Biệt thự An Định

Biệt thự An Định (安定宮) nằm bên bờ sông An Cựu, trước đây thuộc phường Đệ Bát - Thị xã Huế, hiện tọa lạc tại số 97 đường Phan Đình Phùng, Thành phố Huế. Đây là cung điện riêng của vua Khải Định từ khi còn là thái tử đến khi lên ngôi, sau đó được Bảo Đại thừa kế và từng sống ở đây sau khi thoái vị.

Quá trình lịch sử

Tại vị trí này, từ năm Thành Thái 14 (1902), Phụng Hóa Công Nguyễn Phúc Bửu Đảo (sau này là vua Khải Định) đã lập phủ riêng, gọi là phủ An Định. Sau khi lên ngôi, vào năm 1917 Khải Định đã dùng tiền riêng để cải tạo theo kiến trúc hiện đại. Đầu năm 1919, việc xây dựng hoàn tất, cung vẫn giữ tên gọi cũ. Từ ngày 28/2/1922, cung An Định trở thành nơi ở của Đông Cung Thái tử Vĩnh Thụy (vua Bảo Đại sau này). Sau Cách mạng tháng Tám 1945, gia đình cựu hoàng Bảo Đại đã chuyển từ Hoàng cung sang sống tại cung An Định. Sau năm 1954, chính quyền Ngô Đình Diệm đã tịch thu cung An Định. Sau năm 1975, bà Từ Cung đã hiến cung An Định cho chính quyền cách mạng. Cung An Định sau đó được sử dụng như một khu nhà tập thể cho gia đình các giáo sư Đại học Huế và bị xuống cấp nghiêm trọng cho đến năm 2001 mới được phục hồi, trùng tu. Hiện nay, sáu bức bích họa ở Khải Tường Lâu đã được phục hồi với sự giúp đỡ của CHLB Đức, sử dụng các chất bảo quản để ngăn chặn tác hại của môi trường, trả lại diện mạo ban đầu cho nội điện di tích cung An Định. Sau khi điện Long An (nơi đặt Bảo tàng Mỹ thuật cung đình Huế) đóng cửa để trùng tu, toàn bộ hiện vật của bảo tàng đã được chuyển đến cung An Định để trưng bày.

Phong cách kiến trúc

Cung An Định hướng về phía nam, nhìn ra sông An Cựu. Với tổng diện tích 23.463m2, cung nằm trên địa thế bằng phẳng, được bao bọc bởi tường gạch dày 0,5m và cao 1,8m, phía trên có hàng rào sắt. Khi còn nguyên vẹn, cung có khoảng 10 công trình, từ trước ra sau bao gồm: Bến thuyền, Cổng chính, đình Trung Lập, lầu Khải Tường, nhà hát Cửu Tư Đài, chuồng thú, hồ nước... Tuy nhiên, trải qua thời gian và chiến tranh, hiện tại chỉ còn lại 3 công trình khá nguyên vẹn: Cổng chính, đình Trung Lập và lầu Khải Tường. Cổng chính thiết kế theo kiểu tam quan hai tầng, trang trí công phu bằng sành sứ đắp nổi. Đình Trung Lập nằm phía trong cửa, có kết cấu hình bát giác với nền cao. Bên trong đình từng đặt bức tượng đồng vua Khải Định, tỷ lệ như người thật, đúc từ năm 1920.

Lầu Khải Tường nằm phía sau đình Trung Lập, là công trình chính của kiến trúc cung An Định. Tên Khải Tường có nghĩa là nơi khởi nguồn của điềm lành, do vua Khải Định đặt tên. Lầu này có 3 tầng, được xây dựng từ các vật liệu mới theo phong cách lâu đài châu Âu, có diện tích lên đến 745m2. Lầu được trang trí rất tinh xảo, đặc biệt là phần nội thất của tầng 1 với các bức tranh tường mang giá trị nghệ thuật cao.