Bảo tàng ghi lại số phận biến đổi của một thành phố

Đứng đầu danh sách 'phải thấy' khi chúng tôi bước chân vào Tây Ban Nha, đất nước của dầu ôliu, rượu vang, của Don Quijote, Carmen và đấu bò... lại không phải là thủ đô nổi tiếng Madrid hay Barcelona, mà là Bilbao, nơi viết lên 'câu chuyện kỳ diệu' của một thành phố hiện đại được tái sinh theo cách khó tin...

Bảo tàng làm thay đổi số mệnh của một thành phố ở Tây Ban Nha

Vị trí chiến lược bên cạnh vịnh Biscay, nối liền bờ biển phía tây của Pháp với miền bắc Tây Ban Nha đã biến Bilbao thành trung tâm thương mại của xứ Basque từ thế kỷ XIV. Trải qua hai thế kỷ XVIII và XIX, với cảng biển và ngành công nghiệp nặng phát triển, Bilbao là đô thị công nghiệp lớn thứ hai của Tây Ban Nha, chỉ sau Barcelona. Được biết đến như 'thành phố của than và sắt thép', Bilbao cũng là địa điểm thu hút công nhân và lao động...

Thời kỳ hoàng kim không kéo dài mãi. Nửa sau thế kỷ XX, các nhà máy đóng tàu, luyện gang thép tại Bilbao nhanh chóng lạc hậu trước sự tiến triển của công nghệ. Đến thập kỷ 1980, tình hình tồi tệ gần như đạt đến đáy: nhiều nhà máy đóng cửa, nhiều gia đình công nhân mất việc và phải rời khỏi thành phố. Một số ít vẫn cố gắng giữ lại với tương lai mịt mờ, như những bức tường đen đua nhau của những nhà máy bỏ hoang...

Làm thế nào để 'cứu' Bilbao? Nhiều ý tưởng được đề xuất, trong đó có một ý tưởng điên rồ là thay vì nâng cấp và cải tạo những nhà máy với hy vọng giữ nguyên định danh 'thành phố công nghiệp', thì đầu tư vào một dự án nghệ thuật táo bạo, với ước mơ viết lại tên mới cho Bilbao - Thành phố văn hóa.

Văn hóa là chìa khóa cứu rỗi cho thành phố, ông Azkuna đùa chúng tôi phải không? Inaki Azkuna, thị trưởng Bilbao thời điểm đó, thực sự phải đối mặt với sự phản đối mạnh mẽ từ một phần lớn cư dân thành phố khi quyết định hợp tác với Quỹ Nghệ thuật Guggenheim, một tổ chức nghệ thuật lớn của Mỹ đang tìm kiếm địa điểm ở châu Âu để xây dựng một bảo tàng nghệ thuật.

Theo cam kết, Bilbao sẽ cung cấp đất và đầu tư vào việc xây dựng bảo tàng, trong khi Quỹ Guggenheim sẽ làm chủ quản lý và tổ chức triển lãm, hứa hẹn thu hút khoảng nửa triệu du khách mỗi năm đến thành phố.

Mọi khởi đầu đều tốt đẹp. Sau 4 năm xây dựng, vào tháng 10 năm 1997, Bảo tàng Guggenheim Bilbao nổi lên như một cấu trúc lạ mắt bên bờ sông Nervion, được vua Tây Ban Nha Joan Carlos chính thức khánh thành. Từ đây, số phận của một thành phố hoàn toàn thay đổi. Người hâm mộ nghệ thuật và kiến trúc từ khắp nơi trên thế giới hội tụ đến Bilbao. Ước tính nửa triệu du khách hàng năm nhanh chóng tăng lên đến 1 triệu và trở thành một trong những điểm đến nổi tiếng hàng đầu tại Tây Ban Nha.

Phải thừa nhận rằng ma lực đầu tiên đến từ kiến trúc của bảo tàng, tác phẩm điêu khắc ngoại cảnh tuyệt vời của kiến trúc sư nổi tiếng Frank Gehry, người Mỹ gốc Canada. Chúng tôi đã dành một ngày để chiêm ngưỡng tác phẩm kiến trúc này từ mọi góc độ. Nổi tiếng với thiết kế không cân đối, đặc biệt với sử dụng kim loại, Frank Gehry được coi là 'người con trai được chọn' của Bilbao khi thực hiện 'kiệt tác' quan trọng trong sự nghiệp của ông. Thép, trước đây là 'ngôn ngữ' của thành phố công nghiệp này, giờ đây lại phát ra âm thanh khác, quốc tế, táo bạo và cũng rất lãng mạn (xem ảnh trong bài).

