Biển Đen

Biển Đen, còn được gọi là Hắc Hải, là một biển nội địa nằm giữa khu vực Đông Nam châu Âu và vùng Tiểu Á. Biển Đen được kết nối với Địa Trung Hải qua eo biển Bosporus và biển Marmara.

Biển Đen có diện tích khoảng 422.000 km², với độ sâu lớn nhất đạt 2.210 mét. Sông Danube là con sông quan trọng nhất đổ vào Biển Đen, và được biết đến như là biển ấm nhất trên hành tinh.

Những quốc gia có đường bờ biển tiếp giáp với Biển Đen bao gồm Thổ Nhĩ Kỳ, Bulgaria, Romania, Ukraine, Nga và Gruzia. Xung quanh bờ biển là các thành phố lớn như: Istanbul, Burgas, Varna, Constanța, Yalta, Odessa, Sevastopol, Kerch, Novorossiysk, Sochi, Sukhumi/Sukhum, Poti, Batumi, Trabzon, Samsun.

Ý nghĩa tên gọi

Hắc Hải có sắc thái giống như các biển khác. Trong văn hóa Hy Lạp và Lưỡng Hà cổ đại, người ta thường sử dụng màu sắc để chỉ hướng. Màu vàng biểu thị phương Đông, màu đỏ cho phương Nam, màu đen cho phương Bắc và màu xanh cho phương Tây. Hắc Hải, nằm gần Ukraina và phía bắc Hy Lạp, được đặt tên theo các đám mây đen thường xuất hiện, gây ra bão tố trên vùng biển này.

Kết nối với Địa Trung Hải trong kỷ Holocene

Biển Đen kết nối với Đại dương Thế giới qua hai eo biển nông là Dardanelles và Bosphorus. Dardanelles có độ sâu 55 m và Bosphorus có độ sâu 36 m. So với mức nước biển hiện tại, các eo biển này thấp hơn hơn 100 m trong kỷ băng hà gần nhất. Có dấu hiệu cho thấy mức nước của Biển Đen cũng thấp hơn đáng kể trong thời kỳ sau băng hà. Các nhà khảo cổ đã phát hiện vỏ ốc nước ngọt và dấu vết của con người cách bờ biển Thổ Nhĩ Kỳ 328 m, cho thấy Biển Đen từng là một hồ nước ngọt trong thời kỳ băng hà và thời gian sau đó.

Sau kỷ băng hà, mực nước của Biển Đen và biển Aegean tăng lên độc lập cho đến khi đủ cao để trao đổi nước giữa chúng. Thời điểm chính xác của sự phát triển này vẫn còn gây tranh cãi. Một giả thuyết cho rằng Biển Đen đã đầy trước, với lượng nước thừa chảy qua Bosphorus và cuối cùng vào Địa Trung Hải. Một số nhà nghiên cứu, như William Ryan và Walter Pitman, đề xuất kịch bản thảm họa như 'Giả thiết đại hồng thủy Biển Đen'.

Giả thuyết về đại hồng thủy

Vào năm 1997, William Ryan và Walter Pitman từ Đại học Columbia đã đưa ra giả thuyết rằng một trận lũ lớn đã tràn qua Bosphorus trong thời kỳ cổ đại. Họ cho rằng Biển Đen và biển Caspi từng là hồ nước ngọt lớn, nhưng khoảng 5600 TCN, Địa Trung Hải đã tràn qua dải đá ở Bosphorus, mở đường cho sự kết nối giữa Biển Đen và Địa Trung Hải. Công trình nghiên cứu tiếp theo đã có cả hỗ trợ và phản bác giả thuyết này, và nó vẫn bị tranh cãi, liên hệ đến các trận lũ huyền thoại trong tiền sử.

