Bi, đừng lo lắng!

Bi, đừng sợ! là bộ phim chính kịch Việt Nam phát hành năm 2010, được đạo diễn bởi Phan Đăng Di. Đây là tác phẩm điện ảnh đầu tay của anh. Phim do Claire-Agnès Lajoumard, Nguyễn Hoàng Điệp, Phan Đăng Di, Nguyễn Bảo Mai và Oliver Ropke sản xuất, dựa trên kịch bản do chính Phan Đăng Di viết. Các nhà đầu tư sản xuất bao gồm Acrobates Films, Arte France Cinéma, Sudest-dongnam Production, BHD, Vblock Media và TR9 Film. Dàn diễn viên gồm NSND Trần Tiến, Phan Thành Minh, Kiều Trinh, Hà Phong và NSƯT Mai Châu. Phim diễn ra ở Hà Nội, xoay quanh cuộc sống phức tạp của một gia đình trung lưu.

Dự án phim đã thu hút sự chú ý từ nhiều liên hoan phim và tổ chức quốc tế ngay từ khi còn ở dạng kịch bản. Bi, đừng sợ! được chiếu giới hạn tại Việt Nam từ ngày 18 tháng 3 năm 2011 tại ba rạp ở Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh do số lượng bản phim hạn chế. Phim đã thu về khoảng 600 triệu VND tại thị trường Việt Nam.

Câu chuyện

Tại một nhà máy sản xuất đá vào giữa mùa hè ở Hà Nội, cậu bé 6 tuổi Bi quan sát những viên đá với sự tò mò. Cha của Bi thường xuyên nhậu nhẹt ở các quán bia nhộn nhịp và chỉ về nhà vào khuya sau khi uống rượu. Bữa tối chỉ có Bi, mẹ cậu, cô – một giáo viên trung học – và bà vú. Một ngày, ông nội sau nhiều năm xa cách trở về, khiến Bi hào hứng, nhưng ông lại bị bệnh và nằm trên giường, được mẹ và bà vú chăm sóc. Cô của Bi, đã lớn tuổi, cũng tìm một người đàn ông qua mai mối.

Dàn diễn viên

• NSND Trần Tiến trong vai Ông nội Bi
• Phan Thành Minh trong vai Bi
• Kiều Trinh trong vai Mẹ của Bi
• Hà Phong trong vai Bố của Bi
• Hoa Thúy trong vai Cô của Bi
• NSƯT Mai Châu trong vai Bà vú

Phim còn có sự góp mặt của Hoàng Phương Thảo trong vai Cô gái gội đầu, Lê Huỳnh Anh trong vai Cậu học sinh, Thạch Kim Long trong vai Chồng của Thúy, Phạm Hoàng Hà trong vai An và Hoàng Tuấn Anh trong vai Hưng.

Chủ đề phim

Theo đạo diễn Phan Đăng Di, Bi, đừng sợ! kể câu chuyện về các giai đoạn khác nhau của một người đàn ông. Bắt đầu với hình ảnh 'cậu bé ngây thơ, vui vẻ' – là Bi, tiếp đến là 'thanh xuân kiêu hãnh nhưng ngắn ngủi' – cậu học sinh, rồi đến 'tuổi trưởng thành mệt mỏi với trách nhiệm và các mối quan hệ phức tạp' – là bố của Bi, và cuối cùng là 'tuổi già, khi người đàn ông đã trải qua mọi biến cố cuộc đời, trở nên im lặng và sẵn sàng đón nhận cái chết' – ông nội Bi.

Hình ảnh viên đá lạnh xuất hiện liên tục trong câu chuyện. Theo Nguyên Minh từ VnExpress, đạo diễn đã khéo léo sử dụng hình ảnh này để kết nối các nhân vật và các tuyến truyện trong phim:

Viên đá giúp ông nội giảm bớt đau đớn do bệnh tật tuổi già, giúp cô của Bi kiềm chế cơn thèm muốn lúc đêm khuya, và làm dịu cơn khát của cha Bi trong mùa hè oi ả. Đối với Bi, viên đá là vật thú vị, cuốn hút cậu mỗi khi nhìn thấy và chạm vào để cảm nhận cảm giác tê buốt. Viên đá cũng giúp Bi giữ lại những chiếc lá khô. Nếu coi viên đá như cánh cửa vào thế giới người lớn, thì sự hồn nhiên của một cậu bé 6 tuổi như Bi chính là lực đẩy giúp người xem vượt qua lớp đá mờ ảo để hiểu sâu hơn về các mối quan hệ và những cảm xúc mãnh liệt của con người, cũng như sự tàn nhẫn của thời gian.

