Buzz
Để giúp học sinh dễ dàng tổ chức kiến thức về các tác phẩm trong chương trình Ngữ văn lớp 12, chúng tôi đã soạn thảo bài viết về Sơ đồ tư duy Đàn ghi ta của Lorca, giúp nắm bắt các nội dung quan trọng như tác phẩm, tác giả, cấu trúc, dàn ý phân tích, và mẫu văn phân tích. Hy vọng Sơ đồ này sẽ giúp học sinh hiểu rõ hơn về bài Đàn ghi ta của Lorca.
Tóm tắt Sơ đồ tư duy về Đàn ghi ta của Lorca - Dễ nhớ và ngắn gọn
A. Sơ đồ tư duy Đàn ghi ta của Lorca
B. Tìm hiểu về tác phẩm Đàn ghi ta của Lorca
I. TÁC GIẢ:
- Thanh Thảo, tên thật là Hồ Thành Công, sinh năm 1946.
- Quê quán: huyện Mộ Đức, tỉnh Quảng Ngãi.
- Sau khi tốt nghiệp Khoa Ngữ văn trường Đại học tổng hợp Hà Nội, ông bắt đầu công tác tại chiến trường miền Nam. Từ những thập kỷ trước, ông đã thu hút sự chú ý của công chúng thông qua những tập thơ và trường ca độc đáo về chiến tranh và thời hậu chiến.
- Các tác phẩm chính của ông bao gồm: “Những người đi tới biển”, “Những ngọn sóng mặt trời”, “Khối vuông rubic”, … Ngoài ra, ông còn viết báo, tiểu luận, và phê bình văn học.
- Phong cách thơ của Thanh Thảo:
+ Thơ của Thanh Thảo là tiếng nói của một tâm hồn tri thức, luôn suy tư về các vấn đề xã hội và thời đại.
+ Ông luôn mong muốn cuộc sống được trải nghiệm và thể hiện sâu sắc, và luôn tránh xa lối thể hiện dễ dãi.
+ Ông là một trong những nhà thơ không ngừng nỗ lực cách tân thơ Việt, thường xuyên khám phá cá nhân bằng cách sử dụng thể thức thơ tự do và nhịp điệu không truyền thống, tạo ra một không gian sáng tạo tự do nhằm đem lại cho thơ một vẻ đẹp hiện đại với hình thức và ngôn ngữ đương đại.
+ Tư duy thơ của Thanh Thảo: phong phú, mãnh liệt, tự do trong cảm xúc và đậm chất siêu thực.
II. TÁC PHẨM:
1. Nguyên bản và sự ra đời:
Bài thơ “Đàn ghi ta của Lor-ca” được lấy từ tập thơ “Khối vuông ru-bic” (1985), đại diện cho tư duy sáng tạo của Thanh Thảo.
2. Hình thức thơ: Tự do
3. Chủ đề:
- Miêu tả cuộc đời và sự nghiệp của nghệ sĩ Lor – ca với lý tưởng sáng tạo và cái chết bi thảm.
- Thể hiện sự ngưỡng mộ và đau lòng của tác giả đối với Lor-ca.
4. Sơ đồ:
- Phần 1 (6 dòng thơ đầu): Lor-ca, nghệ sĩ tự do và cô đơn, nghệ sĩ cách mạng trong môi trường chính trị và nghệ thuật Tây Ban Nha.
- Phần 2 (12 dòng thơ tiếp theo): Sự ra đi oan trái do sức mạnh đen tối.
- Phần 3 (phần còn lại): Niềm thương hại của Lor-ca, những suy tư về sự giải thoát và chấm dứt của Lor-ca.
5. Ý nghĩa:
Thông qua bài thơ, tác giả biểu hiện sâu sắc nỗi đau và xúc động trước cái chết đau thương của nghệ sĩ Lorca - một người khao khát tự do, dân chủ, luôn mong muốn cách mạng trong nghệ thuật và nghệ thuật không ngừng tiến bộ. Tình yêu con người, tình yêu nghệ thuật và khao khát tự do mà Lor-ca luôn ôm trọn là những điều tuyệt vời mà sức mạnh tối ác không thể tiêu diệt.
6. Ý nghĩa nghệ thuật:
- Loại thơ tự do.
- Sử dụng hình ảnh biểu tượng, siêu thực mang nhiều ý nghĩa sâu sắc.
- Kết hợp giữa âm nhạc và thơ.
- Sử dụng những liên tưởng, so sánh độc đáo, thú vị, ẩn dụ, hoán dụ...
III. Phân tích chi tiết:
I. Mở đầu
- Tổng quan về tác giả Thanh Thảo (thông tin chính về cuộc đời, phong cách thơ của ông...)
- Tổng quan về bài thơ Đàn ghi ta của Lor-ca (hoàn cảnh sáng tác, những điểm nổi bật về nội dung và nghệ thuật...)
