Bệnh hen suyễn và biện pháp phòng tránh cho trẻ

Bệnh hen suyễn có thể gây ra nhiều khó khăn cho cuộc sống của trẻ. Hãy cùng Mytour tìm hiểu về nguyên nhân và cách điều trị căn bệnh này cho trẻ nhỏ nhé.

Bệnh hen suyễn là gì?

Bệnh hen suyễn (asthma), còn được gọi là hen phế quản, là một bệnh viêm niêm mạc phế quản mạn tính, thường do tăng tiết đờm dãi và co thắt cơ trơn phế quản. Bệnh thường phát sinh khi tiếp xúc trực tiếp hoặc gián tiếp với các tác nhân kích thích, gây ra các triệu chứng như ho, đau ngực, khó thở và khò khè.

Bệnh hen suyễn là gì?

Bệnh hen suyễn có những loại nào?

Có nhiều dạng bệnh hen suyễn khác nhau, dạng phổ biến nhất là hen phế quản, ảnh hưởng đến phế quản trong phổi. Các loại khác bao gồm hen suyễn ở trẻ em và hen suyễn khởi phát ở người lớn. Trong số đó, hen suyễn khởi phát ở người lớn thường không xuất hiện triệu chứng cho đến khi ít nhất 20 tuổi.

Bệnh hen suyễn dị ứng (hen suyễn ngoại sinh)

Các chất gây dị ứng là nguyên nhân chính kích hoạt dạng hen suyễn phổ biến này. Đó có thể là lông thú cưng, thực phẩm, phấn hoa, hoặc bụi bặm. Bệnh hen suyễn dị ứng thường biến chứng theo mùa vì thường đi kèm với dị ứng mùa.

Bệnh hen suyễn không phải do dị ứng (hen suyễn nội sinh)

Các chất kích thích có trong không khí là nguyên nhân kích hoạt loại hen suyễn này. Các chất kích thích này bao gồm đốt củi, khói thuốc lá, không khí lạnh, ô nhiễm không khí, bệnh do virus, làm mát không khí, thực phẩm tẩy rửa gia dụng, và nước hoa.

Bệnh hen suyễn do yếu tố nghề nghiệp

Bệnh hen suyễn nghề nghiệp là loại bệnh phát sinh từ môi trường làm việc như bụi bặm, hóa chất, khói và độc tố, thuốc nhuộm, và hóa chất công nghiệp. Những chất kích thích này có thể xuất hiện trong nhiều lĩnh vực công nghiệp như nông nghiệp, chế biến gỗ và sản xuất.

Co thắt phế quản do hoạt động thể chất (EIB)

Hiện tượng co thắt phế quản do tập thể dục thường ảnh hưởng đến trẻ trong vài phút sau khi bắt đầu tập thể dục hoặc hoạt động thể chất kéo dài đến 10 – 15 phút. Đây được gọi là hen suyễn do tập thể dục (EIA). Gần 90% người mắc hen suyễn cũng trải qua EIB, tuy nhiên không phải ai bị EIB cũng sẽ mắc các loại hen suyễn khác.

Bệnh hen suyễn do Aspirin

Bệnh hen suyễn do aspirin (AIA) còn được gọi là bệnh hô hấp cấp do aspirin (AERD). Bệnh này thường nặng và bùng phát khi sử dụng aspirin hoặc một loại thuốc chống viêm không steroid như naproxen hoặc ibuprofen.

Các triệu chứng thường bắt đầu trong vài phút hoặc vài giờ sau khi tiếp xúc với aspirin. Những người mắc bệnh thường có polyp mũi. Khoảng 9% người mắc hen suyễn có AIA, thường phát triển đột ngột ở người trưởng thành trong độ tuổi từ 20 – 50.

Bệnh hen suyễn vào ban đêm

Triệu chứng của các loại hen thường trở nên nghiêm trọng hơn vào ban đêm. Những nguyên nhân gây ra các triệu chứng này vào ban đêm thường bao gồm cả việc gặp ợ nóng, tiếp xúc với lông thú cưng, và tiếp xúc với mạt bụi.

