Biển và thuyền - Tác giả và tác phẩm (mới 2023) - Ngữ văn lớp 11 Liên kết tri thức

Về tác giả và tác phẩm Biển và thuyền, trong sách Ngữ văn lớp 11 Liên kết tri thức, bạn sẽ tìm thấy một phần lớn nội dung quan trọng nhất về tác phẩm Biển và thuyền.

Tác giả - tác phẩm: Biển và thuyền - Ngữ văn lớp 11 Liên kết tri thức

I. Tác giả của tác phẩm Biển và thuyền

- Nguyễn Thị Xuân Quỳnh (1942 - 1988) được sinh ra với tên là Xuân Quỳnh.

- Quê hương: La Khê, thành phố Hà Đông - Hà Tây (hiện nay thuộc Hà Nội).

- Sinh ra trong một gia đình làm việc nhà nước, mẹ mất sớm, cha thường xuyên phải đi công tác xa, từ khi còn nhỏ cho đến khi trưởng thành, bà được bà ngoại chăm sóc nuôi dưỡng.

- Thơ của Xuân Quỳnh đậm chất cảm xúc, phản ánh những tâm trạng đa dạng như tính cách sâu sắc của tác giả.

- Thơ của bà là tiếng lòng của một phụ nữ đầy bí ẩn, vừa trong trẻo vừa chân thành, đậm đà và mãnh liệt trong khao khát hạnh phúc trong cuộc sống.

- Các tác phẩm nổi bật: Hoa dọc chiến hào (1968); Gió Lào cát trắng (1974) ; Tự hát (1984); Hoa cỏ may (1989),...

- Xuân Quỳnh là một trong những nhà thơ xuất sắc nhất trong thế hệ những nhà thơ trẻ thời kỳ đấu tranh chống Mỹ.

II. Khám phá tác phẩm Biển và thuyền

1. Thể loại

Biển và thuyền thuộc thể loại thơ ngũ ngôn.

2. Nguồn gốc và bối cảnh sáng tác

Bài thơ được viết vào tháng 4 năm 1963 và xuất bản trong tập thơ Chồi biếc (1963).  Sau này, bài thơ đã được nhạc sĩ Phan Huỳnh Điểu, Hữu Xuân phổ nhạc thành các bài hát cùng tên.

3. Phương thức diễn đạt

Bài thơ Thuyền và biển được biểu diễn qua hình thức biểu cảm.

4. Cấu trúc của bài thơ Thuyền và biển

- Phần 1: 3 khổ đầu: tình yêu mới nảy nở

- Phần 2: 2 khổ thơ tiếp theo: khi cả hai đã đắm chìm trong tình yêu

- Phần 3: 2 khổ thơ tiếp theo: khi tình yêu đã sâu đậm

- Phần 4: khổ cuối: nếu phải chia ly trong tình yêu

5. Ý nghĩa của nội dung

Tác giả sử dụng hình ảnh tự nhiên để thể hiện lòng mình, khao khát có được tình yêu và cam kết sống hết mình với tình yêu đó. Dù có chuyện gì xảy ra, họ vẫn sẽ không rời xa nhau.

- Sử dụng nhiều kỹ thuật nghệ thuật như so sánh, nhân hóa, và các hình ảnh ẩn dụ.

- Thể thơ 5 chữ, đặc biệt và sáng tạo.

- Sử dụng hình ảnh mạnh mẽ, gợi cảm.

III. Khám phá chi tiết tác phẩm Biển và thuyền

1. Tình yêu mới nảy nở (3 đoạn thơ đầu)

- Những dòng thơ đầu tiên như những lời thì thầm ngọt ngào của một cô gái, hé mở về một câu chuyện tình yêu lãng mạn.

- Bài thơ bắt đầu với hình ảnh của biển và thuyền, hai biểu tượng không thể tách rời, biểu tượng cho tình yêu đôi lứa, mang theo một vẻ đẹp tình cảm giản dị và mối liên kết mạnh mẽ.

-  “Từ ngày nào không biết. Thuyền lắng nghe tiếng sóng”. Câu thơ như một lời thú nhận chân thành, e dè, thể hiện rằng từ lâu em đã yêu anh, và mong muốn sẻ chia hạnh phúc với anh. Dù không biết từ khi nào, tình yêu ấy vẫn là thật, vẫn mãi mãi. 

- “Đôi cánh hải âu, sóng xanh /Lướt thuyền đi khắp nơi”. à Chúng ta cảm nhận được tiếng sóng lặng lẽ, vỗ nhẹ vào trái tim nhỏ bé của một người con gái, và nghe thấy âm thanh mênh mông của biển, đang che chở cho tình yêu của họ. Câu thơ hiện lên như một bức tranh yên bình, êm đềm như những cảm xúc ban đầu của tình yêu.

=> Vậy, mỗi câu thơ về thuyền đều tượng trưng cho một câu thơ về biển. Mối quan hệ này ẩn chứa sự liên kết mật thiết không thể tách rời giữa hai biểu tượng thuyền – biển. Thật là chỉ có thuyền mới “gợi sóng dậy” và chỉ có sóng mới “đẩy thuyền lên”. Tình yêu đưa ta đến với một không gian, một thời gian lãng mạn.