II. Nội dung chính:
1. Ý nghĩa của tựa đề và lời đề:
a) Tựa đề:
- “Đàn ghi ta” là biểu tượng của tự hào dân tộc Tây Ban Nha, là biểu tượng của tình yêu quê hương của Lor-ca, của sự sáng tạo nghệ thuật của ông, của khát vọng cao cả mà Lor-ca luôn theo đuổi suốt cuộc đời.
b) Lời đề từ:
- Khi tôi qua đời: “Hãy mai táng tôi cùng cây đàn” - phần linh hồn của quê hương Tây Ban Nha → tình yêu đối với Tổ quốc rất sâu đậm.
- Hãy mai táng tôi cùng cây đàn – biểu tượng cho sự nghiệp của Lor-ca → ước nguyện suốt đời theo đuổi sự nghiệp sáng tạo nghệ thuật, mong ước làm sạch bản thân để mở đường cho thế hệ sau bước tiếp.
2. Hình ảnh của Lor – ca, nghệ sĩ tự do với khát vọng đổi mới nghệ thuật:
- Hai câu thơ đầu gợi nhớ về bầu không gian Tây Ban Nha với các đặc điểm đặc trưng: âm nhạc đàn truyền thống, trận đấu bò tót.
+ “Âm nhạc đàn rơi nước”: hình ảnh biểu tượng, từ âm nhạc chuyển sang hình ảnh, tạo ra sự lạ lùng. Đồng thời, thúc đẩy sự sáng tạo mong manh, ngắn ngủi, vỡ vụn đột ngột nhưng vẫn mãi mãi sống động.
=> Hình ảnh của “âm nhạc đàn” gần gũi với “bọt nước”: nghệ thuật của Lor – ca lấp lánh như bọt nước, nhưng có thể tan vỡ bất cứ lúc nào, đó cũng là số phận thoáng qua của Lor – ca.
+“Bộ đồ đỏ rực”: hình ảnh thực tế, tượng trưng cho sự đấu tranh gay gắt, nơi nghệ sĩ đang đương đầu với sức mạnh tàn ác, khắc nghiệt.
- Trên con đường đấu tranh cho tự do và sự mới mẻ, người nghệ sĩ luôn phải đi trong cô đơn, lẻ loi: lang thang, miền đất đơn côi, ngựa mỏi mệt, ánh trăng lung linh…
- Chuỗi âm thanh “li la li la li la”: nghệ thuật sử dụng âm thanh: có thể là tiếng đàn, cũng có thể là hình ảnh những vòng hoa lila (hoa tử đinh hương) trên thảo nguyên Tây Ban Nha.
⇒ Vẻ đẹp của Lor-ca, một người nghệ sĩ luôn khát khao đổi mới nghệ thuật.
3. Sự chết bi thảm của Lor – ca:
- “Tây Ban Nha/hát nghêu ngao”: hình ảnh Lor-ca đắm chìm trong việc ca tụng tự do của quê hương.
- Hình ảnh đan xen: hát nghêu ngao – áo choàng đỏ nồng, biểu tượng cho sự đối lập giữa ước vọng tự do của nghệ sĩ với những thế lực phát xít tàn bạo.
- Nghệ thuật ẩn dụ:
+ Âm nhạc: cuộc đời của Lor – ca
+ Bộ áo đỏ đầy máu: cái chết của Lor – ca
- “âm thanh của cây đàn rót ra như dòng máu”: nghệ thuật nhân hoá
- Ẩn dụ tiếng đàn thành màu sắc, hình dáng khi diễn tả âm nhạc của cây đàn
- Lorca điều khiển bởi sức hấp dẫn của bãi đất sống/ người ta nghĩ anh ấy như một kẻ lạc hậu”: hình ảnh mạnh mẽ của Lorca khi tiến gần cái chết, anh ta chỉ tập trung vào việc cách mạng hóa nghệ thuật một cách chân chính.
→ Hệ thống hình ảnh vừa phản ánh hiện thực vừa mang ý nghĩa biểu tượng, ẩn dụ, qua đó, tác giả thể hiện cái chết đầy bi kịch của Lor – ca.
4. Hình ảnh âm nhạc ghi ta:
- Nghệ thuật ẩn dụ biến đổi cảm xúc, kết hợp từ ngữ, hình ảnh độc đáo
- “âm thanh của ghita như màu nâu trải dài trên bầu trời cô gái ấy”: màu nâu là màu của vỏ đàn, của đất nước, màu của làn da, mái tóc, đôi mắt của cô gái. Câu thơ ẩn dụ về tình yêu thương.
- “âm thanh của cây ghi ta như lá xanh”: sức sống mạnh mẽ của nghệ thuật, âm thanh của cây ghi ta như bong bóng nước vỡ tan”: sự lung linh mong manh của nghệ thuật, cuộc đời của người nghệ sĩ.
- “âm thanh của cây ghi ta rót ra như dòng máu”: cái chết bi thảm, đau đớn của nghệ thuật, thể hiện sự phẫn uất với chế độ phát xít độc tài và sự thương xót với người nghệ sĩ.
4. Tình thương xót của Lor – ca và suy tư về sự giải thoát, sự từ bỏ của Lor – ca:
a) Tình thương xót của Lor – ca:
- “Âm thanh của đàn ghi ta”: ẩn dụ cho nghệ thuật của Lor – ca, tình yêu con người, tình yêu tự do mà ông theo đuổi suốt đời.