Hen phế quản dạng ho (CVA)

Bệnh hen suyễn dạng ho không thường xuất hiện các triệu chứng thông thường của hen suyễn như khò khè và khó thở. Thay vào đó, nó thường biểu hiện qua việc có những cơn ho khan dai dẳng. Nếu không được điều trị, CVA có thể gây ra cơn hen với những triệu chứng phổ biến khác.

Bệnh hen suyễn khởi phát hay gặp ở người lớn

Bệnh hen suyễn có thể xuất hiện ở mọi lứa tuổi, nhưng thường phổ biến hơn ở những người dưới 40 tuổi. Cơn hen suyễn thường không biến mất khi dùng thuốc giãn phế quản. Đây là trường hợp y tế cấp cứu cần được điều trị ngay lập tức.

Bệnh hen suyễn ở trẻ em

Mỗi cơn hen suyễn thường có những triệu chứng khác nhau. Trẻ em thường phải đối mặt với việc ho thường xuyên, đặc biệt là vào buổi tối hoặc khi họ đang chơi. Họ cũng có thể trở nên ít năng động hơn hoặc dừng lại để nghỉ ngơi khi chơi.

Các loại bệnh hen suyễn

Nguyên nhân gây ra bệnh hen suyễn

Có nhiều nguyên do gây ra cơn hen phế quản. Một số nguyên nhân phổ biến bao gồm:

Khói thuốc lá

Khói thuốc lá không tốt cho sức khỏe, đặc biệt là đối với những người mắc bệnh hen suyễn. Hít phải khói thuốc thụ động cũng có thể gây cơn suyễn.

Mật bụi

Mật bụi có mặt ở khắp mọi nơi. Để phòng tránh cơn hen, cần vệ sinh sạch vỏ gối, vỏ nệm. Không nên sử dụng gối lông, chăn lông hoặc đồ chơi bông trong phòng ngủ. Khi giặt đồ, nên sử dụng nước nóng để loại bỏ tối đa mật bụi.

Ô nhiễm không khí

Ô nhiễm từ các nhà máy, xí nghiệp, xe cộ và các nguồn khác có thể gây ra bệnh suyễn. Mẹ cần chú ý đến chỉ số chất lượng không khí để điều chỉnh môi trường ngoài trời cho bé.

Dị ứng với gián

Để loại bỏ gián trong nhà, cần dọn dẹp mảnh vụn thực phẩm, hút bụi và quét sạch những nơi gián có thể sinh sôi. Sử dụng thuốc xịt diệt gián và thường xuyên lau chùi để giảm thiểu số lượng gián trong nhà.

Thú cưng

Lông của thú cưng có thể gây ra bệnh. Nên hút bụi thường xuyên và lau sạch sàn nhà bằng khăn ẩm hàng tuần.

Nấm mốc

Hít phải nấm mốc cũng có thể gây ra cơn suyễn. Nấm mốc thường phát triển mạnh ở môi trường ẩm ướt. Để giữ độ ẩm thấp, có thể sử dụng máy điều hòa hoặc máy hút ẩm. Sử dụng ẩm kế để kiểm tra và điều chỉnh độ ẩm. Cần sửa chữa các nơi rò rỉ nước để ngăn sự phát triển của nấm mốc dưới tường và sàn nhà.

Khói từ việc đốt gỗ hoặc cỏ

Khói từ việc đốt gỗ hoặc các thực vật khác tạo ra hỗn hợp khí thải độc hại. Hít phải quá nhiều khói là một trong những nguyên nhân gây ra hen suyễn.

Những nguyên nhân gây hen suyễn khác

• Nhiễm trùng do cảm cúm, cảm lạnh, vi rút hô hấp đều có thể gây ra hen suyễn. Viêm xoang, dị ứng, hít phải hóa chất và trào ngược axit cũng là nguyên nhân của bệnh hen suyễn.
• Đốt nhang, nến tạo ra các hạt vô cơ, ảnh hưởng đến kiểm soát triệu chứng hen suyễn.
• Hít phải không khí lạnh và khô, sử dụng các loại thuốc như aspirin, thực phẩm, gia vị và hương thơm cũng có thể gây ra bệnh.
• Trào ngược dạ dày thực quản.
• Chất bảo quản thực phẩm (sulfite) có trong tôm, dưa chua, bia và rượu, trái cây khô và nước chanh đóng chai.

