Buzz
Hiệu Ứng Dunning-Kruger là một dạng nhận thức sai lệch, khi con người tin rằng họ thông minh và tài năng hơn thực tế của bản thân. Những người có khả năng kém thường không nhận ra sự thiếu năng lực của mình. Sự kết hợp giữa tự tin quá mức và khả năng nhận thức yếu dẫn đến đánh giá quá cao về bản thân.
Thuật Ngữ Này Xuất Phát Từ...
Tổng Quan Về Hiệu Ứng Dunning-Kruger
Có Lẽ Bạn Đã Gặp Hiện Tượng Này
Hiệu Ứng Mang Tên Hai Nhà Nghiên Cứu David Dunning và Justin Kruger
Nghiên Cứu và Phát Hiện
Trong Một Cuộc Thí Nghiệm
Những Kẻ Kém Cỏi Thường Không Nhận Ra Sự Thật
Tại Sao Học Sinh Đạt Điểm Thấp Lại Tự Tin Về Bản Thân?
Trong nhiều tình huống, sự thiếu hiểu biết không khiến mọi người lạc hướng, bối rối hoặc cảnh giác,” David Dunning viết trong một bài báo của Pacific Standard. “Thay vào đó, những người thiếu hiểu biết thường tự tin quá mức, cảm thấy phấn khích vì những điều trông giống như là kiến thức với họ.”
Hiệu ứng này có thể ảnh hưởng sâu rộng đến những gì mọi người tin tưởng, quyết định họ đưa ra và hành động của họ. Trong một nghiên cứu, Dunning và Ehrlinger chỉ ra rằng phụ nữ hoàn thành bài kiểm tra khoa học không thua kém so với nam giới, nhưng họ tự đánh giá thấp khả năng của mình vì họ cho rằng khả năng lý luận khoa học của họ kém hơn nam giới. Nhà nghiên cứu cũng chỉ ra rằng hậu quả của niềm tin này, rằng phụ nữ thường có xu hướng từ chối tham gia các cuộc thi khoa học hơn.
Dunning và đồng nghiệp của ông đã thực hiện một thí nghiệm, họ đặt câu hỏi cho những người được phỏng vấn liệu họ có thông thạo nhiều thuật ngữ liên quan đến các lĩnh vực như chính trị, sinh học, vật lý và địa lý hay không. Ngoài các khái niệm có thực liên quan đến chủ đề, họ còn thêm vào các thuật ngữ được bịa ra.
Trong nghiên cứu này, khoảng 90 phần trăm những người được phỏng vấn cho rằng họ hiểu biết ít nhất một chút về các thuật ngữ không thực tế. Tương quan với các nghiên cứu khác về hiệu ứng Dunning-Kruger, những người tham gia càng tự đánh giá cao kiến thức về một chủ đề nào đó, họ càng có xu hướng tự cho rằng họ hiểu biết về các thuật ngữ vô nghĩa. Theo Dunning, rắc rối lớn của những người ngốc là họ tự cho mình là chuyên gia.
Nguyên Nhân Của Hiệu Ứng Dunning-Kruger
Vậy cái gì giải thích cho hiệu ứng tâm lý này? Có phải vì một số người đơn giản là họ quá ngớ ngẩn để thẳng thắn nhận ra, để hiểu rằng họ ngu ngốc đến mức nào? Dunning và Kruger giải thích hiện tượng này bằng 'gánh nặng nhân đôi' mà họ đã nói đến. Mọi người không chỉ yếu kém; mà sự yếu kém đó còn cướp đi khả năng trí tuệ giúp họ nhận ra mình ngu dốt đến mức nào.
Những người yếu kém thường:
- Đánh giá quá cao trình độ của bản thân
- Không chịu công nhận tài năng thực sự và kiến thức chuyên môn của người khác
- Không chịu nhận lỗi và nhược điểm của bản thân
Dunning đã chỉ ra rằng những kiến thức và kĩ năng cần thiết để làm tốt một công việc nào đó cũng là những phẩm chất mà một người cần có để nhận ra rằng họ không làm tốt công việc đó. Vậy nếu ai đó thiếu những khả năng ấy, họ không chỉ làm không tốt công việc đó, mà còn không nhận ra sự bất tài của bản thân.
Không Có Khả Năng
Nhận Thức
Sai Lầm Và Khiếm Khuyết
Dunning mô tả sự thiếu hụt về kĩ năng và kiến thức chuyên môn gây ra hai vấn đề chính. Đầu tiên, sự thiếu hụt này khiến mọi người không thể làm tốt trong lĩnh vực mà họ không có năng lực. Thứ hai, sự thiếu hiểu biết và kiến thức sai lầm của họ khiến họ không thể nhận ra lỗi của mình.
