Bệnh tiêu chảy ở trẻ em: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách phòng tránh

Bệnh tiêu chảy ở trẻ em là vấn đề khiến nhiều mẹ lo lắng, nhưng nhiều mẹ vẫn chưa biết cách điều trị bệnh tiêu chảy. Cùng Mytour tìm hiểu các phương pháp điều trị và cách phòng tránh bệnh tiêu chảy ở trẻ em trong bài viết.

Bệnh tiêu chảy ở trẻ em là gì?

Bệnh tiêu chảy ở trẻ em là khi trẻ em có phân lỏng hoặc nước từ 3 lần mỗi ngày. Trẻ bị bệnh tiêu chảy mãn tính có thể phân lỏng hoặc chảy nước liên tục hoặc ngắt quãng từ 4 tuần trở lên, gây ảnh hưởng đến sức khỏe của trẻ ở mọi lứa tuổi.

Bệnh tiêu chảy ở trẻ em cần được quan tâm và giám sát

Bệnh tiêu chảy ở trẻ em thường chỉ kéo dài trong thời gian ngắn, gọi là tiêu chảy cấp. Đây là một căn bệnh phổ biến ở trẻ em, thường chỉ kéo dài vài ngày và tự khỏi. Nguyên nhân gây ra bệnh tiêu chảy ở trẻ em dạng cấp tính thường là do thức ăn hoặc nước bị ô nhiễm bởi vi khuẩn hoặc bệnh cảm cúm.

Nguyên nhân dẫn đến bệnh tiêu chảy ở trẻ em

Bệnh tiêu chảy ở trẻ em là phản ứng tự nhiên của cơ thể để loại bỏ vi trùng, thường kéo dài từ vài ngày đến một tuần. Bệnh tiêu chảy ở trẻ em thường đi kèm với sốt, buồn nôn, chuột rút và mất nước. Một số nguyên nhân phổ biến khiến trẻ em bị tiêu chảy bao gồm:

Bệnh tiêu chảy ở trẻ em có thể do nhiễm trùng đường ruột bởi virus, vi khuẩn sau:

• Virus: Gây ra tiêu chảy, buồn nôn. Triệu chứng thường kéo dài vài ngày, đặc biệt đối với trẻ em sơ sinh có nguy cơ mất nước do không đủ chất lỏng cho cơ thể.
• Rotavirus: Thường gặp ở trẻ sơ sinh và nhỏ tuổi, có thể gây ra tiêu chảy. Bùng phát nhiều hơn vào mùa đông và đầu xuân. May mắn là vaccine rotavirus có thể bảo vệ trẻ em khỏi loại virus này.
• Enterovirus: Một loại virus ruột khác cũng có thể gây tiêu chảy, là Enterovirus. Loại virus này hoạt động quanh năm nhưng phát triển mạnh nhất vào mùa hè.
• Vi khuẩn: Nhiều chủng vi khuẩn có thể gây ra tiêu chảy cho trẻ em, như E. coli, Salmonella, Campylobacter, Shigella. Chúng thường xâm nhập hệ tiêu hóa sau khi trẻ em ngộ độc thực phẩm, khiến trẻ em đi phân lỏng và nôn mửa trong vài giờ sau khi nhiễm.
• Ký sinh trùng: Các loại ký sinh trùng như giardiasis và cryptosporidiosis cũng được xem là nguyên nhân gây ra tiêu chảy ở trẻ em.

Ngoài những nguyên nhân đã nêu, bệnh tiêu chảy ở trẻ em cũng có thể do những lý do sau đây:

• Tiêu thụ quá nhiều đường như đồ ngọt, uống nhiều nước trái cây đóng hộp.
• Dị ứng thức phẩm
• Không dung nạp được lactose, fructose hoặc sucrose
• Các vấn đề ruột như căn bệnh celiac, viêm ruột, viêm dạ dày, viêm loét đại tràng.

