Bí ẩn cận tử qua góc nhìn khoa học - Phần 6: Sự trải nghiệm gần gũi với cái chết thách thức sự hiểu biết khoa học

Nghiên cứu khoa học về bí ẩn cận tử - Phần 5: Sự tương đồng và khác biệt trong trải nghiệm cái chết ở châu Á và châu Âu

Những chứng kiến của bệnh nhân về trải nghiệm cận kề cái chết

Trong năm 1991, trường hợp của nữ ca sĩ - nhạc sĩ Pamela Reynolds khiến cả thế giới chú ý khi giới khoa học bàn tán về khả năng của trải nghiệm gần gũi với cái chết này.

Sinh năm 1956 ở Mỹ, Pamela Reynolds khi đó 35 tuổi, phát hiện mắc bệnh phình động mạch não, một căn bệnh đầy nguy hiểm với hai trở ngại chính.

Một là sự hình thành của một túi động mạch lớn và hai là vị trí nằm gần thân não nhất, nguy cơ rủi ro của việc vỡ động mạch có thể gây ra tử vong do xuất huyết não.

Cơ hội sống sót của bà là rất nhỏ. Liên hệ với bác sĩ Robert Spetzler tại Viện Thần kinh Barrow ở Arizona, một bác sĩ phẫu thuật thần kinh nổi tiếng thế giới, bà nhận được đề xuất phẫu thuật não với một phương pháp mới gọi là 'phương pháp hạ thân nhiệt' mặc dù tiên lượng không khả quan.

Trong quá trình phẫu thuật, bác sĩ đã dừng tim (kết nối bệnh nhân với hệ thống tim - phổi nhân tạo), rút máu ra khỏi cơ thể để giảm áp lực lên mạch máu trước khi loại bỏ phình động mạch.

Để bảo vệ não khỏi thiếu oxy, thân nhiệt của bệnh nhân đã được giảm xuống còn 15,5°C. Trong khoảng 60 phút, bệnh nhân đã được đưa vào tình trạng chết lâm sàng.

Quá trình mổ não đã thành công. Dù máu đã bị rút hết và thân nhiệt giảm xuống 15,5°C, điều đáng kinh ngạc là bệnh nhân vẫn giữ được nhận thức và ký ức sau khi hồi tỉnh, kể cả việc trải qua trải nghiệm cận kề cái chết với các giai đoạn thoát xác, nhập vào đường hầm và gặp người thân đã khuất.

Bệnh nhân mô tả: 'Nghe có vẻ kỳ lạ, nhưng đột nhiên tôi đã rời khỏi cơ thể của mình. Tôi thấy cơ thể nằm dưới và nhận ra đó chính là cơ thể của tôi. Tôi nhìn quanh và không còn cảm giác đau đớn. Tôi thấy các bác sĩ.'.

Dù không có dụng cụ phẫu thuật được trưng bày ra ngoài, bệnh nhân vẫn kể một cách chính xác và chi tiết về quá trình mổ não, thậm chí có thể nghe tiếng cưa mở hộp sọ và hai lần bác sĩ làm việc để khử rung tim.

Bệnh nhân Pamela Reynolds cung cấp thông tin chi tiết về quá trình mổ não mặc dù không có dụng cụ phẫu thuật nào được trưng bày ra ngoài để đảm bảo vệ sinh. Cô còn mô tả được âm thanh của dụng cụ khoan mở hộp sọ và hai lần bác sĩ làm việc để khử rung tim.

Khi các bác sĩ quyết định kết nối bà với hệ thống tim - phổi nhân tạo, họ phát hiện ra rằng động mạch ở chân phải của bà quá nhỏ, vì vậy họ quyết định phải rạch một vết khác ở chân trái. Điều đặc biệt là bà Reynolds nghe thấy âm nhạc trong phòng mổ, điều này khiến bà cảm thấy thú vị.

Ban đầu, Pamela Reynolds nói đùa với gia đình về những gì bà thấy trong giấc mơ của mình. Tuy nhiên, sau khi bà kể lại, các bác sĩ và y tá xác nhận mọi chi tiết mà bà kể đều chính xác. Bà qua đời vào tháng 3-2010, khi bà 54 tuổi.

