Thông tin từ Bác sĩ Nguyễn Thị Hường - Chuyên gia Nội thần kinh - Khoa Nội tổng hợp, Bệnh viện Quốc tế Mytour Times City

Liệt dây thần kinh số VII là bệnh phổ biến ở mọi độ tuổi, không phụ thuộc vào giới tính, không lây truyền. Vậy nguyên nhân gây ra bệnh là gì? Liệt dây thần kinh số 7 có nguy hiểm không và phương pháp điều trị nào là hiệu quả? Hãy khám phá trong bài viết sau đây.

Dây thần kinh số VII điều khiển vận động cơ mặt. Liệt dây thần kinh số VII ngoại biên hay còn gọi là liệt mặt ngoại biên, là tình trạng mất vận động hoàn toàn hoặc một phần các cơ ở nửa mặt, do tổn thương dây thần kinh mặt. Tình trạng này khác biệt với liệt mặt trung ương, xuất phát từ tổn thương liên quan đến não.

Chúng ta ít biết rằng dây thần kinh mặt có đường đi phức tạp từ hệ thống thần kinh trung ương, qua thái dương và tuyến mang tai đến các cơ ở vùng mặt. Điều này giải thích tại sao tổn thương vận động của nửa mặt có thể do nhiều nguyên nhân như nguyên nhân từ thân não, dây thần kinh số VII, xương đá hoặc tuyến mang tai...

Nguyên nhân:

• Liệt dây VII trung ương: Liệt mặt điển hình do các khu trú trong sọ gây ra tai biến mạch máu não, u của hệ thần kinh trung ương.
• Liệt dây VII ngoại biên: Tổn thương dây VII từ nhân dây thần kinh số 7 ở cầu não trở ra còn gọi là liệt mặt Bell, thường do lạnh, hoặc do viêm.

Đối với bệnh liệt dây thần kinh số VII, quy trình chẩn đoán chủ yếu dựa trên các biểu hiện lâm sàng. Bác sĩ sẽ đặt câu hỏi chi tiết về triệu chứng liệt mặt của bệnh nhân, xác định khu vực tổn thương để chẩn đoán và xác định vị trí tổn thương thông qua các biểu hiện như chảy tai, chấn thương, rối loạn vị giác, giảm tiết nước mắt...

Ngoài ra, bác sĩ cũng có thể chẩn đoán bệnh dựa trên các biểu hiện lâm sàng như:

• Xác định tình trạng liệt mặt ngoại biên qua các dấu hiệu đặc trưng như dấu hiệu Charles bell, bệnh nhân không thể nhắm kín mắt
• Mặt bệnh nhân không cân xứng khi nghỉ, bị lệch về bên lành, nếp nhăn trán bị xóa so với bên đối diện, cung mày rũ xuống, mép bên liệt hạ thấp so với bên kia, má nhẽo và phồng lên khi thở ra
• Đối với các tổn thương ẩn, bác sĩ có thể nhận biết thông qua các dấu hiệu khi nhắm chặt mi mắt, lông mi bên liệt dài hơn bên lành

Để chẩn đoán chính xác tình trạng liệt dây thần kinh số VII, bác sĩ cần phải dựa vào các yếu tố trương lực cơ khi nghỉ, nghiên cứu nhóm cơ ở mặt và thực hiện các kiểm tra như:

• Khám tai: Kiểm tra vùng cửa tai, chảy tai và tình trạng màng nhĩ để đưa ra chẩn đoán về nguyên nhân
• Khám họng và cổ: Sờ cổ mặt và kiểm tra họng để loại trừ khối u tuyến mang tai
• Khám thần kinh: Tìm kiếm các tổn thương dây thần kinh sọ phối hợp khác

Bệnh nhân có dấu hiệu liệt dây thần kinh số VII, ngoài chẩn đoán lâm sàng, cũng sẽ trải qua các kiểm tra cận lâm sàng, xác định chính xác tình trạng và nguyên nhân gây bệnh.

• Chụp cộng hưởng từ sọ não để xác định tổn thương ở trung ương hay ngoại biên
• Điện chẩn: Thử nghiệm Blink và ghi chép truyền vận động dây thần kinh VII
• Các xét nghiệm khác: Công thức máu, Đường máu, Máu lắng, Sinh hóa...

Bệnh liệt dây thần kinh số VII có thể dẫn đến nhiều hậu quả nặng nề như:

• Các vấn đề với mắt: viêm kết mạc, viêm giác mạc, loét giác mạc, lộn mí. Những vấn đề này có thể được ngăn chặn bằng cách sử dụng giọt mắt bảo vệ, đeo kính, hoặc phẫu thuật lành mạnh mi mắt hoàn toàn hoặc một phần.
• Khả năng điều chỉnh: biểu hiện cơ bản là khả năng điều chỉnh cơ không tự chủ phối hợp với các hoạt động tự chủ như mép bị kéo khi nhắm mắt. Điều trị và khôi phục chức năng có thể giảm thiểu khó chịu này.
• Co thắt nửa mặt sau liệt mặt: hiện tượng này xuất hiện ở các trường hợp nặng, khi có tái tổ chức thần kinh một cách không đồng đều.
• Hội chứng nước mắt cá sấu: hiếm gặp, biểu hiện chảy nước mắt khi ăn.

Với tình trạng liệt dây thần kinh số VII, phác đồ điều trị bao gồm cả phương pháp nội khoa và ngoại khoa để đạt được kết quả nhanh chóng và toàn diện. Tùy thuộc vào việc liệt dây thần kinh số VII ở ngoại biên hay ở trung ương, có những hướng điều trị khác nhau:

• Liệt dây thần kinh số VII ở ngoại biên: Trong trường hợp này, việc sử dụng corticoid sớm với liều lượng cao (1mg prednisolon /kg) là quan trọng. Tuy nhiên, trước khi thực hiện, bệnh nhân cần được loại trừ các yếu tố nguy cơ như đái tháo đường, lao, loét dạ dày- tá tràng, rối loạn tâm thần...

Bên cạnh đó, có thể áp dụng các loại thuốc chống virus đặc biệt cho những trường hợp có nhiễm virus hoặc đau sau tai, rối loạn cảm giác vùng mặt. Sự kết hợp với các phương pháp điều trị khác như vật lý trị liệu, châm cứu và các bài tập cơ mặt sẽ mang lại hiệu quả toàn diện cho bệnh nhân.

• Liệt dây thần kinh số VII ở trung ương: Quan trọng nhất là xác định nguyên nhân gây tổn thương ở trung ương như u, nhồi máu hay xuất huyết vùng thân não (trên nhân dây thần kinh),... để lựa chọn phương pháp điều trị thích hợp.