Không nên xem thường bệnh tiêu chảy cấp ở trẻ em

Dấu hiệu của bệnh tiêu chảy ở trẻ em

Mất nước là một trong những biến chứng nguy hiểm nhất của bệnh tiêu chảy ở trẻ em. Tiêu chảy nhẹ thường không gây mất nước đáng kể, nhưng mức độ vừa hoặc nặng có thể dẫn đến mất nước ảnh hưởng đến sức khỏe của trẻ. Mất nước nhiều có thể gây co giật, tổn thương não, thậm chí tử vong.

Mẹ cần đưa trẻ đến cơ sở y tế nhanh chóng nếu trẻ có các dấu hiệu bệnh tiêu chảy dưới đây:

• Chóng mặt
• Chuột rút
• Đầy hơi, đau bụng, buồn nôn
• Sốt
• Phân có máu
• Khô, dính miệng
• Nước tiểu đậm màu hoặc ít hoặc không có
• Khóc ít hay không có nước mắt
• Da lạnh, khô
• Mệt mỏi

Khi nào trẻ em dễ mắc bệnh tiêu chảy nhất?

Tại Việt Nam, căn bệnh tiêu chảy ở trẻ em có thể xuất hiện suốt cả năm, nhưng có hai thời điểm căn bệnh thường gây ra nhiều ca bệnh, đó là:

• Khi vào mùa nắng nóng: Đây là thời điểm lý tưởng cho vi khuẩn phát triển. Người dân thường thức ăn uống bên ngoài nhiều hơn, dễ mắc căn bệnh tiêu chảy do nhiễm khuẩn.
• Khi vào mùa lạnh: Khi này, mọi người thường ở trong nhà, tạo điều kiện cho virus lây lan. Trẻ em dễ mắc căn bệnh tiêu chảy do virus, đặc biệt là Rotavirus.

Bệnh tiêu chảy cấp ở trẻ em có thể chữa khỏi

Khi nào cần đưa trẻ đến bệnh viện?

Bệnh tiêu chảy ở trẻ em nhẹ không cần đến bác sĩ chuyên môn và sẽ tự khỏi trong vài ngày. Tuy nhiên, nếu tình trạng bệnh tiêu chảy ở trẻ em nghiêm trọng hơn, ba mẹ cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay nếu thấy các dấu hiệu sau:

• Đau bụng nặng.
• Chướng bụng.
• Trẻ dưới 6 tháng tuổi.
• Phân có máu.
• Trẻ nôn mửa sau khi ăn.
• Trẻ lừ đừ, không vui chơi.
• Trẻ quấy khóc không ngớt.
• Trẻ có dấu hiệu mất nước.
• Sốt cao không giảm.
• Đi tiêu nhiều lần (hơn 02 lần mỗi giờ).
• Trẻ không cảm thấy đói, thậm chí không muốn ăn gì.
• Các dấu hiệu nghiêm trọng khác: thở khó, đổ mồ hôi, rối loạn ý thức.

Chẩn đoán bệnh tiêu chảy ở trẻ em

Rất dễ nhận biết bệnh tiêu chảy ở trẻ em dựa vào dấu hiệu. Tuy nhiên, để xác định nguyên nhân gây ra tình trạng này, ba mẹ cần tìm hiểu về nguyên nhân. Để tìm ra thủ phạm gây ra bệnh tiêu chảy ở trẻ em, bác sĩ sẽ:

• Tìm hiểu về thức ăn và đồ uống trẻ em đã tiêu thụ gần đây
• Hỏi kỹ về các dấu hiệu trẻ em gặp phải (tiêu chảy có sốt, nôn, mất nước, từ chối ăn)
• Hỏi về tần suất đi ngoài và đặc điểm phân của trẻ (phân có nhiều không, có máu không)
• Lấy mẫu phân để kiểm tra và xác định loại vi khuẩn gây bệnh

Cần tìm ra nguyên nhân gây ra căn bệnh tiêu chảy ở trẻ em

Hướng dẫn chăm sóc trẻ bị tiêu chảy

Mytour giới thiệu với mẹ một số biện pháp điều trị bệnh tiêu chảy ở trẻ em có thể thực hiện tại nhà:

Bổ sung nước và chất điện giải

Bổ sung nước và chất điện giải là biện pháp điều trị bệnh tiêu chảy ở trẻ em thông thường tại nhà. Cách thực hiện như sau:

• Hòa một gói oresol (ORS) vào một lít nước (cần đong đúng lượng) và cho uống trong ngày.
• Nước cháo muối: đun sôi 50 gram gạo + 3,5 gram muối trong sáu bát nước, chắt ra một lít nước cháo uống trong ngày. Nước cháo chỉ nấu để ăn trong ngày, nên dùng trong vòng 6 giờ.

