Trong toán học, bất đẳng thức tam giác là một định lý khẳng định rằng trong một tam giác, chiều dài của một cạnh phải nhỏ hơn tổng, nhưng lớn hơn hiệu của hai cạnh còn lại.
Ví dụ: Với ΔABC có BC = a, AC = b, AB = c, ta có các bất đẳng thức sau:
|b-c| < a < b+c
|a-c| < b < a+c
|a-b| < c < a+b
Bất đẳng thức là một định lý quan trọng trong các không gian như hệ thống các số thực, tất cả các không gian Euclide, các không gian L (p≥1) và mọi không gian metric. Bất đẳng thức cũng là một tiên đề quan trọng trong định nghĩa của nhiều cấu trúc trong giải tích toán học và giải tích hàm, ví dụ như các không gian vectơ định chuẩn và các không gian metric.
Không gian vectơ định chuẩn
Trong không gian vectơ định chuẩn V, bất đẳng thức tam giác được phát biểu như sau: ||x + y|| ≤ ||x|| + ||y|| với mọi x, y thuộc V tức là, chuẩn của tổng hai vectơ không thể lớn hơn tổng chuẩn của hai vectơ đó.
Đường thẳng thực là một không gian vectơ định chuẩn với chuẩn là giá trị tuyệt đối, do đó có thể phát biểu bất đẳng thức tam giác cho hai số thực bất kỳ x và y như sau:
- |x+y| ≤ |x|+|y|.
Trong giải tích toán học, bất đẳng thức tam giác thường được sử dụng để ước tính giới hạn trên tốt nhất cho tổng của hai số, dựa trên giá trị của từng số trong hai số đó.
Cũng có một ước tính giới hạn dưới có thể được tìm thấy bằng cách sử dụng bất đẳng thức tam giác nghịch đảo, với phát biểu rằng với bất kỳ hai số thực x và y:
- | |x|-|y| | ≤ |x-y|.
Không gian metric
Trong không gian metric M với metric là d, bất đẳng thức tam giác có dạng
- d(x, z) ≤
tức là, khoảng cách từ x đến z không thể lớn hơn tổng các khoảng cách từ x đến y với khoảng cách từ y đến z.
Hệ quả
Người ta thường sử dụng một hệ quả sau đây của bất đẳng thức tam giác, thay vì cho cận trên hệ quả này cho cận dưới:
- | ||x|| - ||y|| | ≤ ||x - y|| được biểu diễn theo định lý metric | d(x, y) - d(x, z) | ≤ d(y, z)
điều này chỉ ra rằng chuẩn ||–|| và hàm khoảng cách d(x, –) là 1-Lipschitz và do đó là hàm liên tục.
Sự thay đổi phương hướng trong không gian Minkowski
Trong không gian Minkowski thông thường hoặc trong các không gian Minkowski mở rộng với số chiều bất kỳ, giả sử các vectơ không và các vectơ cùng giống thời gian có cùng chiều thời gian, bất đẳng thức tam giác là ngược lại:
- |x + y| ≥ |x| + |y| với mọi x, y thuộc R sao cho |x| > 0, |y| > 0 và tx ty ≥ 0
Một ví dụ vật lý cho bất đẳng thức này là hiện tượng nghịch lý sinh đôi trong lý thuyết tương đối hẹp