Biến hình (truyện)

Biến hình (tiếng Đức: Die Verwandlung) là một tác phẩm truyện ngắn được xuất bản vào năm 1915 bởi Franz Kafka. Đây là một trong những tác phẩm văn học hư cấu có tác động lớn nhất trong thế kỷ 20 và đã được đưa vào giảng dạy và nghiên cứu tại nhiều trường đại học ở phương Tây. Biến hình mở đầu với việc Gregor Samsa, một nhân viên bán hàng, tỉnh dậy và phát hiện mình đã biến thành một sinh vật khổng lồ giống như côn trùng. Từ đó, Gregor phải vật lộn để thích nghi với hình dạng mới và cuộc sống mới trở thành gánh nặng cho gia đình anh - họ bị sốc bởi sự biến hình này và trở nên tàn nhẫn ngay cả với người thân của mình. Franz Kafka không bao giờ giải thích lý do của sự biến hình này, cả trong lẫn ngoài tác phẩm.

Tóm tắt nội dung

Phần 1

Vào một ngày nọ, Gregor Samsa - một nhân viên bán hàng, tỉnh dậy và thấy mình đã biến thành một con

ungeheures Ungeziefer (con bọ khổng lồ). Anh tưởng đây chỉ là một giấc mơ và tiếp tục suy nghĩ về công việc bán hàng đầy chán nản của mình. Khi nhìn vào đồng hồ, Gregor nhận ra mình đã ngủ quên và bỏ lỡ chuyến tàu đi làm vào sáng sớm, khiến anh lo lắng về hậu quả. Anh cảm thấy tức giận và lo lắng vì biết ông sếp không bao giờ chấp nhận bất kỳ lời giải thích nào từ nhân viên, bất kể họ có siêng năng đến đâu. Mẹ của Gregor gõ cửa vì anh đi làm muộn, và Gregor đáp lại mẹ bằng giọng nói lạ lùng, nghe như tiếng bọ. Em gái của anh, Grete, thì thầm qua cánh cửa gọi anh mở cửa nhưng không nhận được phản hồi, khiến cả nhà lo lắng. Họ nghĩ anh bị ốm và tất cả đều chạy đến cửa phòng của anh. Gregor cố gắng rời khỏi giường nhưng không thể điều khiển cơ thể theo ý muốn. Trong khi đó, nhận thấy trưởng phòng và thư ký trưởng đã đứng trước cửa phòng anh (vì anh không điểm danh như thường lệ), anh gọi ra để thông báo rằng mình đang ra mở cửa.

Viên thư ký, bị phiền bởi sự chậm trễ của Gregor, đã cảnh báo anh về hậu quả của việc vắng mặt và năng suất lao động gần đây. Gregor phản bác và khăng khăng rằng mình sắp mở cửa, nhưng không ai bên kia cánh cửa hiểu anh, cho rằng anh đang mắc bệnh nặng. Họ lo lắng đến mức tính gọi thợ khóa. Cuối cùng, Gregor dùng miệng mở cửa và xin lỗi rối rít, hy vọng mọi người không sợ hình dạng hiện tại của mình.

Nhưng khi thấy hình dạng kỳ quái của Gregor, mẹ anh ngất xỉu còn trưởng phòng chạy vội ra khỏi căn hộ. Gregor cố đuổi theo trưởng phòng nhưng cha anh dùng gậy và báo cuốn để đẩy anh trở lại phòng. Trong lúc lùi vào, Gregor bị thương và cha anh đóng sầm cửa lại. Gregor quá mệt mỏi nên đã ngủ thiếp đi.

Phần 2

Gregor tỉnh dậy và thấy có người mang sữa và bánh mì đến phòng mình. Anh cảm thấy vui vẻ nhưng nhanh chóng nhận ra mình không còn muốn uống sữa, chỉ còn hứng thú với đồ ăn thừa mà em gái mang vào. Vậy là anh bắt đầu thói quen mới: em gái mang đồ ăn, còn anh trốn dưới ghế dài để không làm em sợ. Anh lén nghe gia đình qua bức tường, thường là nói về tiền bạc vì anh không còn làm việc để nuôi họ. Trước đây, Gregor đã lên kế hoạch gửi em gái đi học violin và dự định thông báo vào dịp Giáng sinh, nhưng việc biến hình đã phá hỏng kế hoạch đó. Mẹ Gregor muốn thăm con nhưng cha và em gái ngăn cản vì sợ bà lại ngất xỉu.

