Buzz
Cuộc trò chuyện giữa Huân tước Russell và một người hỏi về hạnh phúc
Bertrand Russell chia sẻ về trải nghiệm cá nhân về hạnh phúc và khổ đau
Trò chuyện về khoảnh khắc khó khăn nhất của Bertrand Russell
Bertrand Russell trải qua những thời kỳ khó khăn và tìm được sự giải thoát trong một giấc mơ đầy ý nghĩa
Câu hỏi về nguồn gốc của hạnh phúc của Bertrand Russell
Bertrand Russell cho rằng hạnh phúc của mình phần lớn là do cố gắng kiên trì của bản thân
Ý kiến của Bertrand Russell về việc để ngẫu nhiên làm chủ hạnh phúc
Bertrand Russell chia sẻ về những thời điểm khó khăn trong sự nghiệp và cuộc sống của mình
Bertrand Russell đề cập đến yếu tố tạo nên hạnh phúc
Bertrand Russell liệt kê 4 yếu tố quan trọng để đạt được hạnh phúc
Sức khỏe được coi là yếu tố quan trọng nhất trong việc tạo nên hạnh phúc
Bertrand Russell thảo luận về vai trò của sức khỏe trong cuộc sống và hạnh phúc
Bertrand Russell thảo luận về mối quan hệ giữa sức khỏe và hạnh phúc
Theo Bertrand Russell, sức khỏe đóng vai trò quan trọng trong việc tạo nên hạnh phúc
Bertrand Russell xác nhận rằng sau một đêm ngủ ngon, người ta cảm thấy sung sướng hơn
Sau một đêm ngủ ngon, Bertrand Russell tin rằng người ta cảm thấy sung sướng hơn
Bây giờ chúng ta đến với yếu tố thứ hai: lợi ích vật chất
Điều quan trọng đó, nhưng phụ thuộc vào mức sống mà chúng ta đã quen thuộc. Khi chúng ta đã quen với cuộc sống trong nghèo khó, chúng ta sẽ ít khó tính hơn. Những người đã sống trong sự giàu có sẽ cảm thấy đau khổ khi mất đi một phần lợi ích quan trọng.
Vậy thì bị ám ảnh về việc kiếm tiền là điều tất yếu, phải không?
Dĩ nhiên. Nhưng người giàu nhất cũng luôn sợ rằng họ sẽ qua đời trong đói nghèo. Họ thường xuyên lo lắng về điều đó.
Vậy có nhiều tiền có đảm bảo hạnh phúc không?
Không đâu! Tiền chỉ là một nhu cầu cơ bản. Chúng ta phải suy nghĩ về những điều khác, nếu không sẽ cảm thấy chán chường lắm.
Điểm thứ ba mà ông kể về là sự tương tác với người khác. Điều này có quan trọng không?
Đương nhiên không. Theo kinh nghiệm của tôi, nó quan trọng hơn cả, hoặc ít nhất là bằng với sức khỏe.
Ông nói “sự giao thiệp với người khác” có ý nghĩa gì?
Theo tôi, nó rất đơn giản. Đó là tình thân ái, tình yêu thương gia đình, và cuối cùng là tình bạn với người khác. Nếu những mối quan hệ đó kém may mắn, cuộc sống sẽ thực sự khó khăn.
Bây giờ là lúc làm việc. Ông nghĩ rằng thành công trong công việc là điều cần thiết không?
Đúng vậy, đối với những người quyết tâm, đó là rất quan trọng. Có những người lười biếng, không chăm chỉ làm việc. Nhưng những người có ý chí mạnh mẽ sẽ tận dụng nó, và cách tốt nhất là dùng nó vào công việc. Tuy nhiên, nếu công việc mà bạn làm không mang lại kết quả như mong đợi, bạn sẽ cảm thấy đau khổ. Khi bạn thành công, bạn sẽ cảm thấy hạnh phúc mỗi ngày, và công việc cũng làm tăng thêm hạnh phúc của bạn.
Có những loại công việc nào?
Không, trừ một số công việc không ổn định, không chắc chắn. Ví dụ, tôi có thể là một nhân viên trong cơ quan Politburo, và công việc của tôi sẽ khá căng thẳng, nhưng dù sao…
Có những người thích công việc đó. Có thể kích thích mạnh mẽ.
Nếu họ thấy hài lòng với công việc đó, thì đó là điều tốt nhất.
Còn việc công việc có cao quý hay hèn nhát, điều đó có quan trọng không?
Phụ thuộc vào tính cách của từng người. Có người chỉ cảm thấy thỏa mãn khi làm những công việc lớn. Có người khác lại hạnh phúc với công việc nhỏ nhoi. Tuy nhiên, công việc phải phù hợp với khả năng của mình để đạt được kết quả.
Nếu người ta nói như vậy, có thể hiểu là họ tìm thấy hạnh phúc trong sự không làm việc nhiều, chỉ làm ít mà vẫn cảm thấy hài lòng?
