Buzz
Trong cơ thể bạn, hàng tỷ tế bào máu đang lưu thông trong mạch máu. Nhưng điều đặc biệt là chúng được tạo ra từ xương của bạn. Làm thế nào một vật cứng như vậy có thể sản sinh tế bào máu?
Xương thực sự không cứng như bạn nghĩ. Các mạch máu lớn và nhỏ thâm nhập vào xương, bên trong là một lõi rỗng chứa tủy xương mềm.
Tủy xương không chỉ chứa chất béo và các mô hỗ trợ, mà còn là nơi chứa những tế bào gốc máu quan trọng nhất. Những tế bào này liên tục phân chia và biệt hóa thành các loại tế bào máu khác nhau như hồng cầu, bạch cầu, tiểu cầu. Mỗi ngày, xương sản sinh hàng trăm tỷ tế bào máu mới, chúng tuần hoàn qua các mạch máu để cung cấp dinh dưỡng cho cơ thể.
Khám phá về ung thư máu
Ung thư máu thường bắt đầu từ sự đột biến gen trong tế bào gốc. Mặc dù tế bào gốc không phải là ung thư, nhưng các đột biến này có thể ngăn cản quá trình biểu bì và tạo ra các tế bào máu ác tính. Do đó, việc ghép tủy xương thường là phương pháp chữa trị hiệu quả nhất cho những bệnh nhân mắc bệnh ung thư máu, thay thế tủy xương bệnh nhân bằng tủy xương từ người hiến tặng. Dường như phức tạp nhưng cơ chế hoạt động lại khá đơn giản.
Quy trình cấy ghép tủy xương
Đầu tiên, tế bào gốc máu được thu thập từ người hiến. Phương pháp phổ biến nhất là lọc tế bào gốc máu từ máu của người hiến bằng máy tách. Trong những trường hợp khác, tủy xương được lấy trực tiếp từ xương chậu bằng kim tiêm.
Trong khi đó, người nhận sẵn sàng cho quá trình ghép tủy xương. Họ sẽ trải qua liệu pháp hóa trị và xạ trị với liều cao để tiêu diệt tủy xương hiện tại, loại bỏ cả tế bào ác tính và tế bào gốc máu. Điều này cũng làm suy yếu hệ thống miễn dịch của họ, giảm khả năng tấn công các tế bào ghép tủy xương. Sau đó, các tế bào gốc từ người hiến được truyền vào cơ thể người nhận. Ban đầu, chúng lưu thông trong dòng máu người nhận, nhưng có một loại phân tử trên tế bào gốc được gọi là chemokine, hoạt động như các thiết bị dẫn đường, nhanh chóng đưa chúng trở lại tủy.
Trong vài tuần, tế bào gốc bắt đầu phát triển và tạo ra các tế bào máu mới, khỏe mạnh. Chỉ cần một số tế bào gốc máu nhỏ có thể tái tạo toàn bộ cơ thể. Ghép tủy xương cũng có thể kích hoạt một loại phản ứng diệt các khối u, khi các tế bào miễn dịch mới từ tủy hiến tặng có thể loại bỏ các tế bào ung thư mà hệ thống miễn dịch ban đầu không nhận biết.
Nguy cơ khi thực hiện ghép tủy
Cấy ghép tủy xương có thể gây ra 2 nguy cơ: mảnh ghép chống lại chủ nhân và hệ thống miễn dịch từ chối tế bào người hiến.
Hiện tượng mảnh ghép chống lại chủ nhân xảy ra khi hệ thống miễn dịch được tạo ra từ tế bào của người hiến tấn công cơ thể bệnh nhân. Mối nguy hiểm này chiếm tỷ lệ khoảng 30-50% trên tổng số bệnh nhân không phải là anh chị em sinh đôi. Bệnh nhân có thể sử dụng thuốc ức chế miễn dịch hoặc loại bỏ một số tế bào miễn dịch khỏi tủy xương hiến để giảm rủi ro mảnh ghép chống lại chủ nhân.
Tuy nhiên, ngay cả khi bệnh nhân tránh được tình trạng này, họ vẫn phải đối mặt với rủi ro hệ thống miễn dịch từ chối tế bào của người hiến. Vì vậy, việc quan trọng nhất là tìm được tế bào tương thích ngay từ đầu.
Các vùng chính của gen xác định cách hệ thống miễn dịch nhận biết các tế bào lạ. Nếu các vùng này giống nhau giữa người hiến và người nhận, thì hệ thống miễn dịch của người nhận có khả năng chấp nhận tế bào từ người hiến. Vì những gen này được kế thừa, những người phù hợp nhất thường là anh chị em ruột.
Nhưng nhiều bệnh nhân cần ghép tủy xương không có thành viên gia đình phù hợp, họ phải tìm kiếm những tình nguyện viên sẵn lòng hiến tủy xương của họ. Trong hầu hết các trường hợp, quá trình hiến tặng khá đơn giản, giống như quy trình hiến máu, nhưng lại có thể mang lại cơ hội sống mới cho nhiều người.
Nguồn: TED-Ed