Nguyên nhân của bệnh hen suyễn

Bé mắc bệnh hen suyễn có những triệu chứng gì?

Các dấu hiệu phổ biến nhất của bệnh hen suyễn bao gồm:

• Ho liên tục và thường xuyên
• Trẻ khó thở, phát ra tiếng rít và khò khè khi hít thở
• Nghẹt mũi hoặc cảm giác khó chịu ở ngực
• Trẻ lớn cảm thấy đau ở vùng ngực

Các dấu hiệu khác của bệnh suyễn ở trẻ em:

• Trẻ có biểu hiện hoặc khò khè sau khi mắc bệnh cảm lạnh, cảm cúm hoặc viêm họng.
• Khó thở, gặp khó khăn khi tham gia các hoạt động như chơi đùa, thể dục.
• Tiếp tục có triệu chứng khò khè do virus trong đường hô hấp.
• Tình trạng viêm phế quản tái phát nhiều lần.

Tùy thuộc vào từng trường hợp cụ thể, dấu hiệu và triệu chứng của bệnh suyễn sẽ không giống nhau, có thể tiến triển tốt hoặc xấu theo thời gian.

Các bé mắc hen suyễn nặng sẽ có ngực co bóp liên tục, đổ mồ hôi, không thể nói được và cảm thấy đau ngực gia tăng. Nếu bé có các dấu hiệu sau đây, mẹ hãy đưa bé đến cơ sở y tế gần nhất:

• Thở cố gắng
• Thở bằng cơ bụng
• Thở mũi phập phồng
• Ho kéo dài hoặc ho do vận động nhiều
• Thở khò khè hoặc có tiếng rít khi thở ra
• Khó thở hoặc thở nhanh, nặng ngực
• Viêm phế quản hoặc viêm phổi tái phát nhiều lần

Mẹ nên đưa bé đến bác sĩ chuyên khoa ngay lập tức để điều trị hen suyễn nếu bé có dấu hiệu khó thở, ngay cả khi bé chưa được chẩn đoán mắc suyễn trước đó. Các cơn suyễn có thể thay đổi mức độ nặng nhẹ, triệu chứng ho là dấu hiệu bắt đầu của một cơn hen suyễn, sau đó là thở khò khè và khó thở.

Biến chứng nguy hiểm của hen suyễn ở trẻ

Vậy bệnh hen suyễn có nguy hiểm không? Câu trả lời là CÓ. Suyễn là một bệnh phổ biến nhưng ít được chú ý, khiến tình trạng trở nên nghiêm trọng. Nếu không được điều trị kịp thời, bé có thể mắc các biến chứng nặng, đe dọa tính mạng như:

• Hen phế thũng, tâm phế mạn tính thường thấy ở trẻ mắc hen mãn tính, nặng.
• Biến dạng ngực hay suy hô hấp mạn tính
• Xẹp phổi thường xuất hiện ở trẻ (chiếm tỷ lệ 30%).
• Tràn khí màng phổi xuất hiện ở 5% trẻ mắc hen suyễn, dễ bị nhầm lẫn, tràn khí màng phổi hai bên gây nguy cơ tử vong cao.
• Hội chứng giả cushing là biến chứng của việc sử dụng corticoid kéo dài trong điều trị.

Bệnh hen suyễn có chữa khỏi được không?

Bệnh hen suyễn ở trẻ khó có thể được chữa trị hoàn toàn, tuy nhiên nếu phát hiện sớm và tuân thủ chương trình điều trị của bác sĩ chuyên khoa, bệnh có thể kiểm soát được.

Mẹ cần nhận biết các dấu hiệu bé sắp gặp cơn hen như ho, khò khè, khó thở, nặng ngực, thức giấc vào ban đêm. Cho bé sử dụng các loại thuốc cắt cơn tác dụng nhanh dạng hít hoặc xông theo hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa, sau đó cho bé nghỉ ngơi ít nhất 1 giờ.

