Bản chất của tiền tệ

Những kẻ chinh phục đã không hiểu rằng tiền tệ là vấn đề của niềm tin, thậm chí là đức tin:

Mối quan hệ chính trong tiền tệ là giữa người cho vay và người vay. Hãy nhìn lại các tấm đất sét ở Lưỡng Hà. Các giao dịch trên đó là việc trả nợ hàng hóa đã vay; chúng do người cho vay ghi lại và giữ (thường được niêm phong trong bình đất sét) để lưu giữ số nợ và ngày trả nợ. Hệ thống cho vay của Babylon cổ đại khá phức tạp. Các khoản nợ có thể chuyển nhượng, vì thế người ta viết “trả cho người mang” chứ không phải một chủ nợ cụ thể. Các chứng nhận bằng đất sét hay hối phiếu được cấp cho người gửi ngũ cốc hay hàng hóa tại cung điện hay đền đài. Người vay phải trả lãi (khái niệm này có lẽ bắt nguồn từ sự gia tăng tự nhiên của gia súc) với mức lãi suất thường lên tới 20%.

Các bài toán từ thời trị vì của Hammurabi (1792-1750 TCN) cho thấy có thể đã áp dụng lãi suất kép cho các khoản vay dài hạn. Nền tảng của tất cả những điều này là mức độ tin cậy vào lời hứa chi trả của người vay. (Không phải ngẫu nhiên mà từ “tín dụng” trong tiếng Anh, gốc là credo, nghĩa là “tôi tin” trong tiếng Latin.) Người vay có thể được xóa nợ định kỳ – Luật Hammurabi quy định xóa nợ ba năm một lần – nhưng điều này không ngăn cản hoạt động cho vay cá nhân hay công cộng với kỳ vọng hợp lý rằng họ sẽ nhận lại tiền của mình. Trái lại, xu hướng lâu dài ở Lưỡng Hà cổ đại là mở rộng tài chính tư nhân. Đến thế kỷ 6 TCN, các gia đình như nhà Egibi ở Babylon đã trở thành các chủ đất và chủ nợ quyền lực, với lợi ích thương mại trải dài từ Uruk đến Ba Tư. Hàng ngàn tấm đất sét từ thời đó cho thấy số người nợ nhà Egibi. Gia đình này thịnh vượng qua năm thế hệ, chứng tỏ họ thu lại được các khoản vay của mình.

Không hoàn toàn chính xác khi nói tín dụng được phát minh ở Lưỡng Hà cổ đại. Hầu hết các khoản vay ở Babylon chỉ là các khoản ứng trước đơn giản từ kho hoàng gia hay tôn giáo. Khi ấy chưa có tín dụng theo nghĩa hiện đại như sẽ thảo luận ở cuối chương. Tuy nhiên, đây là bước khởi đầu quan trọng. Nếu không có nền tảng vay và cho vay, lịch sử kinh tế thế giới sẽ không phát triển. Và nếu không có mạng lưới quan hệ giữa chủ nợ và con nợ ngày càng phát triển, kinh tế toàn cầu ngày nay sẽ bị đình trệ. Trái ngược với bài hát nổi tiếng trong vở nhạc kịch Cabaret, tiền không làm Trái đất quay tròn theo nghĩa đen, nhưng nó khiến lượng lớn con người, hàng hóa và dịch vụ di chuyển khắp thế giới.

Điều đáng ngạc nhiên là ý tưởng về tín dụng phát triển rất chậm chạp và lừng khừng ngay tại vùng đất mà nó đã từng phát triển rực rỡ.