Thành phần hóa học của Biển Đen

Biển Đen là bồn nước phân tầng lớn nhất thế giới, nơi các lớp nước sâu và mặt không hòa trộn với nhau, dẫn đến việc không có oxy từ khí quyển đến các lớp dưới. Hơn 90% thể tích nước dưới sâu của Biển Đen là nước thiếu oxy. Điều kiện thủy văn hiện tại chủ yếu bị ảnh hưởng bởi địa hình bồn biển và các con sông đổ vào, tạo nên sự phân tầng mạnh mẽ và sự cân bằng nước dương. Các lớp nước trên cùng thường lạnh hơn, nhẹ hơn và ít mặn hơn so với lớp dưới sâu vì được cung cấp bởi các con sông, trong khi các lớp dưới sâu có nguồn gốc từ Địa Trung Hải, nóng và mặn. Dòng nước nặng từ Địa Trung Hải được cân bằng bởi dòng nước ngọt chảy từ Biển Đen vào biển Marmara, duy trì sự phân tầng và độ mặn.

Cấu tạo địa chất và địa hình đáy biển

Nguồn gốc địa chất của bồn Biển Đen có thể liên quan đến hai bồn trũng hậu cung núi lửa Albian và đới hút chìm của các đại dương Tethys cổ, nhưng thời gian cụ thể của các sự kiện này vẫn còn tranh cãi. Ban đầu, các chuyển động kiến tạo gây nén ép dẫn đến sự sụt lún trong bồn trũng, kèm theo các pha tách giãn tạo ra hoạt động núi lửa rộng lớn và hình thành một số dải núi, nâng cao các dãy núi Greater Caucasus, Parhar, nam Crimea và Balkan. Sự va chạm liên tục giữa mảng Á-Âu và châu Phi cùng với sự dịch chuyển về phía tây của khối Anatolian dọc theo đứt gãy Bắc Anatolia và Đứt gãy Đông Anatolia đã tạo ra cơ chế kiến tạo hiện tại, làm tăng sự sụt lún của bồn Biển Đen và hoạt động núi lửa trong khu vực Anatolian.

Bồn biển hiện tại có thể chia thành hai phần phụ cấu trúc, được phân cách bởi một phần nhô ra kéo dài về phía nam từ bán đảo Krym. Thềm lục địa ở phía bắc của bồn biển rộng tới 190 km, với độ dốc từ 1:40 đến 1:1000. Rìa phía nam gần Thổ Nhĩ Kỳ và rìa phía tây gần Gruzia có thềm hẹp, thường không rộng quá 20 km, với độ dốc khoảng 1:40, bao gồm nhiều hẻm vực và rãnh. Đồng bằng biển thẳm Euxine ở trung tâm Biển Đen có độ sâu tối đa lên tới 2.212 m, gần phía nam Yalta trên bán đảo Krym.

Đề tài lịch sử

Biển Đen từng là một con đường thủy quan trọng nối liền các tuyến đường bộ xuyên qua nó trong thế giới cổ đại, bao gồm: vùng Balkans với phía Tây, thảo nguyên Á-Âu với phía bắc, Caucasus và Trung Á với phía đông, Tiểu Á và Mesopotamia với phía nam, và Hy Lạp với tây nam. Phía đông của Biển Đen, vùng đất Colchis (hiện thuộc Gruzia), được người Hy Lạp coi là rìa của thế giới đã được khám phá. Các thảo nguyên phía bắc Biển Đen từng được cho là nơi khởi nguồn của những người nói ngôn ngữ Proto-Ấn-Âu, tổ tiên của hệ ngôn ngữ Ấn-Âu, theo một số học giả như Kurgan; một số khác di chuyển đến khu trung tâm phía đông biển Caspi, và một số đến Anatolia. Nhiều cảng cổ, một số thậm chí còn cổ hơn cả kim tự tháp Ai Cập, đã được phát hiện dọc theo bờ biển của Biển Đen.

Sau khi Genoa mất Krym vào năm 1479, Biển Đen trở thành khu vực hoạt động của Hải quân Ottoman trong vòng 5 năm. Sau đó, chỉ có các tàu buôn phương Tây hoạt động trên các vùng nước thuộc quyền kiểm soát của Venice, một đối thủ của Dubrovnik. Hải quân Nga bắt đầu thay thế dần dần các hoạt động này từ năm 1783, và việc kiểm soát xuất khẩu trở nên lỏng lẻo hơn vào năm 1789 do cuộc cách mạng Pháp.

Các khu nghỉ dưỡng