- “Không ai chôn chặt tiếng đàn”: sức sống mãnh mẽ của tiếng đàn.
- So sánh “tiếng đàn như cỏ mọc hoang”:
+ Xót thương cho cái chết của một thiên tài, cho con đường cách tân nghệ thuật vẫn còn dang dở.
+ Cái đẹp không thể bị hủy hoại.
- Hình ảnh so sánh, tượng trưng:
+ Giọt nước mắt: cảm thông, oán hận.
+ Vầng trăng: tượng trưng cho cái đẹp, cho nghệ thuật của Lor-ca.
→ Cấu trúc gián đoạn, bày tỏ sự xót thương, trân trọng, niềm tin của tác giả vào sự bất tử của Lor – ca.
b) Suy tư về cuộc đời và sự giải thoát của Lor – ca:
- Nghệ thuật đối lập chỉ sự ngắn ngủi, số phận bé nhỏ của con người trước cuộc sống vô tận: đường chỉ tay đã đứt – dòng sông rộng vô cùng.
- Hành động:
+ Ném lá bùa vào vào xoáy nước.
+ Ném trái tim vào cõi lặng im.
→ Sự giã từ và giải thoát, một sự lựa chọn.
- Li a li a li a: tiếng ghi ta bất tử dùng người nghệ sĩ đã chết, có thể là vòng hoa tử đinh hương viếng linh hồn Lor – ca.
III. Kết bài:
- Khái quát lại giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ.
+ Nội dung: Qua bài thơ, tác giả thể hiện nỗi đau và sự xúc động sâu sắc trước cái chết bi thảm của nghệ sĩ Lorca – một nghệ sĩ khao khát tự do, dân chủ, luôn mong muốn sự cách tân nghệ thuật và nghệ thuật đi tới không ngừng.
+ Nghệ thuật: thể thơ tự do, sửu dụng hình ảnh tượng trưng siêu thực, giàu ý nghĩa biểu tượng,…
- Cảm nhận về bài thơ: Đây là bài thơ giàu chất suy tư, mãnh liệt, phóng túng trong xúc cảm, thể hiện sự xót thương trước cái chết bi thảm của Lor – ca thiên tài, là thông điệp, khát khao cách tân nghệ thuật của Thanh Thảo.
IV. MỘT SỐ CÂU HỎI ĐỌC HIỂU VÀ BÀI PHÂN TÍCH:
Câu hỏi 1: Đề cập ý nghĩa của tiêu đề tác phẩm Đàn ghita của Lor – ca.
- Đàn ghita là một biểu tượng văn hóa của Tây Ban Nha, thể hiện niềm tự hào quốc gia và tình yêu của Lor-ca với đất nước.
- Mối liên kết chặt chẽ giữa Lor-ca và đàn ghita trên hành trình sáng tạo và biểu diễn. Tiêu đề thể hiện sự kính trọng của Lor-ca dành cho nghệ thuật âm nhạc.
- Ngoài ra, tiêu đề cũng tượng trưng cho sứ mệnh nghệ thuật của tác giả và khao khát vĩnh cửu trong tác phẩm nghệ thuật.
Câu hỏi 2: Ý nghĩa của lời đề từ “Khi tôi qua đời, hãy chôn tôi với cây đàn”.
- Đây là di chúc cuối cùng của nhà thơ trước khi qua đời, thể hiện sự gắn bó và yêu quý đối với cây đàn như một phần không thể tách rời của bản thân và nghệ thuật của mình.
- Lời đề từ phản ánh sự sâu sắc của tình yêu quê hương và tình yêu nghệ thuật của Lor-ca, nguyện vọng được hòa mình vào vẻ đẹp và âm nhạc mãi mãi.
- Tuy nhiên, Lorca cũng lo sợ rằng một ngày nào đó thơ ca của mình sẽ làm trở ngại cho những người sau, vì vậy ông ao ước loại bỏ ảnh hưởng của bản thân để mở đường cho thế hệ sau tiến lên => thể hiện một tinh thần cao đẹp.
Bài phân tích:
Đề bài 1: Phân tích bài thơ “Đàn ghita của Lorca
Phân tích bài thơ “Đàn ghita của Lorca
Thanh Thảo là một nhà thơ có tiếng nói riêng, phong cách nghệ thuật độc đáo thể hiện cá tính độc đáo trong văn học Việt Nam. Những tác phẩm của ông mang lại cái nhìn mới về thơ ca hiện đại. Bài thơ “Đàn ghi-tar của Lor-ca” từ tác phẩm “Khối vuông rubich” đã gây ấn tượng mạnh mẽ với hình tượng nhân vật Lorca – một nghệ sĩ vĩ đại của Tây Ban Nha.
Lorca là một cái tên quen thuộc với Tây Ban Nha, vì ông là biểu tượng của tự do, của cuộc chiến đấu cho hòa bình và sự bình an cho mọi người dân. Mặc dù bị ám sát, nhưng Lorca vẫn mãi là biểu tượng được người dân Tây Ban Nha kính trọng.