2. Khi ta và anh yêu nhau (2 đoạn thơ tiếp)

- Thuyền và biển như tình yêu ta, đã có tình cảm với nhau nhưng vẫn còn ngần ngại trước mặt nhau.

- Lời khẳng định tình yêu bền vững giữa thuyền và biển, hình ảnh sóng đôi:

Những đêm trăng dịu dàng
Biển như cô gái nhỏ
Thầm gửi tâm tư
Quanh mạn thuyền sóng vỗ

$\to$ Thường thì, biển là biểu tượng của người con trai vì sức mạnh của nó, nhưng Xuân Quỳnh lại đảo ngược, nhà thơ sử dụng hình ảnh biển để ẩn dụ cho người con gái, bởi biển cũng có sự nhẹ nhàng, chân thực, và đặc biệt là sự rộng lớn như tình yêu của nhà thơ.

- Biển rộng lớn nhưng giờ đây được ví như “cô gái nhỏ” dễ thương, đáng yêu. Cô ấy đang thầm gửi gắm tâm tư, ôm ấp “thuyền sóng vỗ” một cách âu yếm. Và đột nhiên “bất ngờ”: “Sóng lớn xô thuyền”:

Cũng có lúc vô cớ
Biển xô sóng dậy thuyền
(Vì tình yêu vĩnh viễn
Có bao giờ đứng yên?)

$\to$ Đây là những cảm xúc chân thành khi yêu, mạnh mẽ và mãnh liệt, không thể dự đoán được hướng đi. Khi yêu, con người ta chỉ tuân theo cảm xúc, để tình yêu dẫn lối.

=> Cảm xúc của tình yêu không ngừng chuyển động, không bao giờ có thể diễn đạt hết bằng vài câu từ, nó là một thế giới sống động và tươi đẹp. Tình yêu là điều không phải ai cũng có thể diễn tả được, nhưng Xuân Quỳnh đã thực hiện công việc đó một cách xuất sắc.

3. Tình bạn sâu đậm (2 khổ thơ tiếp)

- Với Xuân Quỳnh, tình yêu là sự đồng cảm, hiểu biết và hy sinh:

Chỉ thuyền mới hiểu
Biển bao la nhường nào
Chỉ biển mới biết
Thuyền đi đâu, về đâu

$\to$ Tình yêu luôn liên quan đến sự mong muốn hiểu biết, khao khát hiểu lòng nhau. Trong thơ, Xuân Quỳnh tinh tế phân biệt từ “hiểu biết”, và cô sử dụng hai lần từ “chỉ có”, xác nhận rằng điều này chỉ thuộc về “thuyền và biển”, cũng như “anh và em”, không ai khác có thể hiểu được.

=> Tình cảm tự hào, tự tin trong tình yêu của chúng ta. Đó không chỉ là cảm xúc, mà còn là khát vọng của mỗi người khi yêu. Hình ảnh thuyền và biển vẫn liên kết với nhau, tượng trưng cho tình yêu không thể tách rời.

- Yêu và khao khát, cuộc đời của Xuân Quỳnh trở thành một cuộc hành trình tìm kiếm hạnh phúc. Với trái tim sôi nổi lúc đó, Xuân Quỳnh mong muốn một tình yêu lý tưởng, trung thành, duy nhất và hiểu biết đến tận cùng.

Những ngày không gặp nhau
Biển bao la nhớ nhung

Những ngày không gặp nhau
Lòng thuyền đau – vỡ nát

$\to$ Một lời khẳng định như hơi thở, thiếu anh như thiếu sức sống. Không có anh, trái tim em không thể đập. Một tình yêu trung thành, chân thành và cao thượng.

=> Tình em êm đềm, nhẹ nhàng và sâu lắng, còn biển dữ dội, đôi khi rất hung hãn. Mặc dù vậy, qua cử chỉ, hành động, ánh mắt, chúng ta hiểu lòng nhau như thế nào. Tạo nên một cảm giác tự hào, tin tưởng khi ở bên nhau.

4. Nếu tình yêu phải chia xa (2 đoạn thơ cuối)

- Khát khao được sống một lần trọn vẹn với tình yêu của nửa thi sĩ. Không thể chia xa nhau dù chỉ trong một khoảnh khắc, luôn ao ước được mãi mãi ở bên nhau.

- Nếu phải xa anh
Em chỉ còn bão tố

Khi tình đã sâu, tình nghĩa đã nặng mà phải chia xa vì bất kỳ lý do nào, cả hai đều đau khổ. Nhưng theo Xuân Quỳnh, nỗi đau của phụ nữ sâu lắng hơn, lớn hơn nhiều. Hai câu kết:

- Nếu phải xa anh

Em chỉ còn bão tố

là biểu hiện của nỗi đau đã đạt đến đỉnh điểm, thể hiện một tình yêu mãnh liệt, sâu sắc. Tác giả đã bước ra khỏi việc ẩn dụ, lộ diện mọi cảm xúc, không còn che đậy gì. Bài thơ kết thúc ở điểm cao nhất của cảm xúc.

Hiểu sâu hơn về bài thơ Thuyền và biển

Những bài học sẽ giúp bạn hiểu sâu hơn về bài thơ Thuyền và biển trong môn Ngữ văn lớp 11 hoặc các bài thơ khác: