Bất dung nạp lactose là gì và tại sao nó xảy ra?

1. Bất dung nạp lactose là gì?

Bất dung nạp lactose là khi cơ thể không sản xuất đủ enzyme lactase để hấp thu đường lactose có trong sữa và các sản phẩm từ sữa. Đường lactose thường được tìm thấy trong sữa, sữa chua, và phô mai.

Lactose thường xuất hiện trong sữa

Người mắc chứng bất dung nạp lactose sẽ gặp vấn đề khi tiêu thụ thực phẩm và đồ uống chứa lactose. Thay vì được hấp thụ, lactose sẽ được chuyển đến ruột già và được vi khuẩn phân hủy thành chất lỏng và khí.

Người bất dung nạp lactose thường gặp các triệu chứng như đầy hơi và tiêu chảy khi ăn uống chứa lactose. Dù không nguy hiểm, nhưng bệnh này ảnh hưởng đến khả năng hấp thu dinh dưỡng, đặc biệt là ở trẻ nhỏ thường xuyên tiêu thụ sữa và sản phẩm từ sữa.

Số người mắc chứng bất dung nạp lactose trên thế giới rất cao. Thống kê cho thấy, hầu hết trẻ sơ sinh có khả năng hấp thu lactose khi mới sinh nhưng khoảng 75% trong số đó trải qua giai đoạn giảm enzyme lactase từ 2 đến 12 tuổi.

Nhiều người khi trưởng thành gặp phải vấn đề bất dung nạp lactose

2. Nguyên nhân dẫn đến bất dung nạp lactose

Có nhiều nguyên nhân gây ra chứng bất dung nạp lactose, ví dụ như:

2.1. Thiếu enzyme lactase trong cơ thể

Đây là nguyên nhân phổ biến nhất, cơ thể không sản xuất đủ enzyme lactase để phân giải đường lactose. Điều này khiến lactose di chuyển vào ruột già mà không qua quá trình hấp thu. Bất dung nạp lactose thường tiến triển dần, khi ruột non sản xuất ít enzyme hơn so với nhu cầu của cơ thể, và có thể dừng sản xuất enzyme sau một thời gian.

2.2. Tổn thương ở ruột non là một nguyên nhân

Nguyên nhân này thường xuất hiện ở trẻ nhỏ khi ruột non bị tổn thương do bệnh lý hoặc sau phẫu thuật, dẫn đến giảm sản xuất enzyme lactose. Các bệnh lý ở ruột non có thể gây ra chứng không dung nạp lactose như bệnh Celiac, nhiễm trùng đường ruột, bệnh Crohn, hoặc sự phát triển không bình thường của vi khuẩn.

Điều trị các bệnh lý này giúp phục hồi sản xuất enzyme lactose và cải thiện triệu chứng bất dung nạp lactose. Tuy nhiên, quá trình hồi phục thường mất thời gian hơn so với quá trình ruột non bình thường.

2.3. Bất dung nạp lactose do yếu tố bẩm sinh

Đây là một nguyên nhân hiếm gặp, nhưng trẻ sơ sinh có thể thiếu hụt hoặc không sản xuất enzyme lactose từ khi mới sinh. Rối loạn này có thể có nguồn gốc di truyền, khi trẻ mang gen bất thường từ cha mẹ gây ra sự rối loạn trong sản xuất enzyme lactose.

Bất dung nạp lactose có thể do yếu tố bẩm sinh

Tuy nhiên, không phải cha mẹ nào cũng mắc chứng bệnh này, vì đây là gen di truyền dạng lặn của nhiễm sắc thể thường.

Tỉ lệ trẻ sinh non mắc chứng bất dung nạp lactose cao hơn so với trẻ bình thường, nguyên nhân chính vẫn chưa được xác định rõ, nhưng các nhà khoa học tin rằng có liên quan đến sự phát triển của cơ quan tiêu hóa trong bụng mẹ, đặc biệt là ruột non.

3. Cách giải quyết cho người bất dung nạp lactose

Để phát hiện chứng bất dung nạp lactose ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, cha mẹ cần hành động sớm bằng cách kiểm soát việc cho trẻ uống sữa và ăn các sản phẩm từ sữa chứa lactose. Vì trẻ nhỏ thường có hệ tiêu hóa yếu, bất dung nạp lactose có thể gây ra rối loạn tiêu hóa ảnh hưởng lớn đến sức khỏe.

Đối với người trưởng thành hoặc trẻ lớn mắc chứng bất dung nạp lactose, không cần phải loại bỏ hoàn toàn sữa và sản phẩm từ sữa, nhưng cần kiểm soát lượng lactose hấp thu. Đánh giá khả năng hấp thu lactose bằng cách theo dõi triệu chứng sau khi tiêu thụ loại đường này.

Người bị bất dung nạp lactose thường gặp các triệu chứng như đầy hơi, khó tiêu, và đau bụng sau khi uống sữa.

Việc hạn chế hoặc không sử dụng sữa và sản phẩm từ sữa có thể dẫn đến thiếu hụt dinh dưỡng như Vitamin D và Canxi. Do đó, bệnh nhân cần chú ý bổ sung các dinh dưỡng này qua thực phẩm và viên uống bổ sung, đặc biệt là các thực phẩm giàu Canxi như bông cải xanh, tôm, rau quả có lá màu xanh. Trước khi sử dụng viên uống bổ sung, trẻ mắc chứng bất dung nạp lactose nên tham khảo ý kiến của bác sĩ.

Triệu chứng bất dung nạp lactose thường tự khỏi sau khoảng 3 tuần ngừng tiêu thụ sữa và các sản phẩm từ sữa. Để nhanh chóng cải thiện triệu chứng và khả năng hấp thụ lactose từ thực phẩm, bạn có thể sử dụng enzyme lactose để bù đắp cho lượng enzyme cơ thể đang thiếu.

Ngoài việc chăm sóc chế độ ăn uống, người bị bất dung nạp lactose cần chú ý các điều sau để kiểm soát tình trạng sức khỏe:

• Thảo luận với bác sĩ nếu chế độ dinh dưỡng không sữa không giúp cải thiện triệu chứng bất dung nạp lactose hoặc không đảm bảo cung cấp dinh dưỡng đầy đủ cho cơ thể.

• Tuân thủ lịch hẹn khám bệnh đúng hẹn để theo dõi chặt chẽ triệu chứng bệnh cũng như tình trạng dinh dưỡng của trẻ.

• Xem xét việc cho trẻ sử dụng sữa công thức nếu bạn hoặc chồng có tiền sử bất dung nạp lactose.

• Sử dụng thuốc theo chỉ dẫn của bác sĩ và đảm bảo cung cấp dinh dưỡng đầy đủ, trong trường hợp trẻ sử dụng thuốc cần tuân thủ đúng liều lượng và thời gian kê toa.

Nên giảm thiểu việc sử dụng sữa và các sản phẩm từ sữa nếu bạn gặp phải vấn đề bất dung nạp lactose

Trên đây là một số thông tin về chứng bất dung nạp lactose, một vấn đề có thể xảy ra cả ở trẻ em và người lớn, gây ra những rắc rối trong việc tiêu hóa do khả năng hấp thu đường lactose bị giảm. Nếu bạn nghi ngờ rằng trẻ của mình có thể bị bất dung nạp lactose, hãy đưa trẻ đi khám để được kiểm tra sức khỏe và được tư vấn cách điều trị, cũng như chăm sóc dinh dưỡng đúng cách.