Bí quyết tự học lái xe số sàn

Mặc dù hộp số sàn trên ô tô đã trở thành công nghệ cũ và dần được thay thế bởi tính tiện lợi của hộp số tự động, nhưng đối với những người mới tập lái và đam mê cảm giác làm chủ chiếc xe, hộp số sàn (hoặc số tay, viết tắt là MT) vẫn là lựa chọn hàng đầu. Tuy nhiên, khác với hộp số tự động, việc lái xe số sàn đòi hỏi nhiều thao tác kỹ thuật.

• Phương pháp đào tạo cho người lái xe số sàn
• Xe tự động có tiêu hao nhiên liệu nhiều hơn xe số sàn không?
• Những hạn chế bạn không nên vi phạm khi lái xe ô tô
• Hướng dẫn đậu xe vào bãi đậu cho người mới

Việc học lái xe ô tô, giống như bất kỳ chương trình đào tạo nào khác, đều cần có trình tự từ cơ bản đến nâng cao, từ dễ đến khó. Đối với người mới học lái xe ô tô, chưa từng chạm vào vô lăng, họ cần chuẩn bị những gì và hiểu biết những điều gì?

Dưới đây là những kiến thức cơ bản, những điều cần biết khi lựa chọn phương tiện giao thông là ô tô. Những điều dường như rất cơ bản và đơn giản nhưng chúng sẽ giúp bạn tránh được những rủi ro lớn. Hướng dẫn cơ bản cho bạn khi bắt đầu học lái xe số sàn

Hướng dẫn học lái xe ô tô số sàn trong 15 bước

1. Thắt dây an toàn khi lái xe ô tô số sàn
2. Hiểu về nguyên lý hoạt động của hộp ly hợp (côn, ambada) khi lái xe số sàn
3. Điều chỉnh ghế khi lái xe ô tô số sàn
4. Đạp hết chân côn (bàn đạp ly hợp)
5. Kiểm tra chắc chắn cần số đang ở vị trí N (Neutral) khi lái xe số sàn
6. Khởi động xe
7. Sau khi khởi động xe, có thể rút chân khỏi bàn đạp ly hợp.
8. Chân trái đạp bàn đạp ly hợp hết hành trình, tay phải di chuyển cần số sang số 1.
9. Chân trái từ từ nhả chân côn cho đến khi xe di chuyển
10. Sau đó dùng chân phải nhẹ nhàng đạp ga để xe di chuyển theo ý muốn.
11. Sau khi xe di chuyển, vòng tua máy đạt khoảng 2.500 đến 3.000 vòng/phút, tiến hành đạp côn hết hành trình rồi sang số 2
12. Từ từ nhả chân côn và nhấn nhẹ bàn đạp ga
13. Tiếp tục đạp ga và rút hoàn toàn chân côn
14. Khi muốn dừng lại, di chuyển chân phải từ bàn đạp ga sang bàn đạp phanh và đạp cho đến khi xe giảm tốc độ
15. Một khi đã thành thạo và hiểu biết cách sử dụng hộp số sàn, người lái có thể điều khiển chiếc xe theo phong cách của riêng mình

1. Thắt dây an toàn khi lái xe ô tô số sàn

Đây là quy tắc quan trọng nhất và cơ bản nhất. Việc thắt dây an toàn khi lái xe ô tô sẽ giúp bạn và hành khách trên xe luôn an toàn trước mọi nguy hiểm khi tham gia giao thông.

2. Hiểu về nguyên lý hoạt động của hộp ly hợp (côn, ambada) khi lái xe số sàn

Việc hiểu biết về nguyên lý hoạt động của xe mình đang sử dụng, bởi mỗi loại xe có cách hoạt động khác nhau. Sẽ giúp bạn tự tin hơn khi điều khiển xe trên đường.

Ở phía xa bên trái là cần số, ở giữa là pedal phanh và pedal ga ở phía xa bên phải (SGG). Cách sắp xếp này tương tự với các xe có hướng lái bên trái và bên phải.

Cần số được nhấn ra để truyền động từ động cơ đang quay đến bánh xe đang quay và cho phép bạn thay đổi số mà không cần bóp côn của từng số riêng lẻ.

Trước khi chuyển số (lên hoặc xuống), cần nhấn pedal côn.