Thanh Thảo đã sử dụng lời của nghệ sĩ này làm lời đề cho bài thơ của mình với ý muốn mở ra chiều dài và sâu sắc của thời gian và không gian về nghệ sĩ tài hoa này. Cuộc đời dày công, đấu tranh của Lor-ca nhưng cuối cùng lại kết thúc thảm thương dưới chế độ phát xít tàn bạo.
Với thể thơ tự do, không viết hoa đầu dòng, Thanh Thảo đã khiến người đọc tò mò về cách viết giàu sức gợi như thế này.
“Tiếng đàn bọt nước
Tây Ban Cầm áo choàng đỏ gắt
Li a li a li a li a li a
Đi lang thang qua miền cô đơn
Với vầng trăng chói chang
Trên yên ngựa uốn éo
Nhịp thơ êm đềm, lan tỏa màu sắc hấp dẫn, mô tả sống động khiến người đọc hình dung đến vẻ đẹp của Tây Ban Nha với tiếng đàn guitar lạc quan, những cuộc đấu bò tót hồn nhiên, và những cánh đồng thảo nguyên bát ngát, lãng mạn. Tuy nhiên, cụm từ “tiếng đàn bọt nước” dường như đề cập đến sự mong manh, không đoán trước được, có thể tan vỡ bất kỳ lúc nào không hay. Có vẻ như có một dự cảm không tốt, một sự lo lắng không yên bình ẩn sau những dòng thơ này.
Tây Ban Nha là đất nước của những cuộc đấu bò tót độc đáo, ấn tượng, nhưng trong thơ của Thanh Thảo, liệu nó còn giữ được ý nghĩa ấy không? Chiến trường đấu bò tót có thể đã trở thành một chiến trường chính trị khốc liệt, đầy xô bồ, đầy đấu tranh. Màu đỏ của chiếc áo choàng đã biến thành “đỏ gắt”, có thể là biểu tượng cho chế độ độc tài của phát xít đang thống trị đất nước này? Hình ảnh của Lor-ca trở nên nhỏ bé, mệt mỏi trong cuộc chiến bất tận này. Tiếng đàn vẫn vang lên “li la li la li la li la” và người nghệ sĩ ấy “lang thang”, “chuệnh choáng”, “mỏi mòn” trước những gì đang diễn ra. Cuộc chiến giữa nghệ sĩ chân chính và chế độ độc tài trở nên căng thẳng hơn. Người chiến binh cô đơn ấy trở nên hoang vắng, cô độc, không ai đứng về bên cạnh.
Tây Ban Nha
Thơ ca vang vọng
Bỗng nhiên ám ảnh
Áo choàng đỏ gắt
Lor-ca điên cuồng trên chiến trường
Chàng đi như người mộng du
Những hình ảnh thơ đầy ấn tượng, sâu sắc, khiến lòng người chua xót trước hình ảnh của một người nghệ sĩ tài ba nhưng không may mắn. Dân tộc Tây Ban Nha “kinh hoàng” trước cảnh Lorca bị điệu về bãi bắn một cách trắng trợn, đầy bi thảm như vậy. Sự thật đắng lòng mà chế độ phát xít mang lại đã làm mọi người rơi vào tâm trạng không an. Từ “bỗng” ở đầu khổ thơ thứ hai làm cho chúng ta bất ngờ trước hình ảnh đau buồn của nghệ sĩ Lorca.
Mặc dù bị “điệu” về bãi bắn một cách đau đớn như vậy, nhưng Lorca vẫn giữ được sự bình thản, dám chấp nhận vận mệnh của mình bằng cách “chàng đi như người mộng du”. Đây là trạng thái tinh thần không nhận thức được, một trạng thái mà tâm hồn và thân xác dường như tách rời nhau. Điều này là một thái độ đáng trân trọng, đáng kính trọng và kính trọng.
Ở những khổ thơ tiếp theo, nỗi tiếc thương cho cuộc đời đầy chua xót:
“Tiếng ghi ta màu nâu
Bầu trời cô gái kia
Tiếng ghi ta lá xanh đượm
Tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan
Tiếng ghi ta ròng ròng máu chảy”
“Tiếng ghi ta” lặp đi lặp lại như một cách để đẩy lùi cảm xúc trong lòng người, hoặc là để bày tỏ sự phẫn nộ đau đớn. Tiếng đàn ghi ta liên kết với những điều giản dị, với thiên nhiên ấm áp, với một cô gái, với bầu trời xanh ngắt. Có lẽ đó là những thứ mà con người Tây Ban Nha khát khao, mong muốn giữ cho mình. Nhưng tiếng ghi ta rơi “vỡ” thành “bọt nước” như một sự khẳng định cho hiện thực đau lòng ấy. Những đường nét, khối lượng, càng khiến cho lòng người thêm nặng trĩu, cảm xúc sâu sắc, đau thương. Một tiếng “vỡ” cất lên như một lời kêu gọi, chỉ trích chế độ độc tài của phát xít, sự phẫn uất và sự đau thương của những người phải chịu đựng sự áp bức. Nỗi đau ấy tạo thành dòng máu chảy âm ỉ trong trái tim tê liệt.
