Biểu tượng văn hóa

Biểu tượng văn hóa hay còn gọi là hình ảnh văn hóa hoặc hình tượng văn hóa là những nhân vật hoặc hiện vật được cộng đồng trong một nền văn hóa cụ thể xem như là đại diện cho nền văn hóa đó. Các quốc gia trên thế giới đều có những biểu tượng của riêng họ, và những biểu tượng này thường trở thành 'quy ước' quốc tế. Ví dụ, nước Pháp nổi tiếng với gà Gô-loa và tháp Eiffel; Úc có con chuột túi và chòm sao năm ngôi; Mỹ với tượng Nữ thần tự do; Vương quốc Anh nổi bật với Sư tử và đồng hồ Big Ben; Canada với lá phong; Trung Quốc với Vạn lý trường thành; Ai Cập với Kim tự tháp; Nhật Bản với núi Phú Sĩ; New Zealand với chim kiwi và lá dương xỉ bạc.

Quá trình nhận diện biểu tượng văn hóa có phần chủ quan và các 'biểu tượng' hay hình tượng được đánh giá dựa trên khả năng đại diện cho nền văn hóa đó. Những người cảm nhận một biểu tượng thường liên hệ nó với bản sắc văn hóa chung. Các biểu tượng cũng có thể được xem là sự phản ánh các hoạt động của nền văn hóa này đối với nền văn hóa khác. Trong văn hóa đại chúng, thuật ngữ 'mang tính biểu tượng' được sử dụng để mô tả nhiều loại người, địa điểm và sự vật, và có ý kiến cho rằng thuật ngữ này đã bị lạm dụng. Các biểu tượng tôn giáo cũng có thể trở thành biểu tượng văn hóa trong các xã hội nơi tôn giáo và văn hóa hòa quyện, như hình ảnh Madonna trong các xã hội Công giáo.

Khái quát

Biểu tượng là những yếu tố mang ý nghĩa cụ thể mà các thành viên trong một cộng đồng nhận diện. Âm thanh, đồ vật, hình ảnh, hành động, và các ký tự viết đều có thể trở thành biểu tượng văn hóa. Các biểu tượng văn hóa có thể thay đổi theo thời gian và khác nhau giữa các nền văn hóa, đôi khi còn trái ngược nhau. Ví dụ, gật đầu ở Việt Nam có nghĩa là đồng ý, nhưng ở Bulgaria lại biểu thị sự từ chối. Ý nghĩa biểu tượng là nền tảng cho mọi nền văn hóa, tạo cơ sở thực tế cho các cá nhân trong các tình huống xã hội và làm cuộc sống có ý nghĩa. Dù vậy, trong cuộc sống hàng ngày, chúng ta thường không nhận thức đầy đủ tầm quan trọng của các biểu tượng vì chúng đã trở nên quá quen thuộc.

Khi tiếp xúc với một nền văn hóa khác, sự khác biệt trong biểu tượng văn hóa có thể khiến người ta cảm nhận được sức mạnh của biểu tượng. Nếu sự khác biệt quá lớn, người thâm nhập có thể trải qua cú sốc văn hóa. Trong mọi nền văn hóa, con người sắp xếp biểu tượng thành ngôn ngữ, một hệ thống ký hiệu giúp các thành viên giao tiếp với nhau. Ngôn ngữ có thể là ngôn ngữ nói hoặc viết; trong khi mọi nền văn hóa đều có ngôn ngữ nói, không phải tất cả đều có ngôn ngữ viết. Những nền văn hóa có cả hai loại ngôn ngữ thì ngôn ngữ nói và viết cũng có thể khác nhau. Ngôn ngữ là phương tiện quan trọng để truyền tải văn hóa từ thế hệ này sang thế hệ khác.