Tại sao bà Reynolds vẫn có trải nghiệm gần gũi với cái chết khi não không hoạt động? Các nhà khoa học đã cố gắng giải thích điều này.

Giả thiết phổ biến nhất là do não thiếu oxy. Khi tim ngừng hoạt động, não bị mất hoàn toàn hoặc một phần oxy, dẫn đến việc não phóng thích các chất dẫn truyền thần kinh như endorphin gây ra trạng thái ảo giác.

Thiếu oxy thường đi kèm với tăng nồng độ khí CO2 trong máu, điều này có thể gây ra trải nghiệm cận kề cái chết.

Người sử dụng các loại thuốc gây ảo giác như LSD, DMT, psilocybin, ayahuasca có thể trải qua các trạng thái như thay đổi nhận thức về thời gian, nhìn thấy quá khứ và tương lai, cảm giác vui vẻ, bình yên, thoát xác, gặp gỡ các sinh vật thần bí và linh hồn người đã qua đời.

Ngoài ra, trải nghiệm cận kề cái chết có thể xuất hiện khi sử dụng các chất gây mê hoặc khi não bị tổn thương làm gián đoạn giai đoạn giấc ngủ mơ. Cũng có thể xảy ra hiện tượng thoát xác sau khi kích thích điện não.

Vẫn còn nhiều bí ẩn chưa được lý giải hoàn toàn.

TS Bruce Greyson tại Đại học Virginia (Mỹ) đã nghiên cứu về hiện tượng trải nghiệm cận kề cái chết trong hơn 40 năm và đã xuất bản hơn 100 bài báo trên các tạp chí y học, tuy nhiên ông vẫn phải thừa nhận:

'Là một nhà khoa học và người luôn hoài nghi, tôi đánh giá một cách nghiêm túc vấn đề về trải nghiệm cận kề cái chết và cố gắng tiến hành nghiên cứu. Tuy nhiên, dữ liệu nghiên cứu cho thấy vấn đề này vẫn là một bí ẩn.'

Bằng chứng chủ yếu dựa vào câu chuyện của người sống sót, do đó không thể xác định chính xác được đúng hay sai.

Thật ra, vấn đề về trải nghiệm cận kề cái chết ẩn chứa nhiều bí mật, và trong quá trình nghiên cứu, chúng tôi phải đối mặt với hai trở ngại chính: bằng chứng và thực nghiệm.

Không thể thực hiện thử nghiệm vì lý do đạo đức.

Không thể ngừng tim tự nguyện, đo toàn diện về thể chất và não bộ rồi đánh thức người tham gia thử nghiệm để hỏi xem họ nhớ gì không.

Một nghiên cứu gần đây đã tiết lộ một số điều về trải nghiệm gần chết. Nghiên cứu của Trường y khoa Đại học New York, trình bày tại hội nghị khoa học về hồi sức của Hiệp hội Tim mạch Mỹ vào ngày 6-11-2022 tại Chicago, đã chứng minh hai điều quan trọng:

Ý thức không chết khi cơ thể ngừng hoạt động (tim ngừng đập) và các biểu hiện như thoát xác, nhìn thấy cuộc đời lướt qua không phải là ảo giác, mê sảng hoặc giấc mơ.

Nhóm nghiên cứu đã nghiên cứu 567 bệnh nhân được hồi sức sau khi tim ngừng đập tại 25 bệnh viện ở Anh và Mỹ từ tháng 5-2017 đến tháng 3-2020. Khoảng 10-20% bệnh nhân hồi phục, trong đó có một người sống sót mô tả rõ ràng trải nghiệm gần chết.

Khi kiểm tra não của 85 bệnh nhân, nhóm nghiên cứu phát hiện hoạt động não bất thường kéo dài một tiếng sau khi hồi sức, và một số sóng não không bình thường được ghi nhận khi con người vẫn có ý thức và sử dụng nhận thức để suy nghĩ hoặc nhớ ký ức.

TS Sam Parnia - nhà nghiên cứu chính - nhận xét: 'Trải nghiệm được ghi nhớ và sự thay đổi sóng não có thể là dấu hiệu đầu tiên của trải nghiệm gần chết. Điều này là lần đầu tiên chúng tôi đã ghi nhận được trong nghiên cứu lớn này'.