Phương pháp chẩn đoán hen suyễn

Nếu phát hiện các biểu hiện của hen suyễn, hãy đưa bé đến bác sĩ chuyên khoa để được kiểm tra, chẩn đoán chính xác. Quá trình chẩn đoán hen suyễn bao gồm các bước sau:

Thu thập thông tin về bệnh sử và tiền sử

Bác sĩ sẽ hỏi về các dấu hiệu và triệu chứng của hen suyễn để hiểu rõ hơn về nguyên nhân gây bệnh cho bé. Các câu hỏi thường gặp bao gồm:

• Bé có những triệu chứng nào?
• Khi nào bé xuất hiện các triệu chứng đó?
• Các yếu tố nào gây ra triệu chứng hen ở bé, như không khí lạnh, vận động, dị ứng?
• Bé có tiền sử dị ứng hoặc mắc các bệnh dị ứng như chàm, viêm mũi dị ứng không?
• Trong gia đình bé, có ai mắc hen không?
• Bé có tiếp xúc thường xuyên với khói thuốc lá, vật nuôi, bụi bẩn, hoặc hóa chất trong không khí không?
• Có phải sau khi sử dụng các loại thuốc giãn phế quản, triệu chứng của bé đã giảm đi không?

Khám lâm sàng hen suyễn

Dựa trên các dấu hiệu và triệu chứng được thu thập khi khám bệnh, bác sĩ chuyên khoa sẽ hướng dẫn chẩn đoán và tiến hành kiểm tra lâm sàng. Quá trình này cung cấp thông tin cần thiết để chẩn đoán và phân biệt với các bệnh phổi khác như COPD, giãn phế quản.

Thực hiện các xét nghiệm chức năng hô hấp

Xét nghiệm chức năng hô hấp là một phương pháp để đánh giá hoạt động của phổi. Các bác sĩ chuyên khoa thường sử dụng xét nghiệm chức năng hô hấp để chẩn đoán hen suyễn và theo dõi sự tiến triển của bệnh. Thường thì, các xét nghiệm sẽ bao gồm thử nghiệm hồi phục phế quản. Nếu chức năng phổi cải thiện sau khi sử dụng thuốc giãn phế quản, có thể bé đang mắc hen suyễn.

Chẩn đoán hình ảnh

• Chụp X-quang hoặc CT lồng ngực: Phương pháp này giúp phát hiện các vấn đề khác có thể tồn tại trong phổi của bé và hỗ trợ trong việc phân biệt hen suyễn với các bệnh phổi khác như lao nội phế quản, giãn phế quản.
• Chụp CT: Bác sĩ có thể yêu cầu chụp CT để kiểm tra xoang nếu nghi ngờ bé bị nhiễm trùng. Trong trường hợp bé bị viêm xoang, bé sẽ được điều trị bằng kháng sinh ít nhất 10 – 12 ngày. Thử nghiệm đo oxit nitric trong hơi thở: Bé sẽ hít vào một ống kết nối với máy đo lượng oxit nitric trong hơi thở của bé.

Các phương pháp khám và xét nghiệm khác

• Tiến hành kiểm tra kích thích phế quản: giúp đánh giá phản ứng tăng của đường thở.
• Kiểm tra dị ứng: kiểm tra da hoặc đo nồng độ immunoglobulin E (IgE) đặc hiệu trong huyết thanh để phát hiện tình trạng quá mẫn với các dị nguyên hô hấp.
• Đo nồng độ Oxit Nitric trong hơi thở (FENO)

Cách điều trị bệnh hen suyễn cho trẻ em

Mục tiêu hàng đầu trong việc điều trị hen suyễn ở trẻ em là ngăn chặn sự bùng phát của các cơn hen. Khi bệnh suyễn được kiểm soát tốt, trẻ sẽ có:

• Ít hoặc không có triệu chứng
• Ít hoặc không có cơn hen suyễn bùng phát
• Sự thoải mái khi tham gia hoạt động thể chất và tập thể dục
• Sử dụng ít thuốc giảm cơn như salbutamol dạng hít nhất có thể