Vắng Mặt
Nhận Thức Siêu Hạng
Hiệu ứng Dunning-Kruger cũng đề cập đến những thách thức liên quan đến nhận thức cao hơn, hoặc khả năng tự đánh giá và quan sát bản thân một cách khách quan. Mọi người thường chỉ có khả năng đánh giá bản thân dựa trên quan điểm hạn chế và chủ quan của riêng mình. Từ cái nhìn hạn chế này, họ có vẻ thông thái, tài năng và giỏi hơn so với người khác. Do đó, họ thường phải vật lộn để có cái nhìn chân thực hơn về khả năng của mình.
Thiếu Kiến Thức Có Thể Dẫn Đến Sự Tự Tin Thái Quá
Một yếu tố khác là đôi khi một lượng kiến thức hạn chế về một chủ đề nào đó có thể khiến mọi người tự tin sai lầm rằng họ biết tất cả mọi thứ về nó. Ngạn ngữ có câu, biết ít cũng là một điều nguy hiểm. Theo hiệu ứng Dunning-Kruger, một người có thể có ít hiểu biết về một chủ đề nhưng lại tin rằng mình là một chuyên gia.
Ai Bị Ảnh Hưởng Bởi Hiệu Ứng Dunning-Kruger?
Vậy ai bị ảnh hưởng bởi hiệu ứng Dunning-Kruger? Rất tiếc, tất cả chúng ta đều bị. Vì dù ta có kiến thức và kinh nghiệm đến đâu, mỗi người đều có lĩnh vực mà họ không rõ và không thông thạo. Bạn có thể thông minh và thành thạo ở nhiều lĩnh vực, nhưng không ai là chuyên gia về mọi thứ.
Một điểm cần phải nêu rõ là hiệu ứng Dunning-Kruger không phải là đồng nghĩa với chỉ số IQ thấp. Với sự gia tăng của nhận thức về thuật ngữ này trong những năm gần đây, việc sử dụng sai thuật ngữ này như là từ đồng nghĩa với sự ngu dốt cũng tăng lên. Cuối cùng, việc đánh giá người khác và tin rằng những thứ như vậy không dành cho mình không phải là điều khó khăn.
Thực tế là mọi người đều trải qua hiện tượng này, và thực tế là, hầu hết chúng ta đều có thể đã trải nghiệm nó với mức độ thường xuyên đáng kinh ngạc. Những người là chuyên gia thực thụ trong một lĩnh vực nào đó có thể mắc phải sai lầm khi tin rằng trí thông minh và kiến thức của họ cũng có thể áp dụng vào những lĩnh vực khác mà họ ít am hiểu hơn. Ví dụ, một nhà khoa học xuất sắc có thể là một nhà văn kém. Để nhận ra sự thiếu khả năng của mình, họ cần phải có kinh nghiệm hiểu biết về những thứ như ngữ pháp và cấu trúc. Do thiếu những điều đó, nhà khoa trong ví dụ này cũng thiếu khả năng nhận ra năng lực yếu kém của mình.
Vậy nếu những người thiếu năng lực thường nghĩ rằng họ là chuyên gia, thì những chuyên gia thực thụ suy nghĩ thế nào về năng lực của chính họ? Dunning và Kruger nhận thấy rằng những người đạt đến khả năng cao nhất thường có quan điểm thực tế hơn về kiến thức và năng lực của mình. Tuy nhiên, thực tế là những chuyên gia này thường đánh giá thấp khả năng của mình hơn so với những người khác.
Những người giỏi nhất thường biết họ giỏi hơn mức trung bình, nhưng họ không tự tin rằng năng lực của họ tốt hơn như thế nào so với người khác. Trong trường hợp này, vấn đề không phải là các chuyên gia không biết họ am hiểu đến mức nào; mà là họ thường tin rằng mọi người cũng am hiểu như vậy.
Có Phương Pháp Nào Để Đối Phó Với Hiệu Ứng Dunning-Kruger Hay Không?
Vậy có biện pháp nào để giảm bớt hiện tượng này không? Có cách nào để những người yếu kém có thể nhận ra sự thiếu năng lực của mình? “Chúng ta đều là nguồn gốc của những quan điểm sai lầm,” Dunning cho biết. Mặc dù chúng ta đều dễ mắc phải hiệu ứng Dunning-Kruger, việc tìm hiểu thêm về cách tâm trí hoạt động và những sai lầm mà ta mắc phải có thể là bước tiến gần hơn đến việc sửa chữa những mô hình đó.
Dunning và Kruger chỉ ra rằng khi ta có nhiều kinh nghiệm hơn về một chủ đề nào đó, sự tự tin của chúng ta giảm xuống với mức độ thực tế hơn. Khi mọi người có kiến thức sâu sắc hơn về chủ đề mà họ quan tâm, họ bắt đầu nhận ra sự thiếu hụt về kiến thức và khả năng của mình. Khi họ tiếp tục học hỏi và trở thành chuyên gia về một chủ đề, sự tự tin của họ lại tăng lên.
Vậy bạn có thể làm gì để có một cái nhìn đánh giá thực tế hơn về khả năng của bản thân trong một lĩnh vực cụ thể nếu bạn không chắc chắn về khả năng tự đánh giá của mình?
