Trái bình bát là một loại quả phổ biến ở miền Nam, có thể còn xa lạ với nhiều người. Cùng tìm hiểu về bình bát là gì và những lợi ích của nó đối với sức khỏe nhé!
Bình bát sở hữu hương vị đặc trưng cùng nhiều tác dụng ít người biết đến. Cùng Mytour khám phá xem bình bát là gì và những công dụng không ngờ của nó với sức khỏe con người nhé!
Bình bát là trái gì?
Bình bát, có tên khoa học là Annona reticulata L, là một loại cây trồng phổ biến ở miền Nam Bộ. Trong đó, bình bát có hai loại chính là bình bát dây và bình bát thân gỗ.
Quả bình bát dây
Quả của cây bình bát dâyDây bình bát còn được biết đến với các tên gọi khác như mảnh bát, bát bát, dây miểng bát, thuộc vào loại cây leo thân thảo. Ngày xưa chúng phát triển tự nhiên trên các mảnh đồi ở nhiều nước châu Á, nhưng ngày nay chúng được trồng rộng rãi trên khắp thế giới.
Dây bình bát có thân mảnh và mượt mà, dài khoảng từ 5 đến 8m. Loài cây này có lá hình tim, cuống dài, mép có răng cưa và mọc so le với nhau. Ở kẽ lá, hoa đực hoặc hoa cái mọc đơn hoặc đôi một cách liền kề.
Loại bình bát này có hình dáng bầu dục, quả nhỏ hơn so với bình bát thân gỗ. Khi chín, quả chuyển từ màu xanh sang màu đỏ hồng, tạo ra một cảnh quan đẹp mắt. Thịt quả dày, chứa nhiều hạt, có hương vị ngọt ngào và thơm mát.
Bình bát thân gỗ
Bình bát thân gỗBình bát thân gỗ, hay còn gọi là Na xiêm, là một loại cây thân gỗ thuộc họ Na, cao từ 2 đến 10m, tán rộng, có nhiều nhánh con. Lá của loài cây này nhọn ở phần đỉnh, gốc bo tròn, mặt dưới có một lớp lông mịn và mặt trên mịn màng.
Chúng có nguồn gốc từ châu Mỹ và các đảo lân cận, nhưng hiện nay chúng đã phổ biến ở Ấn Độ, châu Phi, châu Úc,... Tại Việt Nam, chúng mọc tự nhiên và được trồng ở các tỉnh ven biển từ Bắc vào Nam.
Hoa của bình bát nhỏ xíu, màu vàng, nở xen kẽ giữa các lá. Từ tháng 7 đến tháng 8 là thời kỳ hoa phát triển thành trái bình bát, hình dạng giống như trái tim.
Bình bát thân gỗ có vỏ dày hơn so với bình bát dây, khi còn non thường màu xanh và khi chín thì chuyển sang màu vàng. Thịt quả có màu trắng hoặc trắng ngà, vị chua ngọt và có mùi thơm đặc trưng.
Thành phần hóa học
Thành phần hóa học của trái bình bát.Hạt và trái bình bát chứa chủ yếu các hợp chất hóa học sau:
- 3 dẫn xuất benzen (sinapaldehyde glucoside, eleutheroside B, axit vanilic).
- 2 sterol (β-sitosterol và β-sitosterol-3-O-β-Dglucopyranoside).
- 2 acetogenin (uvarigrandin A, cis-reticulatacin-10-one).
- 1 amin béo (N- (Triacontanol)tryptamine).
- 2 triterpenoid (axit rotundic và pedunculosus).
Trong lá chứa:
- 1 hợp chất triterpenoid mới (annonaretin A).
- 2 hợp chất flavonoid ((2S)-di-O-methylquiritigenin, rutin).
- 2 hợp chất sterol (β-sitosterol, 6β-hydroxystigmast- 4-en-3-one).
- 3 hợp chất triterpenoid (taraxasterol, taraxerol, uvaol).
- 4 hợp chất diterpenoid (axit kaurenoic, axit 17-acetoxy-16β-hydroxy-entkauran-19-oic, axit 16α-hydro-ent-kauran-17,19-dioic, axit 16αhydro-19-al-ent-kauran-17-oic).
Vỏ thân và rễ chứa:
- Roliniastatin – 2, Reticulacinon, các Diterpen, Anonain, Oxoushinsunin, Michelalbin, Reticulin, Assimilobin, Hydroxynomuciferin, Methoxyannomontin.
Những bộ phận sử dụng làm dược liệu
Đối với bình bát dây
Bình bát dây nở hoa suốt cả năm.Loại cây này hoa quả liên tục quanh năm, cho phép bạn thu hoạch bất kỳ lúc nào. Tất cả các phần của bình bát dây, dù khô hay tươi, đều có thể được sử dụng làm dược liệu.