3. Điều chỉnh ghế khi lái xe ô tô số sàn

Điều chỉnh vị trí ghế lái tiến về phía trước đến mức cho phép bạn đạp pedal côn (pedal côn ở bên trái, gần pedal phanh) đến sàn bằng bàn chân trái

4. Bóp hết pedal côn (bàn đạp ly hợp).

Nhấn pedal côn và giữ nó gần sàn. Đây là thời điểm lý tưởng để quan sát cách pedal côn di chuyển so với pedal phanh và pedal ga, và tốt nhất là làm quen với việc thả pedal côn nhanh và chậm.

5. Kiểm tra chắc chắn cần số đang ở vị trí N (Neutral) khi lái xe ô tô số sàn

Di chuyển cần số về vị trí trung tâm. Đây là vị trí mà cần số có thể tự do di chuyển từ bên này sang bên kia. Xe được coi là không có số khi cần số ở vị trí trung tâm hoặc pedal côn được bóp hết

Số N là viết tắt của từ “neutral”, có nghĩa là vị trí số 0. Khi ở vị trí này, động cơ của xe chạy không tải (hoạt động nhưng không di chuyển). Vì vậy, luôn đặt cần số ở vị trí số N khi kéo, đẩy xe trong quá trình bảo dưỡng hoặc khi xe không hoạt động.

Sơ đồ chuyển số khác nhau tùy thuộc vào từng loại xe. Tuy nhiên, thường sơ đồ này được vẽ ngay trên cần số. Để thực hiện việc chuyển số một cách thành thạo mà không cần nhìn xuống cần số, bạn nên rèn luyện kỹ năng này bằng cách: với chìa khóa ở vị trí tắt, thực hành chuyển số (kết hợp với pedal côn), không nhìn vào cần số.

6. Khởi động xe

Đối với xe số sàn, khi bạn khởi động xe bằng chìa khóa hoặc nút nhấn Start/Stop, cần số luôn phải ở vị trí số 0 (N, mo), thắng tay vẫn còn ở chế độ thắng và bạn phải đảm bảo rằng bạn đang đạp và giữ pedal côn gần sàn xe.

7. Sau khi khởi động xe, có thể nhả chân khỏi pedal ly hợp.

Khi động cơ đã nổ, bạn có thể nhả chân khỏi pedal côn (miễn là cần số luôn ở vị trí trung tâm).

8. Đạp hết pedal côn (bàn đạp ly hợp), di chuyển tay phải sang số 1

Số đầu tiên ở phía trên bên trái và quan sát sơ đồ trực quan về các số trên đỉnh cần số. Để chuyển số với xe số sàn, pedal côn phải được bóp hết, có nghĩa là bạn phải đạp hết hành trình pedal côn xuống gần sàn xe. Thực tế, nhiều trường hợp sẽ thấy việc chuyển số khó khăn và mệt mỏi do pedal côn của xe chưa được bóp hết.

Khi đạp pedal ly hợp, 2 tay cầm vô lăng, người lái ngồi mắt nhìn thẳng về phía trước, dùng mũi bàn chân trái đạp mạnh xuống pedal gần sàn xe (gót chân không chạm vào sàn xe). Lúc này, sự truyền lực từ động cơ đến hộp số đã bị ngắt. Việc đạp pedal ly hợp phải quyết định.

9. Từ từ nhấc chân ra khỏi pedal côn cho đến khi xe di chuyển

Từ từ nhấc chân ra khỏi pedal côn cho đến khi bạn nghe thấy động cơ giảm tốc độ. Bạn có thể lặp lại quá trình này một vài lần cho đến khi bạn có thể ngay lập tức nhận ra âm thanh này. Đây là điểm ma sát của ly hợp giúp xe di chuyển về phía trước và cũng là dấu hiệu xe bắt đầu di chuyển.

Việc nhả pedal ly hợp là để chuyển động từ động cơ đến hệ thống truyền lực mà không gây ra tắt máy đột ngột hoặc rung giật khi xe chạy. Khi nhả pedal ly hợp, bạn nên thực hiện các bước sau:

• Nhả khoảng 2/3 hành trình đầu một cách nhanh chóng để đĩa ma sát của ly hợp tiếp xúc với bánh đà
• Nhả khoảng 1/3 hành trình còn lại từ từ, để dần tăng mô men quay từ động cơ đến hệ thống truyền lực.

10. Sau đó, nhẹ nhàng đạp pedal ga để xe di chuyển theo ý muốn

Để xe chạy, nhấc chân ra khỏi pedal côn cho đến khi vòng quay dần của động cơ giảm dần, sau đó nhẹ nhàng đạp pedal ga. Nhấn nhẹ pedal ga và nhả từ từ pedal côn. Bạn cần thực hiện điều này một vài lần để điều chỉnh áp lực đúng.

