Buzz
| Bầu | |
|---|---|
Bầu hồ lô | |
| Phân loại khoa học | |
| Giới (regnum) | Plantae |
| (không phân hạng) | Angiospermae |
| (không phân hạng) | Eudicots |
| Bộ (ordo) | Cucurbitales |
| Họ (familia) | Cucurbitaceae |
| Chi (genus) | Lagenaria |
| Loài (species) | L. siceraria |
| Danh pháp hai phần | |
| Lagenaria siceraria (Molina) Standl., 1930 | |
Bầu, tên khoa học Lagenaria siceraria, là một loài thực vật có hoa thuộc họ Bầu bí (Cucurbitaceae). Loài này được (Molina) Standl. mô tả khoa học lần đầu vào năm 1930.
Mô tả chi tiết
Cây leo thân thảo có nhánh phân cành, mặc nhiều lông mịn màu trắng. Lá hình trái tim rộng, không phân thùy hoặc có thùy rộng, phủ lông nhung mịn màu trắng; cuống cây có 2 tuyến ở đỉnh. Hoa đơn tính gốc, to, màu trắng, có cuống hoa dài tới 20 cm. Quả mọng màu xanh nhạt hoặc đậm, có nhiều hình dạng khác nhau, từ tròn đến dài thẳng hoặc thắt eo, vỏ cứng hoá gỗ, thịt quả màu trắng. Hạt màu trắng, dài 1,5 cm.
Có nhiều loài được trồng, khác nhau về hình dạng và kích thước quả như:
- - Có quả hình trụ, dài (có khi lên đến 1m), vỏ có đốm (bầu sao).
- - Có quả hình trụ tương tự như bầu sao nhưng vỏ không có đốm. Đây là loại phổ biến tại Việt Nam (xem hình ảnh bên và hình nhỏ 2).
- - Có quả co lại như bầu rượu (bầu nậm); loại này khi chín có thể làm bình đựng nước, đựng rượu, làm đàn bầu.
- - Có quả ruột đặc. Đây là giống mới ở Việt Nam, mang lại sản lượng cao và hiệu quả. Người dân có thể bán cả ngọn, hoa bầu và quả.
Thành phần hóa học
Quả tươi chứa 95% nước, 0,5% protid, 2,9% glucid, 1% cellulose, 21 mg% canxi, 25% phospho, 0,2 mg% sắt và các vitamin: caroten 0,02 mg%, vitamin B1: 0,02 mg%, vitamin B2 0,03 mg%, vitamin PP 0,40 mg% và vitamin C 12 mg%. Quả còn chứa saponin. Quả bầu là nguồn cung cấp tốt vitamin B và vitamin C. Hạt giàu dầu béo lên tới 45%.
Tính vị, công dụng
Quả bầu có vị ngọt, tính mát, giúp giải nhiệt, giải độc, thông tiểu, tiêu thủng và giảm ngứa. Lá bầu có vị ngọt, tính bình. Tua cuốn và hoa bầu giúp giải nhiệt và độc. Cũng có loại bầu có vị đắng, tính mát, hơi độc, có tác dụng lợi tiểu, thông tiểu và tiêu thủng.
Bầu ngày nay đã phổ biến trồng ở các vùng nhiệt đới trên toàn thế giới. Quả bầu non thường được dùng để nấu canh, luộc hoặc xào... Lá non cũng có thể luộc để ăn.
Gieo trồng
Bầu sinh trưởng mạnh mẽ, phát triển nhiều rễ phụ ở các nút thân. Bầu thích đất cao ráo. Vì là loài dây leo, bầu thường được trồng trên giàn. Nếu trồng đúng mùa (tháng 10) và chăm sóc đúng cách, bầu sẽ cho nhiều quả, ít hột, sản lượng cao. Quả non có hột nhỏ và vỏ mềm; khi chín hạt cứng và có vị chua với chất xơ. Bầu thường được chế biến thành khoanh, gọt vỏ cứng, loại bỏ hạt già, sau đó thái thành từng miếng nhỏ để dùng tươi, có khi cũng phơi khô để dùng dần. Hạt bầu thu hoạch từ quả già, sau khi phơi khô.
Trong thơ ca dao Việt Nam
Kể về niềm hạnh phúc của đôi vợ chồng nghèo, có câu:
- Râu tôm hầm cùng ruột bầu
- Chồng chan, vợ húp, khen ngon lành.
Nhắc nhở mọi người hãy nghĩ về tình thân thương và đoàn kết, có câu:
- Bầu ơi, thương nhớ bên bí cùng
- Dù khác giống nhưng chung một giàn.
Một số hình ảnh minh họa