Để giảm bệnh tiêu chảy ở trẻ em theo từng độ tuổi, ba mẹ cần lưu ý như sau:

• Trẻ dưới 02 tuổi nên uống từng thìa, trẻ lớn uống từng ngụm hoặc từng cốc, bát.
• Nếu bé nôn, đợi 5 - 10 phút trước khi tiếp tục cho uống.

Lưu ý: Nếu bệnh tiêu chảy ở trẻ em gây ra tình trạng mất nước nặng, li bì hoặc quấy khóc nhiều, không có nước mắt, tiểu ít, nôn nhiều, da khô, ba mẹ cần đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay lập tức.

Sử dụng thuốc

Để chữa trị bệnh tiêu chảy ở trẻ em hiệu quả, dưới đây là những loại thuốc thường được bác sĩ kê đơn:

• Thuốc kháng sinh: Do căn bệnh tiêu chảy ở trẻ em chủ yếu do virus gây ra, nên không cần dùng thuốc kháng sinh. Vì thuốc kháng sinh chỉ tiêu diệt vi khuẩn mà không tiêu diệt virus, nên không có tác dụng trong việc chữa trị tiêu chảy ở trẻ em do virus gây ra.
• Thuốc kháng tiêu chảy: Không cần thiết sử dụng thuốc kháng tiêu chảy, vì có thể gây nguy hiểm cho trẻ em. Ngoài ra, việc sử dụng thuốc kháng tiêu chảy có thể che mất các dấu hiệu, làm trễ quá trình chữa trị, khiến cho bệnh tiêu chảy kéo dài và ảnh hưởng đến sức khỏe của trẻ em.
• Men vi sinh Probiotics: Có thể giảm mức độ tiêu chảy.
• Kẽm: Không cần thiết sử dụng kẽm đối với những trẻ em đủ dinh dưỡng và không có nguy cơ thiếu kẽm. Chỉ cần thiết đối với những trẻ em có nguy cơ thiếu kẽm như trẻ em giảm cân nặng, trẻ em đang trong đợt tiêu chảy cấp. Ngoài ra, kẽm còn giảm nguy cơ tái phát tiêu chảy trong nhiều tháng tiếp theo.

Một số phương pháp dân gian điều trị bệnh tiêu chảy ở trẻ em

Một số phương pháp dân gian tự nhiên để chữa trị bệnh tiêu chảy ở trẻ em như sau:

Nước gạo rang

Sử dụng 100g gạo rang cho đến khi vàng rồi đổ vào 02 lít nước, đun sôi cho đến khi gạo chín mềm thì tắt bếp, lọc nước và chia thành các lần uống trong ngày cho trẻ em.

Phương pháp này nhanh chóng giảm bệnh tiêu chảy ở trẻ em và đã được nhiều bậc phụ huynh tin dùng. Nước gạo rang có thể giúp phòng chống mất nước và mất chất điện giải do tiêu chảy cũng như làm sạch cơ thể, giải nhiệt và lọc máu cho trẻ em bị tiêu chảy.

Trà vỏ cam

Vỏ cam là biện pháp cứu cánh tốt đối với trẻ em bị bệnh tiêu chảy. Đơn giản chỉ cần rửa sạch vỏ cam, ngâm vào cốc nước nóng như pha trà, sau khoảng 20 phút, cho trẻ uống sẽ giúp dấu hiệu bệnh tiêu chảy ở trẻ em giảm đi.