Thanh Thảo với tài năng của mình đã hồi sinh một không gian sống tràn đầy bất tử:
“Không ai chôn cất tiếng đàn
Tiếng đàn như cỏ mọc hoang
Giọt nước mắt vầng trăng
Long lanh trong đáy giếng”
Đối với câu thơ đầu tiên, người đọc có thể hiểu ý nghĩa của nó như thế này: không ai có thể 'chôn cất tiếng đàn' của Lorca được, vì nó như 'cỏ mọc hoang' lan tỏa, khiến cho mọi người mê mải và đắm chìm, không thể thoát ra được. Những gì Lorca để lại cho thế hệ sau là âm nhạc, là sự cao quý của tâm hồn, của những hy sinh và cống hiến. Phép so sánh trong câu thơ đã làm cho Lorca trở thành biểu tượng vĩ đại nhất.
Tiếng đàn của Lorca trở nên bất tử, một vẻ đẹp với ý nghĩa kéo dài qua các thế hệ. Ở khổ thơ cuối cùng, nơi có thêm sự chiêm nghiệm và suy tư của Thanh Thảo về nghệ thuật và cuộc đời, cũng như sự giải thoát:
“Đường chỉ tay đã đứt
Dòng sông rộng vô cùng
Lorca bơi sang ngang
Trên chiếc ghita màu bạc
Anh vung lá thảo phép cô gái Digan
Vào dòng nước xoáy
Anh vung trái tim mình vào lặng lẽ đột ngột.
Khi 'con đường chỉ tay đã kết thúc” thì như thể cuộc sống của mình đã chấm dứt. Lorca đã dự đoán trước sự kết thúc, nhận biết những gì mình đã từ bỏ hiện thực, từ bỏ cuộc sống đau khổ để rơi vào “lặng lẽ đột ngột”. Có lẽ đó là cách giải thoát mà Lorca đã lựa chọn, cũng như cách giải thoát khỏi chế độ phát xít độc tài.
Do đó, “Đàn guitar của Lorca” thực sự là một bài thơ sâu sắc khi tái hiện cuộc sống đầy bi thương của nghệ sĩ Tây Ban Nha dành cho nghệ thuật, cho cuộc sống, cho sự yên bình của đất nước.
Đề bài 2: Phân tích hình tượng nghệ sĩ Lorca
Phân tích hình tượng nghệ sĩ Lorca - mẫu 1
Bài thơ 1
Thanh Thảo là một nhà thơ mang trong mình bản lĩnh lính, sinh ra tại Quảng Ngãi, tốt nghiệp ngành Văn của Đại Học Tổng Hợp nhưng sau đó tham gia chiến trường miền Nam. Thanh Thảo luôn cố gắng khám phá hướng đi mới cho thơ Việt. Ông theo đuổi phong cách thơ tượng trưng siêu thực, lấy cảm hứng từ phương Tây mà Lor-ca là một trong những người tiên phong. Bài thơ “Đàn ghi ta của Lor-ca” đã thành công tạo ra hình tượng nghệ sĩ Lor-ca.
Lor-ca là một nhà văn thiên tài người Tây Ban Nha. Ông có ảnh hưởng sâu rộng trong đời sống chính trị và nghệ thuật của Tây Ban Nha. Trong lĩnh vực nghệ thuật, ông là một trong những người tiên phong trong việc cách mạng hóa nghệ thuật lỗi thời của Tây Ban Nha. Trong chính trị, ông là người dẫn đầu phong trào chống lại chế độ phát xít độc tài. Năm 1936, các phe phái Phrăng-cô hoảng sợ với ảnh hưởng của Lor-ca nên đã ám sát ông. Tuy nhiên, sau cái chết của Lor-ca, ảnh hưởng của ông ngày càng lớn mạnh hơn. Nó vượt qua biên giới Tây Ban Nha. Tên tuổi của Lor-ca trở thành biểu tượng cho cuộc chiến chống phát xít, bảo vệ văn hóa và nền văn minh nhân loại. Sự ảnh hưởng của Lor-ca không chỉ tồn tại trong thời đại của ông mà còn hiện hữu cho đến ngày nay. Cuộc sống, sự nghiệp và đóng góp của Lor-ca chính là nguồn cảm hứng cho Thanh Thảo viết bài thơ này.
Thanh Thảo đặt tên cho bài thơ là “Đàn ghi ta của Lor-ca”, đàn ghi ta là một nhạc cụ truyền thống của Tây Ban Nha, Lor-ca là một nhà văn thiên tài của Tây Ban Nha, tiêu đề của bài thơ đã khơi dậy hình tượng nghệ thuật trung tâm là Lor-ca và liên kết với biểu tượng nghệ thuật đó là đàn ghi ta, của Lor-ca và của quốc gia Tây Ban Nha: đàn ghi ta. Lor-ca là một nhà sáng tạo, đàn ghi ta là công cụ để nhà sáng tạo sử dụng.
