Mỗi năm, vào ngày 23 tháng Chạp, truyền thống Việt Nam lại được tái hiện qua việc cúng ông Công, ông Táo và thả cá, hy vọng rằng ông bà Táo sẽ ghi nhận những điều tốt lành mà gia chủ đã làm suốt năm với Ngọc Hoàng.
Nhưng liệu câu chuyện về ông Công, ông Táo có phải bắt nguồn từ Trung Quốc hay không? Điều này đang khiến nhiều người tò mò.
Để trả lời câu hỏi này, chúng ta cần tìm hiểu xem hình tượng của ông Công, ông Táo trong lòng người Trung Quốc đã thay đổi như thế nào theo thời gian.
Đầu tiên, chúng ta có thể khẳng định rằng, Táo Quân là một vị thần có lịch sử lâu dài và đặc biệt quan trọng trong văn hóa tín ngưỡng Trung Quốc. Dấu vết về Táo Quân có thể được tìm thấy trong nhiều tác phẩm văn học Trung Hoa như Tư Mã Thiên và Hán Thư.
Tại sao người Trung Quốc lại thờ cúng các vị thần này? Vì cuộc sống hàng ngày của họ liên quan mật thiết đến việc di chuyển và ăn uống. Thời phục vụ các vị thần này là để mong muốn được bảo hộ, may mắn trong cuộc sống.
Nhưng thần Táo Quân bắt nguồn từ đâu?
Trong thời kỳ Tần Hán, thần Táo Quân được xem là con cháu của các vị vua thời Cổ đại như Viêm Đế, Chúc Dung... Sách Hoài Nam Tử - Phàm luận viết rằng: 'Viêm Đế tạo ra lửa, nên sau khi mất được phong làm Táo Thần.' Một số tài liệu cổ Trung Quốc cho rằng, thần Táo Quân Chúc Dung ban đầu là một bà cụ phúc hậu. Sách Thái Bình ngự lãm quyển 59 ghi chú: 'Táo Thần Chúc Dung, thị lão phụ', ý là thần Táo quân Chúc Dung là một bà cụ.
Sau này, thần Táo quân từng bước trở thành một nhân thần có tên tuổi và hình ảnh xinh đẹp như mỹ nhân, có gia đình giống như người phàm.
Vì vậy, có thể hiểu, đối với người Trung Quốc, ban đầu thần Táo quân được coi là hiện thân của những vị thần của ánh sáng và lửa. Họ là những người đầu tiên biết sử dụng lửa hoặc phát minh ra bếp núc. Sau này, thần Táo quân trở thành một bà cụ phúc hậu, quản lý việc nấu nướng và chăm sóc gia đình theo quan niệm dân gian về vai trò của người phụ nữ Trung Quốc trong việc chăm sóc gia đình. Cuối cùng, thần Táo Quân trở thành một nhân thần có hình ảnh xinh đẹp và có gia đình, vợ con.
Bên cạnh những tài liệu cổ này, do đặc điểm địa lý của từng khu vực, người dân ở các vùng khác nhau của Trung Quốc đã truyền tai những câu chuyện về nguồn gốc của Táo Thần với nội dung đa dạng.
Có câu chuyện về một người chồng nghèo, nghiện cờ bạc, đến mức mất gia sản, phải bán cả vợ. Người vợ vẫn ân cần chăm sóc chồng, luôn giấu giếm đem đồ ăn cho anh. Cuối cùng, người chồng cảm thấy xấu hổ đến độ không chịu nổi, tự đốt nhà mình. Sau khi qua đời, Thượng Đế ban cho anh ta trở thành Táo thần. Đó là một câu chuyện từ Phúc Châu.