Biểu hiện bệnh viêm họng miệng ở trẻ không được phụ huynh bỏ qua

Viêm họng miệng là một trong những bệnh truyền nhiễm thường gặp ở trẻ nhỏ dưới 5 tuổi. Bệnh viêm họng miệng có khả năng lây lan nhanh và phát triển mạnh mẽ vào những thời điểm chuyển mùa. Hãy cùng Mytour hiểu rõ hơn về căn bệnh này nhé!

Viêm họng miệng là gì?

Viêm họng miệng (HFMD) là một bệnh truyền nhiễm từ người sang người. Bệnh do vi rút đường ruột gây ra và có thể dẫn đến dịch rất nguy hiểm. Triệu chứng chính của bệnh là tổn thương da, nổi phồng nước ở miệng, lòng bàn tay, bàn chân, mông và gối.

Trẻ dưới 5 tuổi có nguy cơ mắc bệnh viêm họng miệng cao. Bệnh lây lan nhanh chóng, đỉnh điểm vào tháng 3 - 5 và từ tháng 9 - 12 hàng năm. Bệnh viêm họng miệng có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm, nếu không được điều trị kịp thời.

Bệnh viêm miệng lây lan rất nhanh

Nguyên nhân gây ra bệnh viêm miệng

Bệnh viêm miệng chủ yếu được gây ra bởi vi rút đường ruột Enterovirus. Các loại vi rút phổ biến nhất là Coxsackievirus A16 và Enterovirus 71 (EV71). 

Trong số đó, vi rút Coxsackievirus A16 ít gây ra các biến chứng về thần kinh và thường tự khỏi trong vài ngày. Ngược lại, vi rút Enterovirus 71 có thể gây nên nhiều biến chứng nguy hiểm như viêm màng não, viêm não, viêm phổi, viêm cơ tim, thậm chí dẫn đến tử vong.

Bên cạnh đó, một số loại vi rút nhóm A khác như Coxsackie A4, A7, A9, A10 hoặc vi rút nhóm B của Coxsackie (B1, B3, B5) cũng có thể là nguyên nhân gây bệnh tay chân miệng.

Các loại vi rút này có khả năng sống sót mạnh mẽ. Chúng có thể tồn tại từ nhiệt độ rất lạnh đến rất cao. Ở nhiệt độ 560 độ C, vi rút sẽ bị tiêu diệt sau 30 phút, trong khi ở nhiệt độ -40 độ C, chúng có thể tồn tại ngoài môi trường đến 3 tuần. 

Lây bệnh tay chân miệng qua cách nào?

Vi rút gây bệnh tay chân miệng lây lan rất nhanh và truyền trực tiếp từ người sang người qua đường miệng, thông qua các chất tiết từ miệng, mũi, phân hoặc nước bọt của người bệnh. Cụ thể, các phương thức lây truyền gồm:

• Tiếp xúc trực tiếp với người mắc bệnh (ôm, hôn).
• Hít hoặc nuốt các dịch tiết và nước bọt của người bị bệnh khi ăn uống chung, trò chuyện, ho, hắt hơi.
• Tiếp xúc trực tiếp với dịch từ bóng nước, phồng nước, phân của người bệnh.
• Chạm vào đồ chơi, vật dụng của người mắc bệnh.
• Lây từ tay của người chăm sóc.

Ngoài ra, một số hoạt động giải trí công cộng như bể bơi cũng có thể gây nhiễm bệnh. Nếu nước trong hồ không được xử lý đúng cách bằng Clo và bị nhiễm phân từ một người mắc tay chân miệng, vẫn có nguy cơ lây nhiễm.

Tay chân miệng lây lan rất nhanh và truyền từ người sang người

Triệu chứng bệnh tay chân miệng theo từng giai đoạn

Phát hiện sớm các triệu chứng của bệnh tay chân miệng sẽ giúp việc điều trị thuận lợi cũng như có cách chăm sóc kịp thời. Dưới đây là triệu chứng bệnh tay chân miệng theo từng giai đoạn cụ thể mà ba mẹ nên biết.

Giai đoạn tiềm ẩn bệnh

Giai đoạn tiềm ẩn bệnh kéo dài từ 3 đến 6 ngày sau khi tiếp xúc với vi rút. Trong giai đoạn này, các triệu chứng của bệnh chưa biểu hiện ra ngoài cơ thể, trẻ vẫn hoạt động bình thường.

