Bản nhạc dài là một thể loại âm nhạc có một chủ đề được phát triển với nhiều biến thể âm nhạc được kết nối với nhau bằng nhiều đoạn, khúc khác nhau. Bản nhạc dài thường có chiều dài lớn hơn nhiều so với bản nhạc thông thường, tuy nhiên, hiểu bản nhạc dài chỉ đúng một phần. Tương tự như bản nhạc hợp xướng, bản nhạc dài cũng có tính liên khúc, liên đoạn, nhưng tính độc lập giữa mỗi đoạn, mỗi khúc rõ rệt hơn, tương đối độc lập hơn, do nội dung chủ đề phức tạp và quy mô tác phẩm lớn hơn.
Bản nhạc dài có cấu trúc tự do theo lối kể chuyện, liền mạch, không có sự gián đoạn giữa các phần. Tùy thuộc vào nội dung và cấu trúc của tác phẩm mà tác giả sử dụng phần nhắc lại mô típ của chủ đề cho phù hợp. Tuy nhiên, ngôn ngữ âm nhạc của mỗi khúc được phân biệt rõ ràng bởi sự thay đổi về cường độ, trường độ âm sắc và tiết tấu. Sự tương phản về ngôn ngữ âm nhạc, điệu thức, và phương pháp biểu diễn (đơn ca/hợp xướng trong một số bản nhạc dài của Hoàng Vân) cũng là một động lực để phát triển giai điệu và cấu trúc của tác phẩm.
Ngoài tiêu đề chung, mỗi đoạn của bản nhạc dài có thể có tiêu đề riêng. Như bản nhạc dài 'Hội trùng dương' của Phạm Đình Chương bao gồm ba phần: 'Tiếng sông Hồng', 'Tiếng sông Hương' và 'Tiếng Cửu Long'.
Bản nhạc dài được coi là một thành tựu sáng tạo trong nền nhạc mới Việt Nam so với trên thế giới.
Một số đoạn thơ nổi tiếng của các nhà thơ Việt Nam
- Thiên Thai - Văn Cao
- Trương Chi - Văn Cao
- Trường ca Sông Lô - Văn Cao (1947)
- Ba Đình nắng - Bùi Công Kỳ (1947)
-
- Hòn vọng phu - Lê Thương (1947)
- Người Hà Nội - Nguyễn Đình Thi (1947)
- Chiến thắng Tây Bắc - Hoàng Vân (1951)
- Con đường Cái Quan - Phạm Duy (1954)
- Du kích sông Thao - Đỗ Nhuận (thập niên 1950)
- Đóa hoa vô thường - Trịnh Công Sơn
- Hội trùng dương - Phạm Đình Chương
- Mẹ Việt Nam - Phạm Duy (1960)
- Hà Nội - Huế - Sài Gòn - Hoàng Vân (1961)
- Bài thơ gửi Thái Nguyên - Hoàng Vân (1961)
- Dã Tràng ca - Trịnh Công Sơn (1962)
- Tôi là người thợ lò - Hoàng Vân (1964)
- Người chiến sĩ ấy - Hoàng Vân (1969)
- Hàn Mặc Tử - Phạm Duy
- Minh họa Kiều - Phạm Duy
- Bầy chim bỏ xứ - Phạm Duy
- Trường ca Bức tranh non nước - Minh Châu
- Trường ca người Việt - Minh Châu
- Trường ca Mekong - Minh Châu
- Người Việt Nam - Trương Quý Hải.