Bí ẩn của đĩa bầu trời Nebra có tuổi đời 3.600 năm

Đĩa bầu trời Nebra là một vật phẩm đáng chú ý đã thu hút sự quan tâm của các nhà khảo cổ, nhà thiên văn học và cả công chúng.

Đĩa bầu trời Nebra là một đĩa đồng với đường kính khoảng 30 cm, được trang trí với các biểu tượng vàng tượng trưng cho Mặt Trời, Mặt Trăng, các ngôi sao và các hiện tượng thiên văn khác. Nó được coi là một trong những bản mô tả cổ xưa nhất về kiến thức thiên văn trên thế giới, có tuổi đời khoảng 1.600 năm trước Công nguyên. Nhưng cách nó được tạo ra, ai đã sử dụng nó và thông điệp văn hóa mà nó mang lại về tín ngưỡng và văn hóa của những người tạo ra nó vẫn là một bí ẩn.

Đĩa Nebra Sky được phát hiện vào năm 1999 bởi hai thợ săn kho báu đang sử dụng trái phép máy dò kim loại trên đồi Mittelberg gần Nebra, Đức. Họ đã khai quật được nó cùng với hai thanh kiếm đồng, hai đầu rìu, một cái đục và một số chiếc vòng tay xoắn ốc. Ngày hôm sau, họ đã bán toàn bộ số hiện vật này cho một cửa hàng đồ cổ với giá 31.000 DM (khoảng 15.800 euro - hơn 400 triệu VNĐ).

Chiếc đĩa và các đồ vật khác sau đó đã chuyển chủ nhiều lần trong thị trường đen, cho đến tháng 2 năm 2002, khi nhà khảo cổ học bang Harald Meller đã thu mua nó thông qua một chiến dịch truy quét cổ vật của cảnh sát ở Basel sau khi một cặp vợ chồng cố gắng bán nó ở thị trường đen với giá 700.000 DM.

Hai tên trộm kho báu đã bị truy bắt và kết án vì tội cướp và phá hoại di sản văn hóa. Sau đó, họ đã hướng dẫn cảnh sát và nhà khảo cổ đến địa điểm chính xác mà họ tìm thấy chiếc đĩa, nơi các cuộc khai quật sau này đã xác nhận tính chính xác của nó và cung cấp thêm thông tin về ngữ cảnh của đĩa bầu trời Nebra.

Địa điểm phát hiện nằm trong rừng Ziegelroda, được gọi là Mittelberg ('đồi trung tâm'), cách Leipzig khoảng 60 km về phía tây. Đây là một khu vực được cho là đã được định cư từ thời kỳ đồ đá mới.

Đĩa bầu trời Nebra là một tác phẩm nghệ thuật và kiến thức thiên văn từ thời kỳ đồ đồng. Nó được làm từ hợp kim đồng với một ít thiếc, tạo ra màu xanh lam. Các biểu tượng bằng vàng được tạo ra từ các tấm vàng lá mỏng được cắt và ép vào bề mặt đồng. Đĩa có hình dạng hơi lồi và vành cao.

Các ký hiệu màu vàng trên đĩa được giải thích như sau:

• Một vòng tròn lớn ở trung tâm, tượng trưng cho Mặt Trời hoặc Mặt Trăng tròn
• Một hình lưỡi liềm nhỏ hơn ở cạnh bên phải, tượng trưng cho Mặt trăng khuyết hoặc nguyệt thực
• 32 chấm nhỏ xung quanh vành, tượng trưng cho các ngôi sao
• Một cụm bảy chấm gần trung tâm, tượng trưng cho cụm sao Pleiades
• Hai đường cong dọc hai bên, tượng trưng cho góc giữa điểm hạ chí và đông chí
• Một đường cong ở phía dưới với các đường song song bên trong, tượng trưng cho một chiếc thuyền Mặt Trời có mái chèo, cầu vồng, cực quang, sao chổi, hoặc một cái liềm

Được cho là đã được sử dụng như một cuốn lịch hoặc một công cụ thiên văn để theo dõi chuyển động của Mặt Trời và Mặt Trăng cũng như dự đoán nhật thực và điểm chí.

Nó cũng có thể mang ý nghĩa tôn giáo hoặc nghi lễ, vì nó phản ánh vũ trụ với Mặt trời ở trung tâm của sự sáng tạo và liên kết nó với sự sống, khả năng sinh sản và quyền lực.

Chiếc đĩa cũng cho thấy người tạo ra đã có mối liên hệ với các nền văn hóa khác trên khắp châu Âu và hơn thế nữa. Đồng được dùng làm đĩa lấy từ quặng khai thác ở Trung Âu, trong khi vàng đến từ Cornwall ở Anh hoặc Transylvania ở Romania. Kiểu dáng của kiếm và rìu được tìm thấy trên chiếc đĩa là điển hình của nền văn hóa Unetice, kéo dài từ miền trung nước Đức đến Ba Lan và Séc. Các vòng tay xoắn ốc tương tự như những vòng được tìm thấy ở Scandinavia và Ireland. Hình ảnh của cụm sao Pleiades cũng được tìm thấy trong các nền văn hóa cổ đại từ Lưỡng Hà đến Hy Lạp.

Bất chấp sự nổi tiếng và tầm quan trọng của nó, vẫn còn nhiều câu hỏi chưa được giải đáp về đĩa bầu trời Nebra. Ví dụ:

• Ai đã tạo ra nó và mục đích của nó là gì?
• Nó được sử dụng như thế nào và bởi ai?
• Độ chính xác của nó như một thiết bị thiên văn như thế nào?
• Làm thế nào nó lại đến được ngọn đồi Mittelberg?
• Tại sao nó lại được chôn cất và khi nào?
• Làm sao nó có thể tồn tại hơn 3.000 năm mà không bị ăn mòn hay phá hủy?

Một số học giả cũng nghi ngờ tính xác thực và niên đại của nó, họ cho rằng chiếc đĩa này có thể là đồ giả hoặc nó thuộc về thời kỳ muộn hơn so với suy nghĩ trước đây.

Tuy nhiên, đại đa số các chuyên gia đều đồng lòng rằng nó là thật và có niên đại khoảng năm 1.600 trước Công nguyên (tức là 3.600 năm tuổi) dựa trên các phân tích khoa học về chất liệu, kiểu dáng, bối cảnh và đặc điểm thiên văn của nó.

Hiện đang được trưng bày tại Bảo tàng Tiền sử Bang ở Halle, Đức, Đĩa bầu trời Nebra cũng đã được mượn bởi các bảo tàng khác trên khắp thế giới để tổ chức triển lãm đặc biệt. Vào năm 2013, nó đã được ghi vào Sổ đăng ký ký ức thế giới của UNESCO như một trong những phát hiện khảo cổ quan trọng nhất của thế kỷ 20.