Giai đoạn bùng phát

Giai đoạn bùng phát thường kéo dài từ 1 đến 2 ngày, kèm theo những triệu chứng sau:

• Trẻ cảm thấy mệt mỏi, có thể sốt nhẹ từ 37,5 - 38 độ C hoặc sốt cao từ 38 - 39 độ C.
• Đau họng.
• Đau rát ở miệng, răng.
• Chảy nước bọt nhiều.
• Biếng ăn.
• Tiêu chảy liên tục.
• Đôi khi cảm thấy hạch ở cổ hoặc ở hàm dưới.

Giai đoạn đỉnh điểm

Giai đoạn đỉnh điểm thường bắt đầu sau 1 - 2 ngày bệnh khởi phát, trẻ xuất hiện các triệu chứng đặc trưng như:

• Viêm loét miệng: Xuất hiện các vết loét nhỏ có đường kính 2 - 3mm trên niêm mạc miệng, lợi và mặt bên của lưỡi. Những vết loét này nhanh chóng vỡ ra và tạo thành vết loét, làm trẻ tăng tiết nước bọt, đau khi ăn và khó chịu.
• Phát ban toàn thân: Xuất hiện các phát ban nước lớn trên lòng bàn tay, bàn chân, đầu gối và vùng mông. Các phát ban này có đường kính từ 2 - 10mm, màu xám, hình bầu dục. Chúng có thể lồi lên hoặc nằm dưới da, không đau, không ngứa nhưng khi chạm có cảm giác cộm.
• Dấu hiệu toàn thân: Trẻ mắc bệnh tay chân miệng có dấu hiệu như buồn nôn, sốt cao hoặc xuất hiện các biến chứng về thần kinh như rối loạn thị giác, mê sảng, co giật,... Những biến chứng này thường xuất hiện từ ngày 3 đến ngày 5 của bệnh.

Trẻ mắc bệnh tay chân miệng thường xuất hiện phát ban toàn thân

Giai đoạn hồi phục

Trong khoảng 7 - 10 ngày sau khi bắt đầu phát bệnh, trẻ sẽ khôi phục hoàn toàn sức khỏe. Tuy nhiên, nếu trẻ phát hiện các triệu chứng như sốt cao trên 39 độ C hoặc sốt kéo dài trên 48 tiếng, quấy khóc, run tay chân, khó thở,... thì nên đưa trẻ đi nhập viện ngay lập tức.

Phân biệt bệnh tay chân miệng với các bệnh tương tự

Vì triệu chứng của bệnh tay chân miệng có thể tương tự với các bệnh khác nên thường dễ bị nhầm lẫn. Để phân biệt bệnh tay chân miệng với các bệnh khác, ba mẹ cần lưu ý một số điều sau đây: 

• Viêm loét miệng: Bệnh tay chân miệng thường có vết loét sâu, nhiều dịch tiết và dễ tái phát.
• Một số bệnh có phát ban, bóng nước: Bệnh tay chân miệng (ban đỏ, sần, không đau, không ngứa), sốt phát ban (ban đỏ, thường đi kèm với hạch sau tai), dị ứng (ban đỏ đa dạng, không có bóng nước), viêm da mủ (đỏ, đau và có mủ), thủy đậu (bóng nước rải rác trên toàn cơ thể).

Tác động nguy hiểm của biến chứng khi trẻ mắc bệnh tay chân miệng

Bệnh tay chân miệng ở trẻ em thường không gây ra các biến chứng nguy hiểm nếu được phát hiện và điều trị kịp thời. Tuy nhiên, trong một số trường hợp phát hiện muộn, bệnh có thể phát triển nặng và dẫn đến các biến chứng nguy hiểm sau:

• Viêm màng não do virus: Đây là một loại nhiễm trùng, viêm của màng não và dịch não tủy, tuy hiếm gặp. Người bị bệnh cần phải nhập viện để được điều trị.
• Bại liệt, tê liệt hoặc viêm não: Trẻ mắc biến chứng này sẽ thấy các triệu chứng như khó ngủ, quấy khóc, thường xuyên bị giật mình khi ngủ, nói nhảm, co giật, tay chân run, sốt cao, miệng méo. Nếu không được điều trị kịp thời, trẻ có thể tử vong trong vài giờ.
• Viêm cơ tim: Biến chứng này có thể xảy ra, tuy tỷ lệ rất thấp.
• Nếu không được vệ sinh sạch sẽ, bệnh nhân có thể bị nhiễm khuẩn tại các vùng nước mủ trên da.