Gregor ngày càng quen với hình dạng mới của mình và bắt đầu thích leo tường và trần nhà. Thấy vậy, Grete quyết định dọn bớt đồ đạc và thay đổi nội thất phòng để anh có thêm không gian leo trèo. Khi dọn dẹp, Gregor cảm thấy đau khổ và cố cứu bức tranh Venus in Furs trên tường. Mẹ anh nhìn thấy cảnh đó và ngất xỉu. Grete gọi tên Gregor, đánh dấu lần đầu tiên ai đó trực tiếp nói với anh sau biến hình. Gregor chạy vào bếp và bị cha ném táo. Một quả táo trúng chỗ hiểm trên lưng anh, gây tê liệt suốt một tháng và chấn thương vĩnh viễn. Gregor quay lại phòng trong tình trạng bị thương nặng.

Phần 3

Vào một tối, bà lao công để cửa phòng Gregor mở khi các khách trọ đang tụ tập trong phòng khách. Grete được mời biểu diễn đàn violin cho các khách, và dù Gregor thường tránh tiếp xúc với mọi người trong căn hộ, hôm đó anh bò ra để nghe em gái chơi. Các khách trọ, sau khi thấy trình độ của Grete, trở nên thất vọng, nhưng Gregor vẫn lắng nghe chăm chú. Khi một khách trọ phát hiện ra Gregor, mọi người đều hoảng sợ. Cha của Gregor cố đuổi khách về phòng của họ, nhưng ba người khách phản đối và tuyên bố sẽ dời đi ngay mà không trả tiền trọ vì điều kiện căn hộ quá tồi tệ.

Grete, cảm thấy chán nản với việc chăm sóc anh trai kỳ quặc, nhận ra sự hiện diện của Gregor đã trở thành gánh nặng cho cả gia đình. Cô yêu cầu cha mẹ phải tìm cách loại bỏ Gregor, nếu không thì tất cả sẽ không thể yên ổn. Cha của Gregor đồng ý và mong rằng Gregor sẽ hiểu và tự rời đi. Gregor thực sự hiểu và từ từ quay về phòng mình. Quyết tâm cứu gia đình, Gregor đã trút hơi thở cuối cùng.

Khi phát hiện Gregor đã qua đời, cả gia đình cảm thấy nhẹ nhõm. Cha đuổi khách trọ ra ngoài và sa thải luôn bà lao công, người đã xử lý xác của Gregor. Gia đình họ lên xe về quê, trên đường bàn bạc về tài chính. Họ quyết định chuyển đến một căn hộ nhỏ hơn để tiết kiệm tiền, điều mà họ không thể làm khi Gregor còn sống. Trong chuyến đi ngắn này, ông bà Samsa nhận thấy Grete đã trưởng thành thành một cô gái xinh đẹp dù gặp nhiều khó khăn. Họ còn bắt đầu nghĩ đến việc chọn chồng cho cô.

Nhân vật

Gregor Samsa

Gregor là nhân vật trung tâm của câu chuyện. Anh làm nghề bán hàng để lo cho gia đình. Một sáng, Gregor bất ngờ biến thành một con bọ khổng lồ. Sau sự biến hình, Gregor không còn khả năng làm việc, dẫn đến việc các thành viên trong gia đình phải tự lo liệu.

Tên 'Gregor Samsa' có nguồn gốc từ các tác phẩm văn học mà Kafka từng đọc. Chàng trai trẻ Renate Fuchs của nhà văn Jakob Wassermann là hình mẫu tương tự như Gregor Samsa. Leopold von Sacher-Masoch, một tác giả có ảnh hưởng đến Kafka, cũng xuất hiện trong Venus in Furs, trong đó có một nhân vật chính sử dụng tên Gregor. Trong Biến hình, Venus in Furs được thể hiện qua một bức tranh của Gregor Samsa treo trên tường phòng ngủ. Tên 'Samsa' cũng tương tự như 'Kafka' về cấu trúc âm - phụ âm (chữ S đứng đầu và đứng thứ tư trong 'Samsa', giống như chữ K trong Kafka; và chữ A ở vị trí thứ hai và thứ năm trong cả hai tên).