Tôi hiểu nhưng ít nhất theo kinh nghiệm của tôi, đó không phải là cách để đạt được hạnh phúc. Thực hiện một công việc khó khăn và thành công, kết quả rất tốt, đó mới là điều khiến tôi cảm thấy thật sự hạnh phúc; và tôi không tin rằng một kẻ lười biếng có thể đạt được điều đó.
Nếu có ai nói rằng việc ít thông minh hơn sẽ làm bạn cảm thấy hạnh phúc hơn, bạn sẽ phản ứng thế nào?
Phản ứng của tôi là từ chối. Nếu tôi được thông minh hơn một chút, tôi sẽ chấp nhận mất một phần niềm vui đó. Không, nhìn thấy không, tôi ưu tiên sự thông minh hơn.
Cụ nghĩ rằng triết lí có thể mang lại hạnh phúc cho mọi người không?
Có, nếu bạn thích triết lí và có đam mê về nó. Nếu không, thì sẽ không hạnh phúc hơn. Nhưng công việc của thợ hồ cũng vậy… nếu bạn là một thợ hồ giỏi. Bất kỳ hoạt động nào cũng mang lại hạnh phúc nếu bạn phù hợp với nó.
Có những yếu tố nào có thể ngăn cản hạnh phúc?
Có rất nhiều! Không chỉ những yếu tố ngược lại với bốn điều kiện mà chúng ta đã thảo luận. Để đạt được hạnh phúc, có một điều cần tránh là lo lắng. Theo thời gian, tôi càng già mà càng tiến bộ, và hiện tại tôi cảm thấy hạnh phúc hơn rất nhiều so với trước. Để tránh lo lắng, tôi đã tìm ra một cách rất thực tế. Tôi tự hỏi mình: “Nếu xảy ra điều tồi tệ nhất, thì điều gì có thể xảy ra?”. Rồi tôi nhận ra “Thực ra, không có gì quá nghiêm trọng – trong trăm năm tới; thực ra, không đáng sợ chút nào”. Khi tự ép bản thân suy nghĩ như vậy, tôi giảm bớt lo lắng đi rất nhiều. Lí do chúng ta lo lắng là vì chúng ta không muốn đối diện với những khả năng không như ý đó.
Có thể loại bỏ sự lo lắng một cách hoàn toàn không?
Không thể loại bỏ hoàn toàn, nhưng có thể giảm bớt được.
Còn sự ghen tứ?
B.R: Hừ, lòng đố kỵ! Nhiều khiến người ta luống cuống không lối thoát. Tôi nghĩ đến hoạ sĩ Hayton, khéo léo không đến nỗi nào mà cũng muốn nổi tiếng như thánh vậy. Trong nhật ký của ông ta, câu nói này nổi bật: “khổ sở cả buổi sáng chỉ vì tôi tự đem mình so sánh với Raphael”. Đã có người được nhiều ưu ái rồi, nhưng vẫn buồn vì có người hưởng lợi hơn một chút. Họ cho rằng người khác có chiếc xe sang hơn, hoặc khu vườn xanh đẹp hơn; sống ở nơi khí hậu dễ chịu hơn sẽ hạnh phúc hơn; hoặc công viên của ông X được khen ngợi hơn – vân vân. Thay vì thưởng thức niềm vui mình có, họ buồn vì người khác được hưởng nhiều hơn mình, mặc dù họ nên tự hào, chẳng cần để ý tới điều đó.
Lòng đố kỵ cũng có lợi ích đó phải không? Nhìn thấy công việc của người hàng xóm tốt hơn của mình, ta đố kỵ sẽ thúc đẩy ta cố gắng hơn phải không?
B.R: Đúng vậy, nhưng lòng đố kỵ cũng có thể làm ta trở nên xấu xa hơn, đặc biệt là khi xen vào công việc của người khác. Có hai cách để vượt qua người khác: một cách là tiến lên phía trước; một cách là kìm kẹp họ lại phía sau mình.
Sự chán nản, có ý nghĩa gì không?
B.R: Vô cùng quan trọng. Tôi không nói rằng chỉ riêng con người mới có cảm giác chán nản, vì tôi đã thấy ở vườn Thú Bách thú những con khỉ cũng biết cảm giác chán nản rồi – nhưng tôi chưa thấy loài vật nào khác mắc phải vấn đề này. Sự chán nản là dấu hiệu của trí tuệ, điều đó rất quan trọng. Mọi người có thể dễ dàng nhận ra điều đó khi tiếp xúc với những người văn minh, họ thường chạy đến với rượu bia. Họ thích uống vì rượu giúp họ quên đi sự chán nản và buồn phiền một lúc.
Nhưng làm sao để vượt qua sự chán nản? Ông thấy các cô gái được giáo dục cao không: họ lấy chồng và suốt cuộc đời chỉ có một công việc là quản lý gia đình.
B.R: Hệ thống xã hội đó không phải là thành công. Tôi không tin rằng sáng kiến cá nhân có thể thay đổi tình trạng đó. Nhưng ví dụ của ông cho thấy rằng hệ thống đó không phù hợp với chúng ta. Mỗi người phải có khả năng đóng góp cho xã hội theo năng lực và tài năng của mình. Những cô gái hiện đại, có trình độ học vấn, nhưng không có cơ hội để phát huy tối đa tiềm năng của mình. Đó là mong muốn của xã hội.