Đối với phụ nữ mang thai, bệnh tay chân miệng có ảnh hưởng lớn đến quá trình mang thai như gây sảy thai, dị tật bẩm sinh hoặc tử vong thai nhi. Do đó, phụ nữ mang thai cần cẩn thận đặc biệt khi tiếp xúc với người mắc bệnh tay chân miệng.

Trẻ mắc bệnh tay chân miệng thường khó chịu và quấy khóc do đau và sưng

Cách chẩn đoán bệnh tay chân miệng ở trẻ

Phương pháp chẩn đoán bệnh tay chân miệng ở trẻ dựa vào các dấu hiệu lâm sàng và các xét nghiệm cận lâm sàng. Cụ thể như sau:

Dấu hiệu lâm sàng

Dấu hiệu lâm sàng phổ biến nhất của bệnh tay chân miệng bao gồm sốt nhẹ, mệt mỏi, đau họng và các vết phồng nước. Sau vài ngày, các triệu chứng có thể bao gồm:

• Vết loét ở miệng: Xuất hiện các vết phồng nước hoặc vết loét đỏ trên niêm mạc miệng, lưỡi, hoặc nướu. Trẻ khi mắc bệnh có thể không muốn bú, không thèm ăn, và quấy khóc vì miệng sưng đau và khó chịu.
• Phát ban nước trên da: Xuất hiện trên lòng bàn tay, lòng bàn chân, khuỷu tay, mông khoảng 1 tuần.

Xét nghiệm cận lâm sàng cho việc chẩn đoán bệnh

Chẩn đoán bệnh tay chân miệng dựa vào các dấu hiệu cận lâm sàng được thực hiện bằng cách xét nghiệm RT - PCR hoặc phân lập vi rút. Sử dụng phương pháp này, việc chẩn đoán bệnh sẽ chính xác và hiệu quả hơn.

Phương pháp điều trị bệnh tay chân miệng ở trẻ

Chăm sóc trẻ tại nhà khi mắc bệnh

Nếu trẻ bị bệnh tay chân miệng nhẹ, chỉ có vết loét miệng hoặc nổi mụn nước, ba mẹ có thể tự quan sát và điều trị tại nhà. Dưới đây là hướng dẫn chăm sóc trẻ mắc bệnh tay chân miệng tại nhà:

• Sử dụng thuốc giảm đau không kê đơn như Ibuprofen hoặc thuốc xịt gây tê ở miệng.
• Tuyệt đối không sử dụng Aspirin để giảm đau vì có thể gây ra các tác dụng phụ nghiêm trọng.
• Khi trẻ sốt trên 38 độ C, ba mẹ có thể cho trẻ uống Paracetamol như Hapacol với liều lượng 10 - 15 mg/kg cân nặng, mỗi lần uống cách nhau 4 - 6 giờ.
• Sử dụng kem chống ngứa như Calamine giúp giảm bớt khó chịu khi bị phát ban.
• Bôi dung dịch sát khuẩn lên các vết thương ngoài da do phát ban, bỏng nước để tránh bị nhiễm khuẩn.
• Vệ sinh miệng cho trẻ bằng dung dịch sát khuẩn hoặc súc miệng bằng nước muối loãng.
• Sử dụng nước sạch tắm cho trẻ để tránh tình trạng nhiễm khuẩn.
• Cho trẻ ăn các thức ăn dễ tiêu hóa, mềm, lỏng và uống nhiều nước mát.
• Cách ly trẻ bị bệnh tay chân miệng với trẻ khỏe mạnh, không nhiễm bệnh.
• Hạn chế trẻ gãi vết ban vì có thể làm bong vỡ, gây nhiễm trùng và gây ra nguy cơ khác.
• Không tự ý sử dụng thuốc cảm vì không có tác dụng gì.
• Không sử dụng muối hoặc chanh để sát trùng vì có thể làm tổn thương da và gây ra sẹo.