Nước hồng xiêm

Theo thông tin từ y học cổ truyền, hồng xiêm có tính mát, vị ngọt, hỗ trợ điều trị rối loạn tiêu hóa, làm dịu ruột, tạo nước tiêu hóa. Hơn nữa, loại quả này còn chứa một chất có tác dụng chữa trị bệnh tiêu chảy ở trẻ em rất hiệu quả là Tanin. Cách thực hiện như sau:

• Cắt 1 quả hồng xiêm xanh thành các lát mỏng, phơi khô và sao vàng.
• Khi trẻ bị bệnh tiêu chảy: Lấy 10 lát hồng xiêm đã sao vàng để lấy nước cho trẻ uống, mỗi ngày 2 lần.

Súp cà rốt

Cà rốt có chứa một lượng pectin khi vào ruột sẽ tạo thành một chất keo có khả năng làm dịu nhu động ruột và nhanh chóng kiểm soát bệnh tiêu chảy ở trẻ em.

Ngoài ra, chất này còn tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn nội sinh phát triển, ngăn chặn quá trình sự lên men thối của vi khuẩn trong ruột già, kích thích niêm mạc ruột mau hồi phục. Thêm vào đó, cà rốt còn chứa nhiều khoáng chất, kali giúp bù đắp chất điện giải mất do bệnh tiêu chảy ở trẻ em.

Cách điều trị bệnh tiêu chảy ở trẻ em bằng cà rốt như sau:

• Gọt vỏ và rửa sạch 500g cà rốt, thái lát mỏng
• Đun nhỏ lửa cùng 02 lít nước đến khi cạn chỉ còn 01 lít thì vớt cà rốt ra nghiền nát, lọc qua rây, bỏ bã, thêm 3g muối đun sôi cho trẻ ăn mỗi ngày.

Lá mơ

Cách trị bệnh tiêu chảy ở trẻ em bằng lá mơ như sau:

• Rửa sạch 100g lá mơ tía, ngâm nước muối loãng 5 phút sau đó vớt ra để ráo, giã nhỏ, trộn đều với một quả trứng gà, thêm một ít muối.
• Tiếp theo, cho ít dầu vào chảo, đợi dầu nóng thì đổ hỗn hợp vừa trộn và chiên cho chín. Dùng cho trẻ ngày 2 lần.

Uống nước cỏ sữa

Cách trị bệnh tiêu chảy ở trẻ em bằng nước cỏ sữa như sau:

• Nguyên liệu bao gồm
  • 5 tai nấm mèo
  • 2 nắm cỏ sữa
  • 50g đậu đen xanh lòng.
• Cách làm nước cỏ sữa trị bệnh tiêu chảy ở trẻ em:
  • Chuẩn bị nguyên liệu, đặc biệt là thái dài và mỏng nấm mèo.
  • Lần lượt cho các thành phần: đậu đen, cỏ sữa, nấm mèo vào chảo và rang cho vàng.
  • Sau đó, đổ những thành phần đã rang vàng vào nồi, thêm 3 bát nước nhỏ, sắc cho tới khi chỉ còn khoảng 1/2 bát nước thì lọc ra và cho trẻ uống trong ngày.

Nước búp ổi non

Lá ổi tự nhiên có hàm lượng đắng, tinh dầu cao, vị ấm và chứa nhiều flavonoid kích thích cơ trơn ruột, giảm đau bụng do bệnh tiêu chảy ở trẻ em. Ngoài ra, các thành phần trong lá này còn có tính kháng khuẩn, làm săn chắc niêm mạc và giảm dịch tiết tại ruột nên quan trọng khi trẻ em bị tiêu chảy.

Cách điều trị bệnh tiêu chảy ở trẻ em bằng nước búp ổi non như sau:

• Nguyên liệu gồm:
• 20g gừng tươi
• 20g búp ổi non
• 10g vỏ quýt khô
• Cách làm: Sắc nguyên liệu với 2 lít nước cho đến khi còn lại 500ml nước búp ổi, lọc ra và cho trẻ uống 2 lần/ngày.

Gợi ý thực phẩm cho bé bị tiêu chảy

Nếu trẻ em bị bệnh tiêu chảy, ngoài việc áp dụng các liệu pháp của bác sĩ chuyên khoa, việc lên kế hoạch cho trẻ một chế độ ăn hợp lý rất quan trọng. Điều này ảnh hưởng lớn đến việc cải thiện dấu hiệu của căn bệnh tiêu chảy ở trẻ em.

