Biểu tượng dễ thương đã giúp người Nhật tránh hàng ngàn vụ tai nạn giao thông mỗi năm

Khi đặt chân đến Nhật, chắc chắn bạn sẽ thấy dễ dàng nhận ra biểu tượng văn hóa ý nghĩa này của đất nước bình minh.

Không khó để bắt gặp những tấm biển với màu sắc bắt mắt, miêu tả dễ thương như trên ở nhiều con đường tại Nhật. Với trẻ em Nhật, chúng được biết đến với cái tên 'Tobita-kun'. Mỗi ngày trên khắp Nhật Bản, từ các giao lộ đô thị lớn đến những con đường nông thôn vắng lặng, Tobita-kun không ngừng làm việc chăm chỉ để bảo vệ những em nhỏ tại các khu vực băng qua đường.

Tobita-kun là một loại biển báo bằng gỗ mà trong nửa thế kỷ qua đã đóng vai trò cảnh báo cho những người lái xe trên toàn quốc hãy chú ý đến trẻ em có thể xuất hiện đột ngột trên đường, đặc biệt là ở các khu vực trường học. Thường được làm thủ công một cách tinh tế bởi các cộng đồng địa phương, Tobita-kun đã trở thành một biểu tượng trên các con đường của Nhật Bản - và đóng vai trò quan trọng trong cuộc cách mạng an toàn giao thông của quốc gia này.

Sau Thế chiến II, quá trình phục hồi kinh tế của Nhật Bản diễn ra nhanh chóng nhưng không ít khó khăn. Trên toàn quốc, số vụ tai nạn giao thông và tử vong của người đi bộ và người đi xe máy đã tăng vọt vào những năm 1960, thời kỳ được người dân gọi là 'Cuộc chiến giao thông'. Trong thời kỳ này, một nhà phê bình đã so sánh số lượng người chết trên đường với số người chết trong một số cuộc chiến thực tế mà Nhật Bản đã tham gia.

Đúng vậy, như Bộ Quản lý Cơ sở Hạ tầng và Đất đai Quốc gia (NILIM) đã báo cáo, vào năm 1970 có 16.765 vụ tai nạn giao thông gây tử vong được ghi nhận trên toàn quốc - tỷ lệ là 16,33 trên 100.000. 

Tuy nhiên, từ tình trạng đó, đã xuất hiện một biểu tượng văn hóa bền vững - thậm chí được lòng người. Tobita-kun ban đầu được gọi là Tobidashi-bouya, nghĩa là 'cậu bé nhảy ra đường'. Trên những tấm biển thường thấy dòng chữ tobidashi chuui

Thiết kế của Tobita-kun đã trải qua nhiều biến đổi trong lịch sử. Chúng thường được làm bằng gỗ, hình dạng như một em bé theo phong cách hoạt hình, thường được miêu tả đang bước đi. Có cả phiên bản nhựa, tuy nhiên, mạng lưới rộng lớn của các hội đồng an toàn tình nguyện địa phương ở Nhật vẫn tiếp tục sản xuất và sơn các phiên bản bằng gỗ bằng tay.

Thiết kế cổ điển - gọi là 'Series 0' của nghệ sĩ Jun Miura - được tạo ra vào tháng 6 năm 1973 bởi thợ làm biển hiệu Yosei Hisada ở Higashiomi, tỉnh Shiga, theo yêu cầu của Hội đồng phúc lợi xã hội của thị trấn. Trong phiên bản này, Tobita-kun đang bước đi giữa những chiếc xe với chiếc áo sáng màu và kiểu tóc cổ điển.

50 năm sau, Hisada và con trai của ông, Akihiro, vẫn sản xuất các bảng hiệu Tobita-kun cổ điển cho các hiệp hội phụ huynh - giáo viên địa phương, các tổ chức du lịch và các khách hàng doanh nghiệp yêu cầu thiết kế riêng.

Trong một chuyến thăm gần đây đến cửa hàng làm biển hiệu Hisada ở Higashiomi, xưởng chất đầy những biển hiệu Tobita-kun đang chờ sơn khô. Akihiro Hisada nói: 'Chúng tôi vẫn sản xuất khoảng 500 biển báo mỗi năm'.

