Trong thiên văn học và hàng hải, bầu trời sao là một hình cầu tưởng tượng với bán kính rất lớn, đồng tâm với Trái Đất. Tất cả các thiên thể trên bầu trời nhìn từ Trái Đất đều nằm trên bề mặt của hình cầu này. Hình chiếu của xích đạo và các cực địa lý của Trái Đất lên bầu trời sao được gọi là xích đạo bầu trời sao (xích đạo trời) và các thiên cực.
Nhiều nền văn minh cổ đại tin rằng các ngôi sao đều cách Trái Đất như nhau và bầu trời sao là mô hình của vũ trụ. Mô hình này là một cách trừu tượng hữu ích nhưng không hoàn toàn chính xác. Các vật thể trên bầu trời đều ở xa đến mức không thể đo lường khoảng cách của chúng chỉ bằng quan sát. Vì khoảng cách đến chúng không rõ ràng, cần phải xác định hướng của các thiên thể để định vị chúng trên bầu trời. Trong bối cảnh này, mô hình bầu trời sao là một công cụ thực tế cho thiên văn học phương vị.
Trục vũ trụ
Vì Trái Đất quay quanh trục của nó, các thiên thể trên bầu trời sao dường như quay quanh các cực của bầu trời với chu kỳ 24 giờ, được gọi là chuyển động hàng ngày. Ví dụ, Mặt Trời dường như mọc ở hướng đông và lặn ở hướng tây, cũng như các ngôi sao, hành tinh và Mặt Trăng. Mỗi đêm, một ngôi sao sẽ mọc sớm hơn khoảng 4 phút so với đêm trước. Ngoài chuyển động hàng ngày, còn có chuyển động thực của các thiên thể do thay đổi vị trí tương đối với Trái Đất. Ví dụ, trong suốt một năm, Mặt Trời sẽ di chuyển theo một vòng tròn lớn (hoàng đạo) so với các ngôi sao.
Trục vũ trụ là đường thẳng tưởng tượng đi qua các cực của bầu trời, là trục mà các thiên thể trên bầu trời sao quay quanh. Trục vũ trụ chỉ tồn tại trong quan sát, nghĩa là nó được tưởng tượng dựa trên cảm giác của con người trên Trái Đất. Trục này song song với trục quay của Trái Đất và nghiêng một góc bằng vĩ độ địa lý tại điểm quan sát so với mặt phẳng ngang.
Bầu trời sao được chia thành hai phần bằng cách chiếu xích đạo vào không gian. Điều này tạo ra hai phần: Bắc bầu trời sao và Nam bầu trời sao. Tương tự, người ta cũng có thể xác định chí tuyến Bắc, chí tuyến Nam, thiên cực Bắc và thiên cực Nam của bầu trời.
Vì Trái Đất quay từ tây sang đông, bầu trời sao dường như quay từ đông sang tây. Nếu một ngôi sao gần với cực bầu trời phía trên đường chân trời, ngôi sao đó sẽ luôn nằm trên đường chân trời và quay quanh cực; những ngôi sao như vậy được gọi là sao quanh cực.
Các hướng đến các thiên thể khác nhau trên bầu trời có thể được xác định bằng cách sử dụng hệ tọa độ bầu trời.
- Hỗn thiên nghi
- Hệ tọa độ bầu trời
- Đường chân trời
- Điểm phân
- Vũ trụ địa tâm
- Chuyển động thuận và nghịch hành
- Điểm chí
- Hoàng đạo
Liên kết bên ngoài
- SkyandTelescope.com Bản đồ bầu trời