Nếu chúng ta muốn hạnh phúc, liệu có nên nhận ra những động cơ thúc đẩy chúng ta hành động, để tránh tự làm mình thất vọng không?
B.R: Đúng vậy, điều đó rất hữu ích. Tôi biết có những người hành động dựa trên lòng căm hận, nhưng lại cho rằng họ hành động vì lí tưởng! Họ có thể hạnh phúc hơn nếu họ thừa nhận rằng họ thực sự ghét một ai đó, và đó mới là động cơ thực sự đẩy họ hành động.
Nhiều người tự lừa dối bản thân mình và cuối cùng tự làm mình đau khổ?
B.R: Đúng vậy, loại người đó không hiếm gì.
Cụ nghĩ rằng trong hoàn cảnh khó khăn, người ta có thể tìm thấy niềm vui không? – Ví dụ như khi bị giam cầm, vì cụ đã trải qua trải nghiệm đó rồi?
B.R: Nhưng khi tôi ở trong giam đâu có đau khổ. Phải nói rằng tôi được giam ở khu vực tốt nhất, nơi mà tù nhân không phải chịu đựng mọi sự tàn bạo của giam giữ. Tuy vậy, một người quen làm việc trí óc cũng cảm thấy không thoải mái. Trong tình huống đó, một người làm việc thể chất sẽ cảm thấy nhẹ nhõm hơn vì ít phải chịu đựng sự tê liệt tinh thần.
Khi bị giam cầm, cụ có cảm thấy mình đang đấu tranh cho một nguyên tắc đúng đắn không? Trong hoàn cảnh đó, bị giam vô tội, liệu cụ có cảm thấy dễ chịu hơn là bị giam vì một tội danh sai trái không?
B.R: Rõ ràng như vậy. Nếu tôi bị giam giữ vì cướp muỗng của người khác ví dụ, tôi sẽ rất đau khổ, vì tôi sẽ cảm thấy… cảm thấy rằng sự nhục nhã đó là thật sự đáng kinh tởm. Nhưng lần đó bị giam giữ, tôi không thấy mình bị nhục bởi chút nào.
Vì đó là vấn đề nguyên tắc phải không?
B.R: Đúng vậy
Có một mục tiêu để sống vì nó, theo cách đó, thì có dễ hạnh phúc không, cụ nghĩ vậy không?
B.R: Có, miễn là thành công ít hay nhiều. Thất bại thì không thể hạnh phúc được. Thỉnh thoảng một lần thành công, điều đó rất quý giá. Điều đó dẫn tôi đến suy nghĩ này: khi muốn hạnh phúc, điều quan trọng là không nghĩ về bản thân mình, mà nghĩ về điều gì đó khác. Đặc biệt khi già, càng tập trung vào những hoạt động mang lại ích lợi bất kỳ, càng thoát khỏi hòm hòm nhỏ của cuộc sống riêng tư, càng thấy hết sức quan trọng cho những người cao tuổi muốn sống cuối đời một cách bình yên.
Cụ nghĩ sao về tất cả những phương pháp sống lâu và hạnh phúc mà mọi người gợi ý cho một người đó?
B.R: Sống lâu là một vấn đề y học; tôi không có kiến thức để bàn luận về điều đó. Tôi nhận được nhiều tài liệu từ những người sáng tạo ra những phương pháp đó. Theo họ, chỉ cần tôi sử dụng phương pháp của họ thì tóc tôi sẽ trở lại màu đen. Nhưng tôi tự hỏi, liệu tôi có thích tóc đen không: bởi vì mỗi khi tóc tôi bạc thêm một chút, thì mọi người càng tin tưởng vào tôi nhiều hơn.
Bertrand Russell trả lời câu hỏi từ Woodrow Wryat
Văn hóa Nghệ An (phiên bản dịch)
Chú thích:
[1] Triết gia Anh (1817-1893), chuyên gia về văn hóa cổ Hy Lạp.
Thông tin bổ sung:
Bertrand Arthur William Russell - Bá tước Russell III (18 tháng 5 năm 1872 – 2 tháng 2 năm 1970), là một triết gia, nhà logic học, nhà toán học người Anh của thế kỷ 20. Không chỉ là một tác giả đơn thuần, ông còn là người mang triết học đến gần hơn với đại chúng và là một nhà bình luận về nhiều chủ đề đa dạng, từ các vấn đề nghiêm túc cho đến những điều hằn học. Hàng triệu người xem ông là một nhà tiên tri của cuộc sống sáng tạo và lý luận; đồng thời, quan điểm của ông về nhiều chủ đề đã gây ra nhiều tranh cãi.
Năm 1950, Russell được trao Giải Nobel Văn học, 'để ghi nhận các tác phẩm ý nghĩa trong đó ông đã nâng cao các tư tưởng nhân đạo và tự do tư tưởng'.
