Bê con

Bê hoặc bò con là thuật ngữ dùng để chỉ những con bò còn nhỏ hoặc gần trưởng thành, với đặc điểm là chưa có sừng. Nói chung, bê và bò tơ đều chỉ những con bò non chưa trưởng thành hoặc chưa thành thục trong sinh sản. Tuy nhiên, có thể phân biệt sơ bộ, bò tơ là bò ở giai đoạn khoảng 5 tháng rưỡi, nặng khoảng 50–60 kg, thuộc độ tuổi vừa lớn mà chưa trưởng thành, thịt mềm, ngon, đậm đà và thơm; còn bê nhỏ hơn, chỉ khoảng 40 kg, thịt bê thường bở và không ngọt bằng bò tơ. Bò tơ là giống bò non, mỗi con chỉ nặng khoảng 30 – 40 kg, thịt mềm và thơm, khi mới lột da, thịt có màu trắng như thịt heo, khi ăn rất mềm, có hương vị sữa và bổ dưỡng, hoàn toàn khác với thịt bò đực già 2 năm tuổi, ăn rất dai và không thơm.

Xuất hiện

Thông thường, mỗi con bò chỉ sinh một con bê trong một lứa, trọng lượng của bê phụ thuộc vào giống bò, thường khoảng 10 kg khi mới sinh. Tuy nhiên, có những trường hợp hiếm gặp, như tại Thanh Hóa, Việt Nam, khi con bò mẹ ở lứa đầu tiên đã sinh ba con (sinh ba), trong đó con bê thứ ba đã chết do ngạt thở.

Trên thế giới đã ghi nhận những trường hợp bê con quái thai khi ra đời do sự phân chia không đều của trứng trong quá trình bò mẹ mang thai. Có một chú bê ở New Zealand vừa chào đời với hình dáng kỳ dị, gồm 2 thân, 4 tai và 8 chân, nhưng đã chết sau một thời gian ngắn. Ở Thụy Sĩ, cũng có một chú bê sinh ra với 6 chân, và tại bang Georgia, Mỹ, có một chú bê với 2 đầu, cả hai đầu đều có thể hoạt động và ăn uống bình thường. Một số dị tật bẩm sinh ở bê cũng đã được ghi nhận, chẳng hạn như bất thường khi di chuyển.

Bê con mới sinh rất dễ bị đe dọa bởi các loài thú ăn thịt ngoài tự nhiên. Chúng thường rất yếu ớt và sức đề kháng kém. Hành động đầu tiên của bê con là tập đứng dậy và tìm bầu vú của bò mẹ. Sữa đầu (sữa non) chứa nhiều dưỡng chất dễ tiêu hóa, giúp nhuận tràng, giàu vitamin A và đặc biệt là có hàm lượng kháng thể cao, giúp bê chống lại nhiều bệnh tật khi mới chào đời. Trong những ngày đầu, bê con bú khoảng 5 lít sữa mỗi ngày và tiếp tục cho đến khi khoảng 4 tuần tuổi. Sau đó, lượng sữa sẽ giảm dần và kết thúc vào khoảng tuần thứ 10, trong khi bê sẽ tăng cường ăn cỏ.

Chăm sóc

Chăm sóc bê sơ sinh là một nhiệm vụ phức tạp. Để bê con phát triển khỏe mạnh từ khi mới sinh, cần thực hiện nhiều thao tác. Khi chào đời, sức đề kháng của bê con vẫn còn yếu, vì vậy chuồng trại ẩm ướt và bẩn có thể khiến bê con dễ bị cảm lạnh và mắc nhiều bệnh. Do đó, việc vệ sinh chuồng trại là rất cần thiết để tạo môi trường sống tốt nhất cho bê. Cuống rốn của bê sau khi sinh rất dễ bị vi khuẩn xâm nhập và gây bệnh, vì vậy cần vệ sinh ngay. Bê con cần được bú sữa đầu, nhưng cũng phải chú ý không cho bú quá nhiều sữa để tránh rối loạn tiêu hóa.

Một bước quan trọng khác là tách bê con khỏi mẹ. Sau khi sinh, bê con cần được tách ngay để tránh bú sữa mẹ trực tiếp, điều này giúp bê dễ dàng tập bú bình hoặc uống sữa trong xô. Việc tách bê có mục đích giúp bò mẹ nhanh chóng hòa nhập trở lại với đàn và sinh sản (đối với bò giống, bò thịt), đồng thời bò mẹ vẫn có thể cho sữa mà không cần có phản xạ từ bê con (đối với bò sữa). Tại Ấn Độ, có trường hợp phụ nữ nuôi một con bê mồ côi sau khi mẹ nó qua đời khi nó mới được 3 ngày tuổi, vì người Hindu coi bò là động vật linh thiêng, bà này nghĩ rằng Thần thánh sẽ hài lòng khi bà chăm sóc bê. Một trường hợp khác là Sabrina Boing Boing, một người mẫu và DJ nghiệp dư ở Brazil, đã vén áo cho một con bê bú sữa từ bầu ngực của mình ngay bên đường.