Bảo tàng Guggenheim Bilbao được công nhận là một trong những công trình kiến trúc quyến rũ nhất trên thế giới. Và Quỹ Guggenheim đã mang đến đây sự quyến rũ của thế giới nghệ thuật. Trong hơn 20 năm hoạt động, bảo tàng đã tổ chức hơn 170 triển lãm với nhiều tên tuổi 'siêu sao' trong thế giới nghệ thuật đương đại và hiện đại như Yves Klein (người dẫn đầu phong trào Hiện thực Mới), Robert Rauschenberg (người tiên phong của nghệ thuật pop), Andy Warhol (vua của nghệ thuật pop), Gerhard Richter (nghệ sĩ thị giác hàng đầu người Đức) và Jeff Koons (nghệ sĩ đương đại có tác phẩm đắt giá nhất hành tinh - 91 triệu USD)...

Và quan trọng hơn cả, sau Bảo tàng Guggenheim, Bilbao đã bắt đầu mời gọi các kiến trúc sư hàng đầu thế giới đến đây để làm mới thành phố. Norman Foster, kiến trúc sư nổi tiếng người Anh với phong cách hi-tech, đã xây dựng toàn bộ hệ thống đường sắt dưới đất ở đây, được biết đến với tên gọi 'thế giới ngầm' của kính và thép, một trong những công trình đường sắt dưới đất nổi tiếng trên thế giới.

Alvaro Siza, kiến trúc sư người Áo với phong cách Hậu hiện đại, đã tạo dựng một tòa nhà đại học và nhà ga sân bay, còn cây cầu dành cho người đi bộ 'Zubizuri' gần bảo tàng được thiết kế bởi Salvadore Calatrava, tài năng người Tây Ban Nha, đã mang đến một điểm độc đáo cho thành phố cổ nổi tiếng Valencia...

Và ở mỗi góc đi của thành phố, ta sẽ không ngớt những điều khiến ta bất ngờ và kinh ngạc. Tất cả tạo ra một Bilbao kỳ lạ và lôi cuốn, nơi cái cũ không mất đi (kể cả những nhà máy cũ bỏ hoang cũng trở thành tác phẩm), cái mới hòa nhập tạo nên một không khí mới, trẻ trung, đầy năng lượng sáng tạo, một thành phố quốc tế với bản sắc riêng.

Vậy là chỉ trong vòng hai thập kỷ, Bilbao đã chuyển từ một thành phố công nghiệp và ô nhiễm để trở thành một trung tâm văn hóa hàng đầu không chỉ ở Tây Ban Nha mà còn ở châu Âu và trên thế giới.

Cuộc 'tái sinh' này được coi là mô hình cho việc phát triển một đô thị đương đại ngay tại thành phố cổ. Năm 2010, Bilbao đã nhận giải thưởng Thành phố thế giới do Singapore và Ủy ban Nobel trao tặng, được coi là 'Nobel về đô thị'.

Năm 2013, thị trưởng Inaki Azkuna đã nhận giải Thị trưởng thế giới vì quyết định 'điên rồ' của mình. Và đúng 20 năm sau khi Bảo tàng Guggenheim khai trương, vào năm 2017, Bilbao được chọn làm Thành phố tốt nhất châu Âu.

Chúng tôi đã vượt qua một hành trình dài để đến đây, và tiếp tục khám phá (như hầu hết các thành phố ở Tây Ban Nha được xây trên đồi, việc khám phá thành phố bằng cách đi bộ là tốt nhất) trong cái lạnh buốt. Nhưng kỳ lạ là càng đi, càng thấy hăng hái, như là sự truyền cảm hứng mạnh mẽ từ thành phố này và những con người sáng tạo, quyết đoán với tầm nhìn và văn hóa đã tạo nên thành công này.

Bảo tàng Guggenheim và Bilbao đã đồng sáng tạo một kỳ tích: một bảo tàng đã thay đổi toàn bộ thành phố.

Theo Thủy Phạm từ nguoidothi.net.vn

***

Tham khảo: Cẩm nang du lịch Mytour.com