Quá trình sản xuất

Sau khi chiến thắng giải thưởng 10.000 USD tại Liên hoan phim Busan tháng 10 năm 2007, đoàn làm phim nhận được sự quan tâm từ các hãng phim độc lập như Fortissimo và Arizona. Kịch bản của Bi, đừng sợ! được Phan Đăng Di mang tới Liên hoan phim Cannes 2008 để tham gia L’Atelier – giải thưởng của Quỹ điện ảnh Cinefondation nhằm hỗ trợ các nhà sản xuất quốc tế. Đây là lần đầu tiên một nhà làm phim độc lập Việt Nam được chọn tham dự giải này. Tại Cannes, Phan Đăng Di đã tìm kiếm nhà đầu tư và phát hành để hoàn thiện dự án với ngân sách dự kiến khoảng 500.000 USD. Tháng 5 năm 2008, hãng phim Chánh Phương và công ty BHD đã đồng ý tham gia dự án, và hai nhà sản xuất Jimmy Nghiêm Phạm và Nguyễn Bảo Mai giúp đỡ đạo diễn trong việc thuyết phục các nhà đầu tư tại Cannes. Cùng năm, dự án nhận được 50.000 EUR hỗ trợ từ Quỹ World Cinema của Liên hoan phim Berlin.

Phan Đăng Di cho biết các diễn viên chính đã được chọn từ hai năm trước khi phim bắt đầu quay. Mười ngày trước khi khai máy, hãng phim Chánh Phương thông báo rút lui do không muốn tiếp tục đầu tư vào phim nghệ thuật, điều này khiến Phan Đăng Di phải vay mượn để đảm bảo kinh phí. Phim hoàn tất quay vào ngày 9 tháng 10 năm 2009 sau 36 ngày làm việc chủ yếu tại Hà Nội.

Phát hành phim

Vào tháng 11 năm 2010, Bi, đừng sợ! được phê duyệt và cấp phép phát hành tại Việt Nam. Phim được chiếu giới hạn từ ngày 18 tháng 3 năm 2011 tại ba rạp: Trung tâm Chiếu phim Quốc gia ở Hà Nội và Galaxy Tân Bình cùng MegaStar Hùng Vương ở TP. Hồ Chí Minh. Sự hạn chế này là do nhiều bản phim đang được gửi tới các liên hoan quốc tế, nên tại Việt Nam chỉ còn một số lượng hạn chế bản phim. Thêm vào đó, việc nhân bản thêm bản phim cần sự chấp thuận từ nhà sản xuất Pháp với chi phí khoảng 2.000 EUR. Phiên bản chiếu tại Việt Nam đã bị cắt giảm khoảng 5–6 phút, chủ yếu là các cảnh nhạy cảm.

Chỉ sau ba ngày công chiếu, phim đã thu hút hơn 3.000 lượt khán giả tại Việt Nam. Đến tháng 10 năm 2011, Bi, đừng sợ! đã được trình chiếu tại 30 liên hoan phim trên toàn thế giới.

Nhận xét về phim

Doanh thu phòng vé

Bi, đừng sợ! đã đạt doanh thu 600 triệu VND tại thị trường Việt Nam.

Giải thưởng và đề cử

Bi, đừng sợ! không tham gia tranh giải Cánh diều do số lượng bản phim còn lại tại Việt Nam rất hạn chế, khi hầu hết bản phim đã được gửi đi các liên hoan quốc tế. Trong thời gian đăng ký bản phim với Hội Điện ảnh Việt Nam, chỉ còn một bản phim nhựa duy nhất của Bi, đừng sợ! tại Việt Nam và bản này đã được nộp lưu chiểu.

• 2010: Liên hoan phim Cannes:
  • Giải (ACID/CCAS) cho phim độc lập
  • Giải thưởng của Hiệp hội các tác giả và biên kịch, SCAD.

• 2010: Giải Khuyến khích đặc biệt (Special Mention) tại Liên hoan Phim Quốc tế Vancouver

• 2010: Phim xuất sắc nhất trong hạng mục Tài năng mới tại Liên hoan Phim Châu Á-Hồng Kông

• 2010: Đoạt giải Phim đầu tay xuất sắc tại Liên hoan Phim Quốc tế Stockholm, Thụy Điển
• 2007: Được vinh danh trong danh sách dự án nổi bật châu Á tại Liên hoan Phim Quốc tế Busan với Kịch bản
• Được lựa chọn tham gia hoạt động L'Atelier của Quỹ điện ảnh (Cinefondation) tại LHP Cannes (Pháp) dành cho các dự án phim độc lập.

• 2011: Tham gia Liên hoan phim đầu tay châu Âu tổ chức tại Angers:

Kết nối bên ngoài

• Bi, đừng sợ! trên Cơ sở dữ liệu Phim Internet