Lời đề từ của bài thơ “khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn” là lời từ chối cuối cùng trước khi Lor-ca ra đi, đồng thời cũng là diễn đạt ý định của ông. Nếu cây đàn biểu trưng cho Tây Ban Nha, cho nghệ thuật Tây Ban Nha thì lời đề từ này thể hiện tình cảm, sự gắn bó của Lor-ca với quê hương, với nghệ thuật quê hương. Có thể hiểu cây đàn cũng là biểu tượng cho sự nghiệp sáng tạo của Lor-ca, điều này cho thấy Lor-ca sẵn sàng hy sinh bản thân để mở ra con đường cho thế hệ sau phát triển sáng tạo. Lor-ca coi sự nghiệp sáng tạo, những đóng góp của mình như là nền tảng, không phải là bức tượng, không phải là rào cản mà thế hệ sau có thể tiếp tục sáng tạo.
Bài thơ được viết theo phong cách thơ tượng trưng siêu thực, cho phép độc giả tưởng tượng nhiều hơn để hiểu các hình ảnh theo nhiều cách khác nhau. Khúc thơ đầu của bài tái hiện hình ảnh của Lor-ca trên bối cảnh nghệ thuật Tây Ban Nha. Hình ảnh “tiếng đàn bọt nước” biểu trưng cho sự sống và sáng tạo của Lor-ca vô cùng mong manh và dễ vỡ, biến mất. “Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt” biểu trưng cho môi trường chính trị ở Tây Ban Nha đầy bức bối, ngột ngạt, phản động. Trong hai câu thơ đầu, tác giả đặt hình ảnh “tiếng đàn bọt nước” bên cạnh hình ảnh “áo choàng đỏ gắt” như một sự so sánh, cho thấy cuộc sống của Lor-ca đầy rẫy thách thức, ông phải đối mặt với một xã hội phản động, già nua. Câu thơ thứ ba ghi lại chuỗi âm nhạc của tiếng đàn ghi ta “li la li la li la”, biểu trưng cho sự sáng tạo của Lor-ca.
Dù sống trong một môi trường xã hội khắc nghiệt, nhưng nghệ sĩ Lor-ca vẫn không ngừng sáng tạo nghệ thuật, vẫn trung thành với sự sáng tạo của mình. “Đi lang thang về miền đơn độc”, nghệ sĩ đi nhưng không biết đi đến đâu, ông suy nghĩ và tìm kiếm trong hành trình. Đi về miền đơn độc là đi vào thế giới của tâm trạng, của cảm xúc. Đây là hành trình tìm kiếm bản thân sáng tạo, tìm kiếm bản thân của nghệ sĩ, tìm kiếm cảm hứng sáng tạo. Đồng hành cùng với nghệ sĩ là vầng trăng, là con ngựa nhưng lại là vầng trăng “làm chao lượn”, “yên lặng ngựa mệt mỏi”. Vầng trăng xa vời, mơ hồ, nửa tỉnh nửa mê, con ngựa cũng mệt mỏi, rã rời, một hành trình vất vả và cô đơn, hành trình “đơn độc đau lòng”. Lor-ca là một nghệ sĩ dũng cảm sống và thậm chí là hy sinh vì nghệ thuật, dám đốt cháy bản thân cho nghệ thuật. Mặc cho gian khổ, niềm khát vọng cách mạng nghệ thuật luôn bùng cháy trong Lor-ca.
Hai khổ thơ tiếp theo, Thanh Thảo mô tả cái chết của Lor-ca thông qua những hình ảnh thơ tượng trưng. “Tây Ban Nha hát nghêu ngao”, Tây Ban Nha ở đây là Lor-ca, đại diện cho vẻ đẹp của Tây Ban Nha tập trung trong ông. Lor-ca không chỉ là một cá nhân mà còn là biểu tượng của Tây Ban Nha. Thanh Thảo tỏ ra ngưỡng mộ, kính trọng với thần tượng – Lor-ca. Hành động “hát nghêu ngao” thể hiện tâm trạng phấn khích, vui vẻ. “Bỗng kinh hoàng”, dự báo điềm báo xấu, sự biến chuyển đến. “Áo choàng bê bết đỏ”, Lor-ca bị thương. Sau đó, những hình ảnh liên tục biến đổi của tiếng đàn: “tiếng ghi ta nâu”, “tiếng ghi ta xanh”, “tiếng ghi ta tròn bọt nước”, “tiếng ghi ta ròng ròng máu chảy”. Viên đạn xuyên thấu vào cơ thể Lor-ca, phá vỡ những điều quý giá như tình yêu, hi vọng, kết thúc trong cái chết oan nghiệt. Thanh Thảo diễn đạt sự đau đớn, xót xa trước sự ra đi của thần tượng trong lòng mình.