Một cách khác là thả pedal côn cho đến khi vòng quay động cơ giảm một chút, sau đó đạp pedal ga khi pedal côn đã được nhấn xuống. Lúc này, xe sẽ bắt đầu di chuyển. Tốt nhất là chỉ giữ vòng quay động cơ đủ để tránh việc xe bị tắt khi nhả pedal côn. Ban đầu có thể gặp khó khăn vì chưa quen với việc sử dụng cả 3 pedal. Luôn sẵn sàng đạp pedal phanh để dừng lại trong trường hợp cần thiết cho đến khi bạn làm quen với việc lái xe.

Nếu bạn thả pedal côn quá nhanh, xe có thể bị dừng lại hoặc tắt máy. Nếu bạn nghe thấy tiếng động cơ giảm tốc độ, hãy giữ pedal côn ở đó hoặc đạp nó sâu hơn một chút. Khi xe di chuyển quá nhanh trong khi pedal côn ở vị trí trung tâm, tức là vẫn đang đạp côn (âm côn), có thể gây mòn hoặc hỏng các bộ phận của pedal côn.

11. Khi xe đã di chuyển, hãy đảm bảo vòng tua máy ở mức khoảng 2.500 đến 3.000 vòng/phút trước khi đạp côn và chuyển sang số 2.

Cần nhớ rằng điều này hoàn toàn phụ thuộc vào loại xe bạn đang lái để bạn có thể biết được khi nào nên chuyển số. Động cơ sẽ bắt đầu tăng tốc và bạn cần phải nhận ra âm thanh của nó. Đạp côn và chuyển số từ vị trí số 1 xuống vị trí dưới cùng bên trái.

Một số xe có tích hợp 'Đèn báo số' hoặc chỉ báo trên đồng hồ đo tốc độ để hướng dẫn khi nào nên chuyển số để tránh việc tăng tốc độ vòng tua máy quá nhanh.

Để chuyển số với xe số sàn, bạn cần đảm bảo rằng côn đã được đạp hết. Thực tế, việc vào số có thể trở nên nặng nề nếu chân côn chưa đạp hết hành trình. Khi thả côn, bạn cần phải điều chỉnh mạnh mẽ giữa chân ga và chân côn để chuyển số một cách mượt mà. Chỉ khi thực hiện đúng thao tác 'côn ra ga vào' (giảm ga và đạp côn nhanh, chuyển số, rồi thả côn từ từ kết hợp với tăng ga), côn mới không bị mài mòn và động cơ mới khỏe mạnh, tránh hiện tượng ì.

Cần lưu ý rằng: việc luyện tập điều khiển hộp số, côn, ga và phanh là rất quan trọng để lái xe một cách mượt mà và dễ dàng nhất. Đặc biệt là ở số 1, bạn cần thả côn từ từ, còn ở số 2 thì thả nhanh hơn một chút, và tiếp tục như vậy cho các số tiếp theo. Nếu không kết hợp một cách đồng đều giữa chân ga và chân côn khi chuyển số, xe có thể bị tắt máy hoặc rù máy, gây ảnh hưởng đến chất lượng của động cơ sau này.

12. Nhẹ nhàng nhả chân côn và nhấn ga một cách nhẹ nhàng

Thường thì bạn sẽ cảm nhận được thời điểm cần chuyển số khi vòng tua máy cao và cảm giác lái xe trở nên hơi gầy, âm thanh của ống xả lớn hơn bình thường. Tuy nhiên, nếu bạn đang đi lên dốc hoặc muốn tăng tốc độ nhanh chóng, hãy chuyển số muộn hơn để tận dụng lực kéo mạnh mẽ từ số thấp.
Khi bắt đầu khởi động xe, việc nhả côn và đạp ga cần phải được thực hiện đồng thời để đảm bảo sự trơn tru và chính xác của bộ ly hợp, tránh tình trạng xe bị giật, rù máy. Trong tình huống này, do bạn đã có động cơ đang hoạt động, việc nhả côn có thể được thực hiện nhanh hơn một chút so với khi khởi động.

13. Tiếp tục đạp ga và thả hoàn toàn chân côn

Khi bạn đã đạp ga và giữ côn ở vị trí, hãy nhẹ nhàng thả chân côn ra. Để chân nghỉ trên côn là một thói quen không tốt, vì áp lực lên cơ chế côn sẽ khiến nó mòn nhanh chóng.