Đối với bình bát thân gỗ
Tất cả từ rễ, thân, lá đến quả và hạt của bình bát đều được dùng làm dược liệu.
Rễ và thân được thu hái khi cây đã trưởng thành. Lá có thể thu hái quanh năm. Quả bình bát thu hoạch vào tháng 7 - tháng 8. Hạt được hái khi quả đã chín.
Những vật liệu này sau khi thu hoạch cần được rửa sạch và có thể sử dụng tươi hoặc phơi khô. Để bảo quản tốt, cần đặt chúng ở nơi khô ráo và thoáng mát.
Công dụng của bình bát
Giúp kiểm soát tăng huyết áp
Bình bát dây hỗ trợ điều trị bệnh tăng huyết áp.Nhiều nghiên cứu đã chứng minh rằng, chiết xuất từ trái bình bát dây có thể ngăn chặn việc tổn thương gan ở những người mắc bệnh tăng huyết áp hoặc đang sử dụng thuốc ức chế men chuyển.
Giảm cảm giác mệt mỏi
Bình bát dây giúp giảm cảm giác mệt mỏi.Nguyên nhân chính gây mệt mỏi thường là do thiếu sắt. Trái bình bát dây là một nguồn cung cấp sắt tốt cho cơ thể. Việc bổ sung trái bình bát dây vào khẩu phần ăn hàng ngày có thể cải thiện sức khỏe, tăng khả năng tập trung và giảm mệt mỏi.
Bảo vệ hệ thần kinh
Bình bát dây hỗ trợ bảo vệ hệ thần kinh.Trái bình dây giàu vitamin B2, B6, và chất chống oxy hóa, giúp duy trì chức năng não bộ, hỗ trợ hệ thần kinh khỏe mạnh, ngăn ngừa các bệnh như động kinh, tê thấp, đa xơ cứng, Alzheimer,...
Duy trì sự trao đổi chất
Bình bát dây giúp duy trì sự trao đổi chất.Trong trái bình bát dây chứa lượng thiamine dồi dào, là chất cần thiết để tạo năng lượng cho cơ thể và hỗ trợ sản xuất tế bào hồng cầu, đồng thời hạn chế các vấn đề về chuyển hóa.
Giúp hệ tiêu hoá khoẻ mạnh hơn
Bình bát dây tăng cường sức khỏe hệ tiêu hoá.Chất xơ trong trái bình bát dây cải thiện hệ tiêu hoá, tăng khả năng hấp thu dinh dưỡng và kích thích hoạt động ruột. Điều này giúp phòng ngừa các vấn đề như trĩ, táo bón, viêm loét dạ dày,...
Ngăn ngừa sỏi thận
Bình bát dây giúp ngăn ngừa sỏi thận.Nghiên cứu cho thấy trái bình bát dây cung cấp canxi, giúp giảm nguy cơ mắc bệnh sỏi thận do nồng độ khoáng chất cao trong nước tiểu.
Đối với người tiểu đường
Bình bát dây hỗ trợ người tiểu đường.Bình bát dây có thể cải thiện đường huyết, giúp giảm lượng đường trong máu một cách đáng kể.
Cải thiện sức khỏe tim mạch, tiêu hóa và xương
Bình bát thân gỗ có ích cho sức khỏe tim mạch, tiêu hóa và xương.Các axit béo và chất xơ trong trái bình bát thân gỗ giúp giảm lượng cholesterol xấu LDL, cải thiện chức năng tim, và ngăn ngừa các bệnh tim mạch.
Ngoài ra, chất xơ phong phú trong trái bình bát thân gỗ giúp cân bằng vi sinh vật trong ruột, cải thiện quá trình tiêu hóa và ngăn chặn các vấn đề như đầy hơi, táo bón, và tiêu chảy.
Hơn nữa, loại quả này cũng chứa nhiều phốt pho và canxi, giúp tăng cường sức khỏe xương và giảm nguy cơ các vấn đề liên quan đến xương khớp.
Cung cấp chất dinh dưỡng cần thiết
Bình bát thân gỗ cung cấp đầy đủ chất dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể.Trái bình bát thân gỗ chứa nhiều chất xơ, các axit béo như betulinic, axit caprylic, oleic, lauric, linoleic, palmitic, cùng một lượng nhỏ protein.
Các ứng dụng khác
Bình bát thân gỗ còn giúp làm giảm viêm nướu, hỗ trợ điều trị vết ghẻ, có thể sử dụng làm dầu gội,...Ngoài việc hỗ trợ sức khỏe tim mạch, tiêu hóa và xương, trái bình bát thân gỗ còn có nhiều ứng dụng tuyệt vời khác như:
- Vỏ rễ của cây bình bát thân gỗ có khả năng giảm đau bụng, đau răng, viêm nướu.