Khổ thơ tiếp theo là tiếng nói của Thanh Thảo với Lor-ca. Hai câu thơ đầu “không ai chôn cất tiếng đàn – tiếng đàn như cỏ mọc hoang” là lời đối thoại với lời đề từ của Lor-ca “khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn”. Lor-ca muốn tạo ra nền tảng cho thế hệ sau nhưng thực tế “không ai chôn cất tiếng đàn”, nghĩa là không ai hiểu và thực hiện tâm nguyện của ông. Tiếng đàn được ví như cỏ mọc hoang, nghệ thuật phát triển không theo một lối đi chung. Thanh Thảo và Lor-ca, hai nghệ sĩ khác biệt về thế hệ và văn hóa nhưng vẫn có tiếng nói chung, có cùng nguồn cảm hứng sáng tạo. Hai câu thơ cuối đoạn thể hiện cảm xúc mãnh liệt của Thanh Thảo trong hình ảnh “giọt nước mắt vầng trăng – long lanh trong đáy giếng”, biểu thị sự đau đớn không thể nguôi ngoai.
Hai khổ thơ cuối của Thanh Thảo diễn tả sự giã từ của Lor-ca. Thanh Thảo nhắc lại sự hữu hạn của cuộc đời và sự vĩnh viễn của dòng sông cuộc đời. Lor-ca chủ động bơi sang bên kia dòng sông cuộc đời trên chiếc ghi ta đã ngả màu bạc. Lor-ca để lại tín ngưỡng, tình yêu “chàng ném lá bùa cô gái Di-gan – vào xoáy nước – chàng ném trái tim mình – vào lặng yên bất chợt”. Lor-ca vẫn sống qua sự sáng tạo nghệ thuật. Câu thơ cuối ghi lại hợp âm tiếng đàn ghi ta tiếp tục biểu trưng cho sự sáng tạo của Lor-ca.
Bằng hình ảnh thơ tượng trưng, Thanh Thảo thành công tạo ra hình tượng Lor-ca từ sự sống đến cái chết, thể hiện tình cảm đối với thần tượng. Người đọc có thể cảm nhận được Lor-ca là một người nghệ sĩ đấu tranh không ngừng nghỉ cho những khát vọng cao cả: cách tân nghệ thuật và đấu tranh chống lại chế độ độc tài.
Bên cạnh việc sử dụng hình ảnh thơ mang tính biểu tượng, Thanh Thảo cũng tổ chức bài thơ, phân câu theo một trật tự không phổ biến. Bài thơ có hình thức âm thanh, nhưng không có vần, dấu chấm, dấu phẩy, và không viết hoa đầu dòng.
Bài thơ thành công trong việc sử dụng thủ pháp nghệ thuật của trường phái thơ tượng trưng siêu thực. Tác phẩm cũng là minh chứng cho việc luôn tìm kiếm cách để cách tân thơ Việt của ông. Hình tượng nghệ sĩ Lor-ca, một người vĩ đại, sẽ sống mãi trong lòng độc giả qua các thế hệ.
Phân tích hình tượng nghệ sĩ Lorca - mẫu 2
Thanh Thảo là một trong những nhà thơ nổi tiếng, mở đầu cho phong cách thơ theo chủ nghĩa siêu thực, tượng trưng của văn học Việt Nam. Sáng tạo của Thanh Thảo đôi khi làm người đọc phải suy tư về những liên tưởng độc đáo và những khoảng trống lờ mờ. Bài thơ Đàn ghi ta của Lor-ca là một trong những sáng tác ấn tượng của Thanh Thảo, diễn đạt tình cảm ngưỡng mộ và tiếc thương sâu sắc đối với người nghệ sĩ Lor-ca.
Federico García Lorca, một người chiến sĩ và nghệ sĩ tài ba, vẫn chiếu sáng trên bầu trời văn học Tây Ban Nha và thế giới. Cuộc đời ông, dù ngắn ngủi, đã đầy dẫy những nỗ lực đấu tranh cho tự do và độc lập. Cái chết bi thảm của Lor-ca đã làm dấy lên làn sóng giận dữ của nhân dân, thúc đẩy phong trào cách mạng càng thêm sôi nổi.
'những tiếng đàn bọt nước
Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt
li-la li-la li-la
đi lang thang về miền đơn độc
với vầng trăng chếnh choáng
trên yên ngựa mỏi mòn'
Trong bối cảnh đất nước Tây Ban Nha bị chế độ độc tài thống trị, sự xuất hiện của Lor-ca là một điểm chấm phá khác biệt. Ông đấu tranh dũng cảm cho tự do và độc lập, được phác họa qua hình ảnh tượng trưng và siêu thực. Thanh Thảo sử dụng hình tượng tiếng đàn ghi ta để diễn đạt vẻ đẹp và bi kịch của người anh hùng.