Thuốc kiểm soát dài hạn

Các loại thuốc kiểm soát triệu chứng suyễn ở trẻ em thường cần được sử dụng hàng ngày trong hầu hết các trường hợp. Các loại thuốc kiểm soát dài hạn bao gồm:

Corticosteroid dạng hít

Các loại thuốc này bao gồm fluticasone, budesonide (Pulmicort). Thường thì corticosteroid dạng hít được kê đơn trong quá trình chữa trị. Trong vài ngày đến vài tuần, trẻ sẽ phải sử dụng loại thuốc này cho đến khi đạt được hiệu quả tối ưu. Không nên sử dụng lâu dài vì có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ, tuy nhiên, là rất ít.

Thường thì lợi ích đạt được từ việc kiểm soát hen suyễn quan trọng hơn nhiều so với bất kỳ tác dụng phụ nào của thuốc.

Thuốc điều biến leukotriene (leukotriene modifier)Chẳng hạn như montelukast (Singulair) giúp ngăn ngừa các triệu chứng của bệnh suyễn ở trẻ do siêu vi.

Có một số trường hợp, các loại thuốc này có thể gây ra các phản ứng tâm lý như kích động, ảo giác, tăng cảm giác, trầm cảm và ý định tự tử. Nếu trẻ có bất kỳ phản ứng nào, hãy đưa trẻ đến các cơ sở tư vấn y tế ngay lập tức.

Theophylline

Theophylline làm giãn các cơ phế quản, cũng có nhiều tác dụng phụ khác nên không nên sử dụng thường xuyên cho trẻ.

Thuốc cắt cơn nhanh

Để giảm cơn hen suyễn ở bé một cách nhanh chóng khi bé bắt đầu cơn, thuốc cắt cơn nhanh, cũng được gọi là thuốc cấp cứu, sẽ được sử dụng cho bé:

Các thuốc giãn phế quản dạng hít (salbutamol, levalbuterol và pirbuterol): Giúp giảm các triệu chứng của cơn suyễn một cách nhanh chóng. Các loại thuốc này bắt đầu có hiệu quả sau vài phút và duy trì trong nhiều giờ.

• Ipratropium (Atrovent): Thuốc này giúp giãn đường hô hấp, thường được sử dụng cho bệnh khí phế thũng và viêm phế quản mạn tính, và trong một số tình huống, nó cũng được sử dụng để điều trị cơn suyễn.
• Corticosteroid dạng uống và tiêm tĩnh mạch: Corticosteroid có thể giảm viêm đường hô hấp gây ra bởi cơn suyễn nặng, nhưng khi sử dụng lâu dài, chúng có thể gây ra tác dụng phụ nghiêm trọng. Vì vậy, chúng chỉ được sử dụng để điều trị các triệu chứng cơn suyễn nặng trong thời gian ngắn.

Phòng ngừa căn bệnh hen suyễn ở bé

Để giảm triệu chứng của bệnh suyễn ở bé, mẹ cần áp dụng các biện pháp phòng ngừa cho bé như sau:

• Giữ độ ẩm ổn định trong nhà
• Bảo đảm không gian sống của bé luôn thông thoáng và sạch sẽ
• Hạn chế tiếp xúc với lông thú cưng
• Sử dụng máy điều hòa không khí để giảm lượng phấn hoa trong không khí
• Giảm bụi bặm trong không gian sống của bé
• Tránh bé tiếp xúc với không khí lạnh
• Khuyến khích bé tập thể dục đều đặn
• Bảo đảm cân nặng lý tưởng cho bé
• Kiểm soát triệu chứng trào ngược dạ dày

Đôi dòng từ Mytour

Với những thông tin trên, Mytour hi vọng đã cung cấp đủ thông tin quan trọng về bệnh hen suyễn ở bé, từ các dấu hiệu, nguyên nhân đến cách điều trị. Mytour chúc mẹ sẽ tìm được giải pháp phù hợp nếu bé gặp phải bệnh này.

Linh Linh tổng hợp