Chế độ dinh dưỡng hợp lý cho trẻ mắc bệnh tay chân miệng

Trẻ mắc bệnh tay chân miệng nên ăn gì? Trẻ mắc bệnh tay chân miệng thường gặp khó khăn trong việc ăn uống. Do đó, thực đơn cho trẻ cần tuân theo nguyên tắc 3 chữ L sau:

• Lỏng: Thực phẩm phải có cấu trúc lỏng, mềm giúp trẻ giảm đau khi ăn và dễ tiêu hóa.
• Lạt: Nên chọn những thực phẩm có vị lạt cho trẻ. Thực phẩm có chứa nhiều chất chua hoặc mặn có thể làm tổn thương vùng miệng, gây ra sự không thoải mái hoặc trẻ không muốn ăn.
• Lạnh: Thực phẩm lạnh giúp trẻ dễ dàng tiêu thụ mà không gây kích ứng với các vết loét trong miệng.

Bên cạnh đó, ba mẹ nên cho trẻ thêm vào chế độ ăn uống những loại thực phẩm có ích như:

• Trứng: Chứa nhiều sắt, protein, vitamin và khoáng chất giúp cung cấp năng lượng cho trẻ.
• Đu đủ: Không chỉ dễ ăn, đu đủ còn tăng cường hệ miễn dịch, hỗ trợ tiêu hóa và giảm căng thẳng. Ăn đu đủ thường xuyên sẽ giúp trẻ phục hồi nhanh chóng khi bị bệnh.
• Dưa hấu: Chứa nhiều hợp chất chống viêm như carotenoid, flavonoid và triterpenoid.
• Đậu hũ: Cung cấp protein và carbohydrate, giảm cholesterol xấu. Đậu hũ dễ ăn và chế biến thành nhiều món ngon.
• Khoai tây: Vitamin C, B6, B3, phốt pho, magie, axit pantothenic trong khoai tây giúp phòng ngừa các vết loét miệng.
• Kem lạnh: Kem giúp giảm vết loét trong miệng. Tuy nhiên, cần hạn chế ăn kem với hương vị sô cô la để tránh làm nặng thêm tình trạng loét miệng.

Trẻ mắc bệnh tay chân miệng cần ăn thức ăn mềm và lỏng

Ngoài ra, trẻ bị bệnh tay chân miệng không nên ăn thực phẩm cứng, cay và nóng. Khi bệnh ở giai đoạn nặng, các vết phát ban sẽ xuất hiện trong nướu và má. Nếu ăn thức ăn cứng hoặc cay nóng, trẻ sẽ cảm thấy đau đớn, khó nuốt, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của trẻ.

Cách phòng ngừa bệnh tay chân miệng

Hiện tại, vẫn chưa có vắc xin phòng bệnh tay chân miệng. Do đó, biện pháp hiệu quả nhất để ngăn ngừa bệnh là thực hiện đúng các biện pháp sau:

• Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng và nước sạch trước khi ăn, sau khi thay tã cho bé hoặc tiếp xúc với bóng nước.
• Tránh tiếp xúc gần với trẻ mắc bệnh, không chia sẻ quần áo hay đồ dùng cá nhân.
• Không cho trẻ ngậm tay hoặc đưa đồ chơi vào miệng.
• Chế biến thức ăn đúng cách và uống nước sôi.
• Trẻ mắc bệnh cần được nghỉ học và không tiếp xúc với trẻ khác trong ít nhất một tuần. Phải thu gom và xử lý phân của trẻ bằng Cloramin B hoặc vôi bột, tro bếp. 
• Hướng dẫn trẻ che miệng và mũi khi ho, hắt hơi.
• Tránh làm vỡ các bóng nước trên da.
• Theo dõi tình trạng sức khỏe của trẻ và chăm sóc kịp thời. Nếu có dấu hiệu bất thường như sốt cao, mất tỉnh táo, cần đưa trẻ đi viện ngay lập tức.

Lời khuyên từ Mytour

Bệnh tay chân miệng luôn là mối lo lắng của nhiều gia đình có trẻ nhỏ. Vì vậy, ba mẹ cần hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng và biện pháp phòng tránh để bảo vệ sức khỏe cho con yêu một cách tốt nhất.

Mọi thông tin từ Mytour/Vũ Trụ Bỉm Sữa chỉ mang tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa.

Ngọc Thanh biên soạn