Đối với trẻ sơ sinh và trẻ dưới 1 hay 2 tháng, sữa mẹ là lựa chọn tuyệt vời để cung cấp đủ nước và dinh dưỡng cho trẻ. Chuyên gia khẳng định, so với dung dịch điện giải, sữa mẹ dễ hấp thu và giàu dinh dưỡng hơn nhiều.

Với trẻ lớn hơn, bác sĩ có thể đề xuất một chế độ ăn không có sữa và ít đường trong thời gian ngắn. Nếu tình trạng bệnh tiêu chảy không cải thiện, cần ghi lại nhật ký ăn uống để xác định thực phẩm gây phản ứng.

Bên cạnh đó, chất xơ thường được thêm vào thực đơn để điều chỉnh nhu động ruột. Một số thực phẩm giàu chất xơ có khả năng làm giảm số lần đi ngoài phân lỏng. Chất xơ thường có trong táo, chuối, lúa mạch, yến mạch, đậu, khoai lang.

Cuối cùng, cần bổ sung thực phẩm giàu chất béo để cải thiện tình trạng tiêu chảy, đặc biệt là ở trẻ bị tiêu chảy nhẹ mãn tính. Nguồn chất béo tốt bao gồm sữa béo, phô mai, dầu ô liu, dầu hướng dương.

Lưu ý khi xây dựng khẩu phần ăn cho trẻ bị tiêu chảy, chia thành nhiều bữa nhỏ trong ngày. Ăn 3 bữa lớn mỗi ngày có thể làm tình trạng trở nên trầm trọng hơn.

Cách phòng tránh bệnh tiêu chảy ở trẻ em

Gần như không thể tránh được hoàn toàn bệnh tiêu chảy ở trẻ em. Tuy nhiên, có một số biện pháp giúp giảm nguy cơ mắc bệnh tiêu chảy ở trẻ em như sau:

• Cho trẻ em bú sữa mẹ: Sữa mẹ có nhiều chất dinh dưỡng mà sữa công thức không có, giúp bảo vệ trẻ khỏi nhiều bệnh lý và nhiễm trùng. Chuyên gia khuyến khích cho con bú đầy đủ trong 6 tháng đầu đời và tiếp tục ít nhất đến 01 tuổi.
• Ngăn vi khuẩn lây lan bằng cách luôn đeo khẩu trang kháng khuẩn khi ra ngoài, thường xuyên rửa tay trẻ bằng xà phòng hoặc sử dụng dung dịch sát khuẩn. Tránh tiếp xúc với trẻ em bị tiêu chảy hoặc nôn mửa.
• Giữ vệ sinh phòng ốc: Lau chùi sạch sẽ bề mặt trong nhà như bồn rửa mặt, tay nắm cửa, bàn ghế, giường tủ.
• Giữ vệ sinh an toàn thực phẩm:
  • Rửa sạch trái cây và rau củ trước khi cho trẻ ăn:
  • Luôn đảm bảo trẻ uống nước lọc đã đun sôi mỗi khi cần. Hạn chế nước trái cây và thức uống có đường trong thực đơn của trẻ.
  • Bảo quản và rã đông thực phẩm đúng cách, tránh vi khuẩn xâm nhập.
  • Không cho trẻ uống sữa tươi chưa được tiệt trùng hoặc thực phẩm đã hỏng.
• Sử dụng thuốc kháng sinh cần kiểm soát: Tránh sử dụng thuốc, đặc biệt là kháng sinh, cho trẻ trừ khi thực sự cần thiết.
• Tiêm ngừa đầy đủ: Tiêm vắc xin ngừa virus rota cho trẻ.

Bệnh tiêu chảy ở trẻ em thường xuyên xảy ra, tuy nhiên với các biện pháp phòng tránh và điều trị như trên, Mytour hy vọng mẹ sẽ giúp bé vượt qua bệnh tiêu chảy nhanh chóng.

Linh Linh tổng hợp