14. Khi muốn dừng lại, chuyển chân từ bàn đạp ga sang bàn đạp phanh và đạp cho đến khi xe giảm tốc độ

Khi bạn dừng lại, nhớ nhả chân phải ra khỏi chân ga và đạp chân phanh cho đến khi tốc độ chỉ còn khoảng 15km/h, bạn sẽ cảm nhận xe bắt đầu rung giật. Nhấn hết chân côn xuống và di chuyển cần số đến vị trí trung tâm (số N) để tránh việc xe bị tắt máy.

Hãy chắc chắn sử dụng phanh khi cần số đang ở chế độ chạy thay vì ở N, vì nếu ở N, xe sẽ tiếp tục chạy theo quán tính, làm phanh tác động chậm hơn. Phanh cho đến khi vòng tua máy giảm xuống dưới mức hoạt động của chế độ không tải một chút, sau đó cắt côn và đưa cần số về vị trí N.

Khi xe gần như dừng lại, hãy giảm áp lực trên bàn đạp phanh cho đến khi hoàn toàn giải phóng. Bằng cách này, lực tác động lên trọng lượng của xe ở phía trước và phía sau sẽ được phân phối lại để có một cú phanh hiệu quả và nhẹ nhàng. Đừng nhả phanh quá sớm để tránh nguy cơ vượt quá điểm dừng.

15. Cách lùi xe số sàn một cách đơn giản 

Khi di chuyển đến điểm dừng/đậu/đỗ xe, hãy đạp hết chân côn, sau đó đạp phanh và chuyển sang số lùi (số R). Tiếp theo, từ từ nhả chân côn ra, tiếp tục nhả chân phanh và đừng để xe bị tắt máy cho đến khi xe bắt đầu lùi lại theo ý muốn. Nếu muốn lùi nhanh hơn, hãy nhả chân phanh và côn nhiều hơn, còn nếu muốn lùi chậm để kiểm soát hướng, bạn cần điều chỉnh chân côn và chân phanh theo tốc độ mong muốn. 

16. Khi bạn đã nắm vững những điều trên, lái xe số sàn sẽ trở nên rất dễ dàng

Khi đã thành thạo và làm chủ cách sử dụng hộp số sàn, người lái có thể điều khiển chiếc xe theo phong cách riêng của mình.

Cách lái xe số sàn đúng cách

Khác với hộp số tự động, lái xe số sàn đòi hỏi nhiều kỹ năng, nhưng việc áp dụng hướng dẫn lái xe số sàn đúng cách dành cho người mới học không phải ai cũng biết, vì vậy dễ dẫn đến sai sót.

- Một trong những sai lầm phổ biến nhất là khi vào cua, tài xế giữ số N (số mo, số 0) quá lâu. Khi vào cua, không nên rút côn mà chỉ cần nhả ga để giảm tốc độ. Khi vào cua, nếu để xe chạy bằng quán tính bằng cách rút côn hoặc về số N, bánh xe sẽ ít bám đường hơn so với việc nhẹ ga và giữ xe chạy chậm.

** Nhớ rằng 'Khi bỏ chân ga, hãy rà chân phanh' - Đây là thao tác thường xuyên khi lái xe. Khi không sử dụng chân ga, chân phải ngay lập tức chuyển sang chân phanh để sẵn sàng xử lý tình huống tiếp theo.

- Sai lầm thứ hai là về số mo hoặc rút côn khi đi xuống dốc để tiết kiệm nhiên liệu nhưng thực tế lại không an toàn. Khi đi xuống dốc mà không có lực hỗ trợ từ hộp số, hệ thống phanh phải làm việc liên tục. Khi hệ thống phanh quá nóng, phanh sẽ mất hiệu quả và có thể xảy ra tai nạn.

** Hãy nhớ 'Lên số nào, xuống số đó' - khi di chuyển trên đèo dốc, hãy nhớ rằng lên số bao nhiêu thì phải xuống số tương ứng. Tuy nhiên, cũng cần lưu ý khi thả dốc dài, không nên chọn số cao hoặc về mo.

- Một sai lầm khác mà thậm chí cả các giáo viên dạy lái xe số sàn cũng có thể mắc phải là để tránh xe bị tắt máy khi phanh, hãy đạp chân phanh trước (giảm tốc) trước khi đạp côn (cắt ly hợp). Thao tác ngược lại này có thể gây nguy hiểm khi không có khả năng xử lý tình huống bất ngờ. Thực ra, thứ tự cần tuân theo là đầu tiên là phanh, và khi xe gần dừng hoàn toàn thì mới đạp côn, cắt ly hợp.

