Bánh pa-tê

Pa-tê (phát âm từ tiếng Pháp pâté), hay còn gọi là ba-tê, là một loại món ăn có dạng nhuyễn được làm từ thịt và gan của động vật kèm các gia vị khác. Thịt được sử dụng thường là gan (phổ biến nhất) và được phối trộn với mỡ, rau thơm, gia vị, rượu vang và một số thành phần khác theo khẩu vị riêng. Thuật ngữ 'pâté' trong tiếng Pháp dành riêng cho hỗn hợp thịt nhuyễn và mỡ.

Pa-tê thường được dùng kèm bánh mì hoặc sandwich. Đây là món ăn rất tiện lợi và phổ biến trong các bữa sáng cho những người bận rộn hoặc du lịch. Tại Việt Nam, pa-tê thường được chế biến theo phong cách Việt, thường là sử dụng gan heo, vì vậy nhiều khi được gọi là gan xay. Cũng có các loại pa-tê dành cho người ăn kiêng.

Trên toàn thế giới

Pa-tê truyền thống

Ở Pháp và Bỉ, trong các món ăn truyền thống của hai nước này, 'pâté' thường được chế biến và đựng trong vỏ bánh mì, có thể là bánh hoặc ổ patê. Khi nấu pa-tê trong các liễn sành (terrine) hoặc các loại dụng cụ khác với lớp mỡ phủ ở đáy, người ta gọi là 'pâté en terrine', hay patê hộp. Trong phương pháp nấu truyền thống, hỗn hợp thịt được nhồi và nấu xong đặt vào nồi sành để phục vụ, vì vậy còn gọi là 'terrine'. Khi đem ra khỏi liễn sành, người ta gọi là pâté.

Món pâté nổi tiếng nhất có lẽ là pâté gan ngỗng ('pâté de foie gras'), được làm từ gan ngỗng trộn với mỡ. Một số người ưa chuộng gan ngỗng nguyên chất ('foie gras entier'), chỉ cần cắt lát mỏng và chế biến, món này đã ngon mà không cần làm thành patê.

Pa-tê cải tiến

Ở Hà Lan, Đức, Áo, pâté gan thường được chế biến thành loại xúc xích gọi là 'leverworst' (theo tiếng Hà Lan) hoặc 'Leberwurst' (theo tiếng Đức).

Ở Mỹ, loại thực phẩm này đôi khi được gọi là 'liverwurst' (kết hợp từ tiếng Anh và Đức), hoặc là Braunschweiger. Một số loại này có vân ở vỏ và có thể ăn nguyên hoặc cắt lát mỏng. Tại Mỹ, liverwurst thường được sử dụng làm nhân kẹp bánh sandwich. Các loại thực phẩm tương tự patê này hiện nay được nhập khẩu nhiều vào các nước Đông Âu và cũng được sản xuất nội địa.

Ở các nước vùng Scandinavia, 'leverpostej' là một dạng patê chế biến từ 'pâté en terrine' của Pháp-Bỉ, thường làm từ gan lợn. Theo truyền thống, người Đan Mạch thường ăn nó như một món lạnh và thường thoa lên bánh mì.

Ở Nga và Ukraina, món ăn này được làm từ các loại gan và được gọi là 'печеночный паштет' (phiên âm tiếng Anh: pechonachniy pashtet). Tuy nhiên, cách chế biến khác với Tây Âu, gan thường được luộc trước và nấu nhuyễn sau đó trộn với bơ hoặc mỡ, gia vị như cây thuốc, hành phi, vv. Loại patê này có thể được nấu kỹ hơn để làm thành món bánh, không cần ăn kèm với các món khác.

Việt Nam

Lịch sử

Món pa-tê được giới thiệu vào Việt Nam từ thời kỳ Pháp thuộc (1858-1954), cùng với các món như bánh mỳ, cà phê sữa, bơ, bánh ngọt, sữa trứng... Những món này ngày nay đã trở nên rất phổ biến, đặc biệt là món bánh mỳ pa-tê được ưa chuộng trong bữa sáng.

Ngoài món bánh mỳ pa-tê, có nhiều món ăn khác được chế biến từ pa-tê như món gà nấu pa-tê gan... Đây là những món ăn dễ ăn và tiện lợi trong bữa sáng, mang hương vị và màu sắc rất Việt Nam.

Ở Việt Nam, pa-tê được chia thành hai loại chính là pa-tê hấp và pa-tê nướng. Pa-tê hấp được chế biến bằng phương pháp hấp nước, còn pa-tê nướng được làm bằng khuôn kim loại, nướng trong lò nhiệt độ 250 độ C khoảng 20 - 25 phút, cho ra sản phẩm khô để cắt lát dày, ăn không cả miếng và thường được kết hợp với rượu chát như phong cách ăn châu Âu, không dùng trải mỏng lên bánh mì như pa-tê hấp.

• Bánh mì pa-tê

Chú thích