Bầu sô

Bầu sô hay bầu show (tiếng Ý: impresario), đôi khi còn gọi là ông bầu hay bà bầu, vào thời cổ xưa thường được gọi với cái tên bầu gánh (đối với các gánh hát), là người đứng ra tổ chức và thường thu lời từ các buổi hoà nhạc, kịch sân khấu, cải lương, tuồng, opera, hài kịch hay nhạc kịch; tương đương với một nhà quản lý nghệ sĩ, nhà sản xuất phim hay nhà sản xuất truyền hình. Nguồn gốc của thuật ngữ này ở phương Tây được tìm thấy trong thế giới kinh tế và xã hội của nhạc kịch Ý nơi mà từ giữa thế kỷ 18 cho đến những năm 1830, bầu sô là nhân vật chủ chốt trong việc tổ chức season lời nhạc. Người chủ của các nhà hát, thường là các tài tử quý tộc, giao cho bầu sô công việc thuê mướn một nhà soạn nhạc, cho đến những năm 1850 nhạc kịch trên sân khấu được trông chờ vào sự mới mẻ, cũng như tập trung lại những trang phục cần thiết, các dàn nhạc và ca sĩ, trong khi giả định được những rủi ro tài chính đáng kể.

Nhiều bầu sô đã vỡ nợ, có khi nhiều hơn một lần; vì vậy nên một nền tảng thương mại và bản năng của một con bạc là rất hữu dụng.

Cách dùng hiện đại

Thuật ngữ truyền thống này vẫn được sử dụng trong ngành công nghiệp giải trí để chỉ nhà sản xuất của các buổi hoà nhạc, chuyến lưu diễn và những sự kiện khác trong âm nhạc, opera, nhạc kịch, sân khấu và thậm chí trong cả những môn thể thao như bóng đá và rodeo. Ngoài ra, ông bầu hay bà bầu còn có thể là những người chuyên sản xuất hoặc giới thiệu các chương trình tạp kỹ và biểu diễn xiếc, đặc biệt là chủ sở hữu, nhà quản lý hay người dẫn chương trình (MC). Trong trường hợp này, họ được gọi là 'showman' trong tiếng Anh.

Ứng dụng của thuật ngữ

Thuật ngữ này đôi khi được áp dụng cho những người khác, chẳng hạn như người phụ trách các bảo tàng nghệ thuật độc lập và người tổ chức hội nghị, những người đóng một vai trò quan trọng trong các sự kiện hợp xướng.

Bầu sô theo nghĩa bóng

Jacques-Yves Cousteau tự nói rằng ông ấy là một ông bầu của các nhà khoa học với vai trò như một nhà thám hiểm và nhà làm phim đã từng làm việc với các nhà khoa học trong việc thăm dò dưới nước.

Tại Việt Nam

Bất cứ tổ chức nào của các buổi nhạc lớn tại Sài Gòn, cả thành phố Hồ Chí Minh ngày nay cũng ngưỡng mộ khi nhắc đến 'tứ quái' bầu sô, còn gọi là các ông 'vua' đại nhạc hội như Hoàng Biếu, Ngọc Giao, Sĩ Đặng và Duy Ngọc. Họ đã làm nên thành công lớn suốt ba thập kỷ 60, 70 và 80 của thế kỷ 20 trên các sân khấu như Quốc tế, Quốc Thanh, Trần Hưng Đạo, Hào Huê, Hoàng Kiếm… với các hợp đồng ký kết chiếm lĩnh thị trường 5-10 năm.

Không chỉ sở hữu các rạp hát, các ông 'vua' còn là chủ của các ca sĩ hàng đầu thời điểm đó như Elvis Phương, Thái Châu, Duy Quang, Phương Đại, Thái Thanh, Phương Dung, Thanh Thúy, Khánh Ly, Giao Linh, Lệ Thu, Thanh Tuyền, Mộng Tuyền… Trong số đó, Duy Ngọc được xem là may mắn hơn khi mời ca sĩ Hoàng Oanh biểu diễn đến ba lần, vì nữ danh ca này chỉ thường biểu diễn trên đài phát thanh.

Hiện nay, ba ông 'vua' còn lại, chỉ còn Duy Ngọc, đã qua tuổi 70. Tuy nhiên, ông vẫn là một bậc thầy trong làng bầu sô hiện nay. Ông thường xuyên tổ chức các chương trình lưu diễn dài ngày tại Nha Trang, Vũng Tàu, Cần Thơ, Sóc Trăng, Bạc Liêu… thu hút nhiều ngôi sao ca nhạc, nghệ sĩ cải lương và danh hài tham gia. Những ông bầu khi ký hợp đồng với các ngôi sao thường ứng trước cho ca sĩ một vài ba suất biểu diễn để đảm bảo.

Cái mà ít ông bầu nào vượt qua được các ông bầu lớn là cách tổ chức chuyên nghiệp, uy tín và đặc biệt là cát xê rất công bằng. Do đó, nhiều ngôi sao sẵn sàng biểu diễn 'miễn phí' nếu buổi biểu diễn chỉ thu hút ít khán giả.