Grete Samsa

Grete là em gái của Gregor Samsa. Cô đảm nhận việc chăm sóc anh trai sau khi anh biến thành con bọ. Khi Gregor còn là người, hai anh em rất gần gũi và yêu thương nhau. Tuy nhiên, sau khi Gregor biến hình, tình cảm anh em dần phai nhạt. Ban đầu, Grete tình nguyện chăm sóc và dọn dẹp phòng cho anh, nhưng dần dần, cô cảm thấy ghê tởm hình dạng của anh trai và chỉ mong nhanh chóng rời khỏi phòng của Gregor vì sự sợ hãi.

Cô từng mơ ước được học tại nhạc viện, một ước mơ mà Gregor đã dự định thực hiện cho cô. Gregor còn dự định công bố kế hoạch này vào dịp Giáng sinh. Khi Gregor không còn đi làm nữa, cô bắt đầu làm công việc bán hàng để giúp đỡ gia đình.

Ông Samsa

Ông Samsa là cha của Gregor và Grete. Sau khi Gregor biến thành bọ và không còn khả năng hỗ trợ gia đình, ông phải trở lại làm việc để giúp đỡ gia đình. Ông thể hiện sự tàn nhẫn đối với con trai: ông khinh miệt và thô bạo với Gregor, thậm chí có thể là sợ hãi anh. Ông Samsa được cho là hình mẫu dựa trên cha của Kafka.

Bà Samsa

Bà Samsa là mẹ của Gregor và Grete. Ban đầu, bà bị sốc trước sự biến hình của Gregor. Dù vậy, bà vẫn muốn vào thăm con trai nhưng dường như vượt quá sức chịu đựng của bà. Thái độ của bà là sự xung đột giữa bản năng làm mẹ, sự thông cảm với con và nỗi sợ hãi, ghê tởm đối với hình dạng mới của Gregor Samsa.

Dịch thuật

Các dịch giả thường dịch từ Ungeziefer thành côn trùng, nhưng điều này không hoàn toàn chính xác. Trong tiếng Đức Cao Trung, Ungeziefer có nghĩa là 'sinh vật chưa được thanh tẩy, không thích hợp để hiến tế' và thường được dùng để chỉ bọ – một thuật ngữ chung chung hơn là côn trùng. Kafka không có ý định xác định chính xác hình dạng của Gregor mà chỉ muốn thể hiện nỗi sợ hãi của Gregor trước sự biến hình của mình.

Tuy nhiên, trong lá thư gửi nhà xuất bản vào ngày 25 tháng 10 năm 1915, Kafka đã bày tỏ lo ngại về hình bìa cho ấn bản đầu tiên và đã dùng từ 'côn trùng'.

'Không nên vẽ con côn trùng vào. Thậm chí không nên cho ai thấy nó từ xa.'

Ungeziefer đôi khi được dịch là 'gián', 'bọ hung', 'bọ cánh cứng' và nhiều từ chuyên biệt khác. Từ 'bọ hung' (Mistkäfer) thực sự được bà lao công sử dụng gần cuối truyện, nhưng không xuất hiện trong lời dẫn. Ungeziefer biểu thị sự tách biệt giữa Gregor và môi trường xung quanh: anh không sạch sẽ, do đó, anh phải bị cô lập.

Vladimir Nabokov, nhà văn kiêm nhà phê bình văn học và nghiên cứu bướm, khẳng định rằng Gregor Samsa không phải là một con gián, mà là một loại bọ có cánh dưới lớp vỏ và có khả năng bay. Nabokov đã phác họa một hình ảnh với ghi chú 'chỉ dài hơn ba feet' trong cuốn sách giảng dạy tiếng Anh của ông. Trong các ghi chú bài giảng, Nabokov thảo luận về sự biến hình của Gregor và kết luận rằng 'Gregor không phải là một con bọ hung. Anh ấy chỉ là một con bọ cánh cứng lớn mà thôi.'

Các chủ đề chính

Sự chi phối của đồng tiền

Trước khi biến hình, Gregor là người duy nhất kiếm tiền để nuôi gia đình. Gia đình anh xem anh như một nguồn tài chính hơn là một thành viên thực sự. Khi Gregor không còn khả năng làm việc, cả gia đình mất đi sự tôn trọng và trở nên vô cảm với anh dù anh đã từng làm việc chăm chỉ để hỗ trợ họ. Anh bị khinh thường, đối xử thô bạo và bị bỏ rơi. Khi gia đình Samsa bắt đầu phải làm việc, mối quan hệ giữa họ trở nên xa cách hơn. Họ ăn tối trong sự im lặng và thường cãi vã về tiền bạc. Điểm mấu chốt là sự mệt mỏi từ công việc cùng với việc con người chỉ được đánh giá qua khả năng kiếm tiền đã làm cho các mối quan hệ trở nên khó khăn và xa cách.