'Tây Ban Nha
hát nghêu ngao
đột ngột kinh hoàng
áo choàng bê bết đỏ
Lorca bị hút vào bãi bắn
như một người mộng du
tiếng đàn ghi ta nâu
trong bầu trời đêm ấy
tiếng đàn ghi ta màu xanh lá biết bao
tiếng đàn ghi-ta tròn bọt nước vỡ tan
tiếng đàn ghi-ta ròng ròng
thấm máu'
Hình tượng người anh hùng nghệ sĩ lại xuất hiện ám ảnh qua cái chết đau thương, và một lần nữa, cái áo choàng 'áo choàng bê bết đỏ' lại hiện hình thay cho người nghệ sĩ. Đó vừa là màu máu của nghệ sĩ, vừa là màu đỏ đầy tự hào của văn hóa Tây Ban Nha, là biểu tượng cho sự hy sinh vĩ đại của Lor-ca trong cuộc chiến cho tự do và độc lập. Lor-ca không sợ chết, đau đớn của ông là sự tiếc nuối cho một giấc mơ chưa thành, một cuộc cách mạng chưa hoàn thiện, và ông vẫn chưa thể giải thoát đất nước, nhân dân khỏi những gì đã cũ kỹ, những cản trở của chế độ phát xít.
Một lần nữa, tiếng đàn lại hiện lên với những sắc thái khác nhau, mang theo cảm giác trừu tượng vô cùng. Tiếng đàn cũng có màu sắc, đó là sáng tạo của Thanh Thảo khi gợi nhớ về tâm hồn của Lor-ca - một người yêu đàn đam mê, màu 'nâu' biểu hiện sự suy tư, trầm lắng, màu 'xanh' tượng trưng cho khát vọng về cuộc sống tự do và tươi mới. 'tiếng đàn ghi-ta tròn bọt nước vỡ tan/tiếng đàn ghi-ta ròng ròng/thấm máu' là bi kịch của người nghệ sĩ tài hoa bạc mệnh, là sự cao cả không thể chống lại sự tàn ác của phát xít, nhưng dù Lor-ca đã khuất, tâm hồn ông vẫn sống mãi trong lòng dân Tây Ban Nha như một thần thoại.
'không ai chôn cất tiếng đàn
tiếng đàn giống như cỏ mọc hoang
giọt nước mắt vầng trăng
long lanh trong đáy giếng'
Thanh Thảo tiếp tục đưa tiếng đàn vào một trạng thái mới 'không ai chôn cất tiếng đàn/tiếng đàn giống như cỏ mọc hoang', gợi liên tưởng đến cái chết đau thương của Lor-ca, ông khuất không được chôn cất đúng cách, bị đối xử tệ bạc và dã man. Hình ảnh siêu thực 'giọt nước mắt vầng trăng/long lanh trong đáy giếng' là sự tưởng tượng độc đáo của Thanh Thảo về kết cục thảm hại của người nghệ sĩ tài hoa. Có lẽ nhiều độc giả sẽ khó tưởng tượng được cảnh này, xác của Lor-ca bị vứt vào một cái giếng hoang, cô đơn và lạnh lẽo. Hình ảnh 'giọt nước mắt vầng trăng' thể hiện sự xót thương của tác giả dành cho Lor-ca, đồng thời là biểu hiện cho tầm vóc vĩ đại của người nghệ sĩ trong vũ trụ bao la, cái chết của ông khiến thiên nhiên cũng phải xót thương, trân trọng.
'đường chỉ tay đã đứt
dòng sông rộng vô cùng
Lor-ca bơi sang ngang
trên cây đàn ghi ta màu bạc
chàng ném lá bùa cô gái di-gan
vào xoáy nước
chàng ném trái tim mình
vào lặng yên bất chợt
li-la li-la li-la...'
Khổ thơ cuối cùng là sự tưởng tượng về cuộc sống của Lor-ca ở một thế giới mới, nơi không có bất công, không có sự chôn vùi cuộc đời người anh hùng. Lor-ca đã buông bỏ tất cả, tình yêu, niềm tin để tiếp tục phiêu du cùng cây đàn ghi ta của mình, tiếp tục ước mơ về nghệ thuật mà ông yêu thích. Quan trọng hơn cả là Lor-ca có một cuộc sống tự do...
Đàn ghi ta của Lor-ca là một tác phẩm xuất sắc với phong cách nghệ thuật trừu tượng, siêu thực mới lạ của nhà thơ Thanh Thảo, qua đó hình tượng người anh hùng nghệ sĩ Lor-ca đã hiện lên sắc nét. Lor-ca là biểu tượng của người anh hùng mạnh mẽ, dũng cảm dám đứng lên đấu tranh vì nhân dân, chỉ tiếc là ông phải chịu một cái chết quá bi thảm để lại trong lòng nhân dân Tây Ban Nha và những người mến mộ trên toàn thế giới nỗi tiếc nuối khôn nguôi.
V. NHẬN XÉT VỀ TÁC PHẨM:
· “Thơ Thanh Thảo tập trung vào những con người sáng sủa, dũng cảm, dù số phận có thể khó khăn như Cao Bá Quát, Nguyễn Đình Chiểu, Ê-xê-nhin, Pa-xtéc-nắc, Gar-xi-a Lor-ca,...”
· “Thanh Thảo là nhà văn lớn của thể loại trường ca.”
· “Bài thơ đã gây ấn tượng sâu sắc về cái chết kinh hoàng của Lorca. Tuy nhiên điều cuối cùng không phải là sự thảm khốc mà là sự bất tử của người nghệ sĩ Lorca.”