** Hãy nhớ 'Đi chậm côn trước phanh sau, đi nhanh phanh trước côn sau an toàn'

- Nhiều tài xế không sử dụng số thấp khi vượt. Trong việc lái xe số sàn trong thành phố, việc chuyển số liên tục thường là điều cần thiết nhưng trong điều kiện thời tiết xấu, số thấp là yếu tố an toàn cần thiết. Tất nhiên, khi chuyển số, xe không nên bị lắc hoặc giật. Thao tác chuyển số chính xác là một trong những yếu tố đánh giá sự thành thạo của người lái.

- Trong việc vượt, bạn có thể thực hiện kỹ thuật “chuyển số tắt” (nghĩa là chuyển từ số thấp lên số cao hơn mà không qua các số trung gian). Ví dụ, từ số 3 lên trực tiếp số 5 để tiết kiệm nhiên liệu. Quá trình này sẽ phức tạp hơn nếu cần chuyển từ số cao xuống số thấp, như từ số 4 xuống số 2. Trong tình huống này, để tránh hỏng động cơ và ly hợp, khi nhả côn, hãy nhấn chân phanh mạnh hơn so với bình thường, đây là kỹ thuật lái xe số sàn an toàn mà bạn cần biết trước khi tham gia giao thông trên cao tốc hoặc xa lộ.

Đề-pa lên dốc khi kẹt xe, kẹt cầu

Nếu thực hiện cú đề-pa trên đường dốc bằng cách nhả côn - kéo phanh tay - đạp ga hoặc nhả côn - đạp phanh chân - đạp ga liên tục, bạn sẽ cảm thấy mệt mỏi và căng thẳng. Để thực hiện đề-pa lên dốc một cách liên tục khi gặp tắc đường trên đường dốc, bạn cần luyện tập kỹ năng 'nhả côn - đạp ga' một cách mượt mà, để có thể duy trì xe đứng yên trên dốc chỉ bằng cách sử dụng côn và ga, có nghĩa là bạn nhẹ nhàng nhấn một chút côn và mở ga đến mức vừa phải để xe giữ vững tại dốc, nếu xe có dấu hiệu lùi lại, bạn cần tăng ga một chút, nếu xe di chuyển về phía trước, bạn giảm ga một chút.

Sai lầm dẫn đến xe bị lùi dốc khi đề-pa là do quá trình nhả côn

Trong những lúc vội vã, lái xe thường không kiểm soát được cách sử dụng chân ga, côn và phanh, dẫn đến việc xe bị lùi dốc khi đề-pa. Để khắc phục tình trạng này, bạn cần nắm vững những kỹ thuật lái xe số sàn trên dốc an toàn như sau: 

• Không kiểm soát được côn và nhả côn quá nhanh dẫn đến việc xe bị tắt máy.
• Trước khi nhả côn, cần mở ga đến mức vòng tua máy 1.500 - 2.000 vòng/phút, nhưng trong quá trình nhả côn lại không duy trì động cơ ổn định khiến đầu xe không thể nổi lên được.
• Khi nhả côn, nếu đầu xe không nổi lên mà bạn đạp phanh tay, khả năng xe lùi dốc là 95%. Bạn chỉ có thể cứu vãn tình hình bằng cách nhấn ga và côn cùng lúc.
• Sau khi thả phanh tay, không duy trì ga và côn ở mức vừa đủ, mà lại đạp ga khi mới thả phanh tay. Khả năng xe lùi dốc là 98%, chỉ còn 2% hy vọng cho bạn nếu bình tĩnh nhấn côn và phối hợp phanh tay để thực hiện lại cú đề-pa.

Tóm lại, trong quá trình thực hiện cú đề-pa mạnh mẽ, bạn nên luôn giữ tay phải ở trên phanh tay và giữ tình thần bình tĩnh. Đối với những chiếc xe máy vẫn còn tốt, bạn có thể đề-pa như sau mà không cần phanh tay:

• Đạp côn và phanh để dừng trên dốc.
• Khi khởi hành, từ từ nhả côn, khi cảm thấy xe bắt đầu di chuyển, chuyển từ phanh sang ga, mở ga đến mức tối đa, đảm bảo lên dốc 100%. Phương pháp này chỉ phù hợp cho việc đỗ xe ngắn, nếu không sẽ gây mệt mỏi cho chân.