Ngôn ngữ còn là nền tảng cho trí tưởng tượng của con người vì nó kết nối các ký hiệu gần như vô hạn. Điều này giúp con người có khả năng thay đổi nhận thức thông thường về thế giới, mở đường cho sự sáng tạo. Ngôn ngữ quan trọng đến mức Edward Sapir và Benjamin Whorf đã đưa ra giả thuyết Giả thuyết Sapir-Whorf, cho rằng ngôn ngữ định hình suy nghĩ của con người, nghĩa là ngôn ngữ đi trước suy nghĩ. Ngôn ngữ ảnh hưởng đến cảm nhận, suy nghĩ của con người về thế giới và truyền đạt các chuẩn mực, giá trị của nền văn hóa. Vì thế, việc đưa một ngôn ngữ mới vào xã hội có thể trở thành vấn đề nhạy cảm và là trung tâm của nhiều cuộc tranh luận xã hội. Ngôn ngữ cũng thay đổi theo thời gian: nhiều từ ngữ mất đi, nhiều từ mới xuất hiện (chẳng hạn như từ bộ nhớ truy cập ngẫu nhiên và byte do sự phát triển của máy tính điện tử).

Khái quát về các biểu tượng

Theo Tạp chí Truyền thông Canada, nhiều nhân vật nổi tiếng đã được mô tả là 'biểu tượng văn hóa' bao gồm Shakespeare, Oprah Winfrey, Batman, An-na tóc hoe, cao bồi, ca sĩ nhạc pop thập niên 1960, hình tượng con ngựa, Las Vegas, thư viện, búp bê Barbie, DNA, và New York Yankees. Một cuộc khảo sát trực tuyến năm 2006 cho thấy nhiều biểu tượng quốc gia của Anh, chẳng hạn như xe buýt hai tầng màu đỏ AEC Routemaster và buồng điện thoại sơn đỏ ở Luân Đôn, đều phản ánh quan điểm văn hóa của người Anh. Chicago Tribune cũng đã liệt kê Taylor Swift là một trong những biểu tượng văn hóa Mỹ.

Búp bê Matryoshka (búp bê Nga) được công nhận toàn cầu như một biểu tượng văn hóa của Nga. Trong thời kỳ Liên Xô, biểu tượng búa liềm và các bức tượng của Vladimir Lenin đại diện cho quốc gia này, nhưng hiện nay chúng đã được thay thế bằng các biểu tượng văn hóa nổi bật khác của đất nước. Các biểu tượng quốc gia có thể trở thành mục tiêu chỉ trích, như việc phá hủy tượng Lenin ở Đông Âu sau khi chủ nghĩa cộng sản sụp đổ, hoặc việc đốt cờ Mỹ để phản đối chính sách của Mỹ ở nước ngoài. Các giá trị và lý tưởng đại diện bởi biểu tượng văn hóa có thể khác nhau giữa các nhóm người và các nền văn hóa, như bánh táo là biểu tượng văn hóa của Mỹ nhưng có ý nghĩa khác nhau giữa các người Mỹ.

Chú thích

• Biedermann, Hans (1994). Dictionary of Symbolism: Cultural Icons and the Meanings Behind Them. Meridan.
• Brooker, Will (2001). Batman Unmasked: Analysing a Cultural Icon. Continuum.
• Edwards, Peter; Enenkel, Karl; Graham, Elspeth biên tập (2011). The Horse as Cultural Icon: The Real and the Symbolic Horse in the Early Modern World. Brill.
• Foudy, Julie; Leslie Heywood; Shari L Dworkin (2003). Built to Win: The Female Athlete as Cultural Icon. University of Minnesota Press.
• Gilbert, Erik (2008). The Dhow as Cultural Icon. Boston University.* Heyer, Paul (2012). Titanic Century: Media, Myth, and the Making of a Cultural Icon. Praeger.
• Heyer, Paul (2012). Titanic Century: Media, Myth, and the Making of a Cultural Icon. Praeger.
• Meyer, Denis C. (2010). Cles Pour la France en 80 Icones Culturelles. Hachette.
• Nelkin, Dorothy; M Susan Lindee (2004). The DNA Mystique: The Gene as a Cultural Icon. University of Michigan Press.
• Reydams-Schils, Gretchen J (2003). Plato's Timaeus as Cultural Icon. University of Notre Dame Press.

Liên kết tham khảo

• Những Biểu Tượng Mới của Chúng Ta từ The Daily Telegraph
• Không có gì và không ai là Không Được Đề Cập trong Thời Đại của Sự Thờ Phượng Biểu Tượng từ The Age
• Bảo Tàng & Lưu Trữ Bưu Chính Anh Quốc: Những Biểu Tượng của Anh
• Culture24: Những Biểu Tượng của Anh