- Nước từ hạt bình bát được dùng làm dầu gội đầu, dung dịch ngâm quần áo để tiêu diệt chấy và rận. Tro hạt bình bát kết hợp với dầu dừa có thể giúp chữa trị vết ghẻ, ngứa da.
- Nước cốt bình bát phơi khô có thể giúp cải thiện tình trạng sốt, tiêu chảy, và vi khuẩn giun sán,...
Bài thuốc từ bình bát
Chữa bướu cổ
Trái bình bát tươi được sử dụng để điều trị bướu cổ.Cách sử dụng quả bình bát tươi để điều trị bướu là cắm xuyên qua một cây đũa, nướng cháy phần vỏ. Sau khi nguội một chút, lăn lên vùng bướu. Thực hiện 3 lần mỗi ngày, mỗi lần khoảng 30 phút, dùng 2 – 3 quả mỗi lần. Tiếp tục thực hiện cho đến khi bướu hoàn toàn tan.
Chữa tiêu chảy, kiết lỵ, giun sán
Trái bình bát xanh được dùng để điều trị giun sán.Sử dụng quả bình bát còn xanh, phơi khô, cắt lát. Mỗi lần dùng 8 – 12g, sắc thành thuốc uống.
Điều trị tiểu đường
Trái bình bát còn xanh được sử dụng để điều trị tiểu đường.Sử dụng quả bình bát xanh, cắt mỏng, loại bỏ hạt, phơi khô. Mỗi lần dùng 5g, đun nước uống trong ngày.
Chữa đau nhức xương khớp, nhức mỏi tay chân
Quả bình bát được dùng để chữa đau nhức xương khớp.Bạn lấy quả bình bát đập dập, sưởi qua lửa nóng, chườm vào vị trí đau. Nếu đau ở lưng, bạn có thể đặt quả nóng lên lưng rồi nằm nghỉ ngơi.
Điều trị bệnh lao phổi
Thân và vỏ cây bình bát được sử dụng để điều trị lao phổi.Bạn dùng 20g thân, vỏ cây bình bát thân gỗ cắt lát mỏng, phơi khô, đun sôi cùng 1.2 lít nước, uống trong ngày.
Điều trị mề đay mẩn ngứa
Nhánh cây bình bát được dùng để chữa mề đay mẩn ngứa.Bạn đặt vài nhánh bình bát thân gỗ còn tươi, đã rửa sạch, để ráo lên trên lửa để tạo khói. Cởi quần áo hoặc hơ những vị trí bị mề đay qua khói đến khi đổ hết mồ hôi thì lau khô người, mặc quần áo mới.
Cách ăn bình bát
Hầm quả bình bát dây
Quả bình bát dây hầm thường ăn cùng với cơm trắng.Ở Đông Phi, người ta thường hầm bình bát dây chín cùng với cà chua, hành tây và các loại rau để ăn với cơm.
Muối chua bình bát dây
Dưa muối bình bát dây có thể ăn sau khoảng 10 - 15 ngày kể từ khi muối.Muối dưa bình bát dây khi còn non là một ý tưởng tuyệt vời. Bạn có thể thưởng thức hương vị chua ngọt đặc trưng của món ăn này cùng gia đình sau khoảng 10 - 15 ngày từ khi muối nhé!
Canh bình bát dây
Canh bình bát dây.Trái bình bát dây kết hợp với thịt heo băm, tôm hoặc huyết heo sẽ tạo nên món canh thanh mát, bổ dưỡng.
Bình bát dầm đường
Bình bát dầm đường sẽ mang lại hương vị thanh mát, béo béo của bình bát rất hấp dẫn. Để làm món này, bạn chỉ cần đem bình bát chín vàng, rửa sạch, gọt vỏ, rồi dầm chung với đường cát, sữa đặc và đừng quên thêm ít đá trước khi thưởng thức nhé!
Những điều cần nhớ khi dùng
Bình bát có nhiều tác dụng, nhưng không nên dùng quá mức.Dưới đây là những lưu ý khi sử dụng quả bình bát:
- Trước khi sử dụng, hãy thảo luận với bác sĩ hoặc chuyên gia về sức khỏe vì một số quả bình bát có thể có độc tố.
- Bạn cần kiên nhẫn khi dùng quả bình bát để chữa bệnh, vì chúng cần thời gian để phát huy hiệu quả.
- Tránh tiếp xúc trực tiếp với nhựa cây hoặc bắn vào mắt vì có thể gây dị ứng hoặc kích ứng da.
- Những người có tỳ vị yếu không nên ăn quá nhiều vì bình bát có tính hàn. Ngoài ra, không nên kết hợp bình bát với thanh long vì có thể gây nguy hiểm do hai loại này xung khắc.
Đây là tổng hợp thông tin về bình bát mà Mytour mong muốn bạn sử dụng. Hy vọng nó sẽ hữu ích cho bạn. Chúc bạn luôn khỏe mạnh!