phục và phát triển kinh tế là nền tảng hiện thực của những hình ảnh lãng mạn trong thơ.

Bút pháp lãng mạn, trí tưởng tượng phong phú của tác giả đã sáng tạo nên những hình ảnh đẹp, biến công việc lao động nặng nhọc của người đánh cá thành một bài ca đầy niềm vui, nhịp nhàng cùng thiên nhiên:

“Ta hát bài ca gọi cá vào
Gõ thuyền đã có nhịp trăng cao
Biển cho ta cá như lòng mẹ
Nuôi lớn đời ta tự buổi nào.”

“Gõ thuyền” là công việc hàng ngày của người đánh cá, nhưng điều đặc biệt ở đây là vầng trăng được nhân hóa, tham gia lao động cùng con người. Người dân chài hát bài ca gọi cá, ca ngợi lòng biển giàu có và nhân hậu. Khi sao mờ, đêm tàn, người dân chài kéo lưới để kịp khi bình minh về. Cảnh kéo lưới, bắt cá được miêu tả vừa chân thực, vừa đầy chất thơ với không khí khẩn trương, gấp gáp:

Sao mờ kéo lưới kịp trời sáng
Ta kéo xoăn tay chùm cá nặng
Vẩy bạc đuôi vàng lóe rạng đông
Lưới xếp buồm lên đón nắng hồng.

Cảnh lao động đánh cá trên biển có thể được ví như một bức tranh sơn mài rực rỡ. Người kéo lưới là trung tâm của cảnh với thân hình gân guốc, chắc khỏe cùng thành quả thu về “vẩy bạc đuôi vàng lóe rạng đông”. Màu hồng của bình minh làm ấm sáng bức tranh lao động. Thiên nhiên và con người cùng nhịp nhàng trong sự vận hành của vũ trụ.

Sau một đêm “dò bụng bể”, đoàn thuyền đánh cá trở về trong bình minh rực rỡ, tráng lệ:

Câu hát căng buồm với gió khơi,
Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời.
Mặt trời nổi biển mới màu sắc
Mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi.

Câu đầu của bài thơ lặp lại gần như nguyên văn câu cuối của khổ thứ nhất, chỉ thay đổi một từ (“với”) để tạo sự cân đối, hài hòa. Sự lặp lại này tạo thành một điệp khúc vang vọng, nhấn mạnh niềm vui lao động làm giàu đẹp quê hương và tôn vinh vẻ đẹp khoẻ khoắn cùng niềm phấn khởi của người đánh cá.

Phép tu từ nhân hóa: “Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời” cho thấy tư thế chủ động chinh phục biển trời, vũ trụ của người đánh cá. Đúng như lời của tác giả: “Bài thơ là cuộc đua giữa con người với thiên nhiên, và con người đã chiến thắng.”

Nếu câu đầu của bài thơ, mặt trời xuống biển tượng trưng cho hoàng hôn, thì ở câu kết là mặt trời đội biển – một ngày mới bắt đầu – với thành quả lao động bội thu và niềm tin phấn chấn.

Câu cuối bài thơ vừa miêu tả thực tế, vừa khơi gợi tưởng tượng về một tương lai tươi sáng, huy hoàng: “Mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi”. Ngày mới bắt đầu – thành quả lao động trải dài muôn dặm – một cuộc sống mới đang phát triển…

Bài thơ “Đoàn thuyền đánh cá” đã khắc họa nhiều hình ảnh đẹp, tráng lệ thể hiện sự hài hòa giữa thiên nhiên và con người lao động, bộc lộ niềm vui, niềm tự hào của nhà thơ về đất nước và cuộc sống. Bài thơ có nhiều sáng tạo trong việc xây dựng hình ảnh bằng liên tưởng, tưởng tượng phong phú, độc đáo; có âm hưởng khỏe khoắn, hào hùng, lạc quan.