Sau khi tách bê, cần tiến hành cai sữa để khuyến khích bê ăn thức ăn thô sớm, điều này giúp kích thích sự phát triển của dạ cỏ, chuẩn bị cho việc tiêu hóa cỏ xanh và nhai lại sau này. Sau đó, sẽ thực hiện phương pháp trui sừng, nhằm ngăn chặn sự phát triển của sừng, tránh cho bê đánh nhau gây thương tích và giảm bớt năng lượng tiêu tốn cho việc nuôi sừng.

Đặc sản

Bê hay bò tơ là một món đặc sản nổi tiếng, trong đó thịt bê ngon nhất tại Việt Nam có thể kể đến bê thui Cầu Mống và bò tơ Củ Chi. Đặc sản “bò tơ Củ Chi” đã trở nên nổi tiếng và được biết đến rộng rãi khắp miền Nam. Nhu cầu về bò tơ (bê non) tăng mạnh, khiến giá bò tăng cao. Tại huyện Củ Chi, nông dân đã bắt đầu nuôi bò vàng, bò thịt từ vài chục năm trước, chủ yếu theo cách nuôi truyền thống, bò cái được giữ lại để làm giống và sinh sản, bò đực nuôi từ 1,5 - 2 năm rồi bán thịt. Lợi nhuận không nhiều, người nuôi chỉ lấy công làm lãi. Hiện nay, bò Củ Chi đã được nhiều người biết đến qua món ăn đặc sản Bò tơ Củ Chi.

Ban đầu, bò tơ chỉ xuất hiện ở khu vực thị trấn và các xã xung quanh với số lượng hạn chế. Tuy nhiên, hiện nay, bò tơ đã có mặt tại nhiều nhà hàng lớn ở Sài Gòn. Giá của bò tơ (bê non) từng dao động từ 7–8 triệu đồng/con nhưng đã tăng lên khoảng 12-13 triệu đồng/con. Nhiều nông dân nuôi bò thịt ở khu vực này cũng ngày càng chú trọng hơn đến việc chăm sóc những chú bê mới sinh. Bò tơ khá dễ nuôi, ít bệnh tật, và giá bán lại cao. Những người nuôi bò thịt đã nắm rõ kỹ thuật chăm sóc bò. Bê con mới sinh bú hoàn toàn sữa mẹ trong 3 - 4 tháng đầu, sau đó bắt đầu ăn cỏ và uống nước cám, được chăn dắt hàng ngày. Vào cuối tháng thứ 5 cho đến tháng thứ 6, bê con có thể được bán lấy thịt với giá khoảng 200 ngàn đ/kg, mỗi con khoảng 60 – 70 kg thịt, mang lại từ 12 – 14 triệu đồng/con.

Miếng thịt bò mềm, ngọt và thơm mùi sữa hòa quyện cùng vị tươi mát của rau, độ dẻo dai của bánh tráng, và hương vị đậm đà của mắm nêm đã tạo nên đặc sản bò tơ Củ Chi. Thịt bò non bình thường đã rất thơm ngon, nhưng bò tơ nuôi ở Củ Chi lại mang đến hương vị đặc trưng hơn nữa. Các món ăn chế biến từ thịt bò tơ cũng dễ ăn và thường được điều chỉnh theo thời tiết. Khác với thịt bò từ các vùng khác, bò tơ Củ Chi có độ mềm và ngọt tự nhiên, nhẹ nhàng thoảng mùi thơm của sữa mà không cần qua quá trình chế biến phức tạp.

Những người có kinh nghiệm dễ dàng nhận biết thịt bò tơ ngon chỉ qua ánh nhìn và cảm nhận bằng tay. Thịt bò tơ mềm mịn khác hẳn với thịt bò đực 1,5-2 năm tuổi. Lớp da bò tơ rất mỏng, khoảng 0,2-0,5 cm, trong khi bò đực có lớp da dày tới cả đốt ngón tay. Sau khi xác định chất lượng, độ tươi và độ mềm, thịt sẽ được thui vàng, cạo lớp da bên ngoài và bảo quản trong ngăn lạnh chờ chế biến. Từ đó, thịt bò có thể được chế biến thành hàng trăm món ăn khác nhau phục vụ thực khách.

Trong văn hóa

Trong văn hóa, có một số thành ngữ và tục ngữ liên quan đến gia súc còn non như:

• Nghé con không biết sợ hãi: Diễn tả sự thiếu kinh nghiệm dẫn đến việc không nhận thức được hoặc chủ quan trước những nguy hiểm có thể xảy ra.
• Cưa sừng làm nghé: Châm biếm những người phụ nữ lớn tuổi nhưng lại cố gắng trẻ hóa mình bằng những hành động không phù hợp.
• Ngựa non háu đá: Nói về sự nông nổi, bốc đồng, và tính cách ưa mạo hiểm của những người còn trẻ và nhẹ dạ.
• Con nai tơ lạc lõng, giẫm lên lá vàng khô (Lưu Trọng Lư)
• Cáo già giả làm nai tơ

Ghi chú