Nghĩa vụ đối với gia đình

Gregor ghét công việc của mình nhưng vẫn tiếp tục làm để đáp ứng nghĩa vụ với gia đình. Sau khi Gregor biến hình, gia đình chỉ chăm sóc anh một cách tối thiểu, đủ để giữ anh sống sót và giam giữ anh trong phòng. Cuối cùng, phòng của anh không được dọn dẹp, và em gái của anh thậm chí không quan tâm đến việc cung cấp thực phẩm cho anh, chỉ làm cho xong 'nghĩa vụ'. Khi không thể chịu đựng thêm nữa, cô tuyên bố rằng gia đình đã hoàn thành nghĩa vụ với Gregor và vì thế nên đẩy anh ra khỏi cuộc sống của họ.

Sự xa lạ

Trước khi biến hình, Gregor cảm thấy xa lạ với công việc, nhân cách của mình, gia đình và ngay cả chính cơ thể mình (hầu như không nhận ra sự biến hình của mình). Sau khi biến hình, Gregor trở nên lạc lõng trong chính căn phòng của mình và trong thế giới xung quanh. Anh không còn thấy được con phố qua cửa sổ. Hoá thân phản ánh sự xa lạ và lạc lõng do trật tự xã hội hiện đại mang lại.

Cảm giác tội lỗi

Cảm giác tội lỗi là điều rõ ràng nhất mà Gregor trải qua. Khi không còn khả năng lao động, dù không phải lỗi của anh, anh cảm thấy tội lỗi mỗi khi gia đình nhắc đến vấn đề tiền bạc và đau đớn vì không còn khả năng hỗ trợ họ. Cuối cùng, cái chết của anh cũng là do cảm giác tội lỗi vì đã trở thành gánh nặng cho gia đình.

Cầm tù và giải thoát

Gregor làm việc không ngừng để trả hết nợ cho gia đình và mơ ước một ngày được thoát khỏi công việc khổ sở. Tuy nhiên, sự biến hình của anh lại trở thành cách giải thoát khỏi công việc đó. Nhưng sự giải thoát này không mang lại tự do thực sự cho Gregor. Trước đây, anh bị ràng buộc bởi công việc, và giờ đây, anh lại bị giam giữ trong phòng bởi chính gia đình mình. Anh vẫn luôn là một nô lệ. Cuối cùng, thứ thực sự giải thoát anh chính là cái chết.

Đánh mất nhân dạng

Khi bị giam mình trong căn phòng, Gregor cố gắng tìm lại bản sắc đã mất khi anh sống hoàn toàn vì người khác và quên đi chính mình. Dù cố gắng hết sức để không gây phiền toái cho gia đình, anh không thể thoát khỏi cảm giác nghĩa vụ. Mặc dù trong thâm tâm có sự oán trách đối với cách gia đình đối xử với anh, Gregor không cho phép mình thừa nhận điều đó. Ở phần kết của câu chuyện, cuối cùng anh nhận ra rằng gia đình đã bỏ rơi mình, điều mà anh từng từ chối thừa nhận. Quá trình tìm kiếm bản sắc của Gregor trở nên vô ích vì anh vốn không có bản sắc rõ ràng. Khi nghe em gái chơi đàn và hồi tưởng về những ước mơ xưa, anh nhớ lại tình yêu dành cho gia đình. Tình yêu này, cùng với sự tự do, là những gì Gregor cần để khôi phục lại danh tính của mình.

Chuyển thể

Ghi chú

Liên kết ngoài

Bản điện tử

• Die Verwandlung Lưu trữ 2012-03-07 tại Wayback Machine trên DigBib.org (text, pdf, HTML) (tiếng Đức)
• The Metamorphosis Lưu trữ 2010-07-10 tại Wayback Machine, bản dịch năm 2009 bởi Ian Johnston, Đại học Malaspina, Nanaimo, BC
• The Metamorphosis trên Dự án Gutenberg, bản dịch bởi David Wyllie
• The Metamorphosis trên LibriVox (sách nói, bản dịch của Ian Johnston)
• Bài giảng về Hoá thân của Vladimir Nabokov

Bình luận

• Hướng dẫn về những thử thách khi chuyển thể câu chuyện sang tiếng Anh Lưu trữ ngày 08 tháng 02 năm 2013 tại Wayback Machine