Lễ kỷ niệm 50 năm của Tobita-kun là một dịp để ăn mừng ở Higashiomi. Người phát ngôn Ai Kawamoto cho biết trong một email rằng thị trấn đã ra mắt một trang web kỷ niệm và đang lên kế hoạch cho các sự kiện để đánh dấu lễ kỷ niệm.

Tuy nhiên, các biển báo Series 0 không phải là thiết kế duy nhất được sử dụng. Những chiếc khác, chẳng hạn như những chiếc được tìm thấy ở Hiroshima, có thiết kế với bàn tay giơ lên, theo cách mà học sinh ở Nhật Bản được dạy khi băng qua đường, được gọi là biển báo Wataruyo ('Tôi đang sang đường').

Khi các biển báo Series 0 cổ điển lan rộng khắp Nhật Bản vào những năm 1970, có vô số biến thể theo vùng đã xuất hiện, thường có hình Tobita-kun mặc trang phục truyền thống của địa phương. Chẳng hạn như các biển báo xung quanh Koka, được trang trí theo phong cách ninja. Những nơi khác có các nhân vật nổi tiếng từ hoạt hình Nhật Bản và văn hóa đại chúng, trong đó có một nơi tỏ lòng tôn kính với vẻ ngoài đặc biệt của tác giả truyện tranh kiêm họa sĩ minh họa Jun Miura (tóc dài và đeo kính râm).

Ông Jiroku Yamagishi, 82 tuổi, từ thành phố nhỏ Nanao, bắt đầu làm các biển báo bằng tay sau khi mẹ ông bị tai nạn giao thông và qua đời. 'Tôi muốn giảm số người bị ảnh hưởng bởi tai nạn', ông nói trong một cuộc phỏng vấn với truyền thông Nhật Bản trong năm nay. Cho đến nay, ông đã sản xuất hơn 1.200 biển báo và tặng chúng cho các hội đồng giáo dục và văn phòng thành phố trong khu vực. 'Miễn là tôi vẫn khỏe mạnh, tôi muốn tiếp tục làm biển báo' ông nói.

Để giải thích sự phổ biến liên tục của Tobita-kun, chuyên gia văn hóa đại chúng Nhật Bản Taylor Atkins của Đại học Bắc Illinois cho rằng chúng được thiết kế để thúc đẩy bản sắc địa phương và niềm tự hào của cộng đồng. Atkins nói trong một email: 'Theo một cách nào đó, Tobita-kun giống như những linh vật của thành phố… mà rất nhiều thị trấn và thành phố hiện phải quảng bá và tạo sự nổi bật'.

Atkins cũng ghi nhận sự phổ biến của phong cách hoạt hình trong truyền thông tại Nhật. Không chỉ biển báo giao thông, hướng dẫn chuẩn bị sẵn sàng cho động đất và nhiều thông điệp công cộng khác hiện được phân phối dưới dạng hoạt hình.

Tobita-kun dường như là một trong nhiều yếu tố chiến thắng cuộc chiến giao thông tại Nhật Bản. Các yếu tố khác có thể bao gồm sự ra đời của tàu cao tốc shinkansen và mạng lưới đường sắt địa phương nói chung, giúp giảm bớt sự phụ thuộc vào ô tô. Như David Zipper của tờ Bloomberg nhận định, do mạng lưới đường sắt hoạt động rộng rãi, 'việc lái xe ở Nhật Bản trở thành một lựa chọn thay vì bắt buộc'.

Ngoài ra, Nhật Bản cũng có luật cấm lái xe khi say rượu thuộc loại nghiêm ngặt nhất thế giới và số lượng tín hiệu giao thông đã tăng từ khoảng 15.000 vào năm 1970 lên hơn 200.000 vào năm 2013.

Kết hợp lại, các biện pháp đã có hiệu quả. Theo NILIM, số ca tử vong do tai nạn giao thông ở Nhật Bản đã giảm xuống chỉ còn 25% so với mức cao nhất của năm 1970.

Là một phần không thể thiếu trong văn hóa giao thông của Nhật Bản, Tobita-kun sẽ tiếp tục đóng vai trò như một lời nhắc nhở cho người lái xe phải chú ý đến môi trường xung quanh - không chỉ những người qua đường, mà còn cả cộng đồng địa phương mà họ đi qua.