Buzz
Truyện Kiều của nhà thơ dân tộc Nguyễn Du là một tác phẩm nghệ thuật bằng thơ lục bát, chứa đựng tinh thần nhân đạo sâu sắc. Câu chuyện tình yêu của 'người quốc sắc, kẻ thiên tài' với những diễn biến đẹp đẽ, cảm động đã gây ấn tượng sâu đậm trong lòng độc giả. Có không ít bài thơ, đoạn trích mô tả cảnh đẹp rực rỡ không khác gì mảnh trời xanh thẳm phản chiếu vào tâm hồn trên những con đường nắng gió. Thiên nhiên trong Truyện Kiều thật sự đẹp đẽ, không thể nào quên được. Dưới đây là hai dòng thơ trong Truyện Kiều mang lại nhiều cảm xúc văn học:
... Dưới cầu nước chảy trong veo,
Bên cầu tơ liễu bóng chiều thản nhiên.
Một chiều buổi tà xanh thơm lừng, hình ảnh 'Hai dòng thơ Kiều dạo chơi dưới bóng liễu' đã khiến cho Kim Trọng say mê đắm chìm vào giấc mơ... Cuộc chia tay không hẹn ước mà sao đầy sâu lắng tình cảm? 'Những lúc ban đầu ấy' (Thế Lữ) đã được nhà thơ Nguyễn Du ghi lại một cách thi vị:
Bóng dừa giục những buồn vương,
Khách đưa lên ngựa, người vẫn tiếp đường...
Rất trang nhã và tinh tế, khoảnh khắc nồng nàn của tình yêu đang bắt đầu nảy nở, khiến cho Nguyễn Du cảm thấy cảm động và viết nên những dòng thơ tình tuyệt vời.
Cuộc chia ly trong khung cảnh hoàng hôn đó không thể quên được? Cách tả cảnh tương phản của Nguyễn Du làm cho cảm xúc nghệ thuật trở nên cao trào. Thời gian trôi đi nhanh chóng, không gian trở nên yên bình, im lặng. Hình ảnh được chọn lựa, cụ thể nhưng vẫn mang lại sự gợi cảm: chiếc cầu nhỏ xinh, dòng nước trong veo lưng lư, cành liễu mềm mại trong bóng chiều nhạt... Bức tranh đơn giản nhưng đẹp đẽ như một bức tranh thủy mặc biểu lộ một tình yêu đang nảy nở.
Cảnh vật đẹp và thơ mộng quá! Thiên nhiên như tạo ra tâm trạng của con người. Dòng nước trong veo chảy dưới cầu như tình cảm trong sạch của con người. Nhà thơ không nhắc đến gió nhưng vẫn có gió thổi:
Bên cầu tơ liễu bóng chiều thản nhiên
Hình ảnh 'cầu tơ liễu' và lả lướt 'thản nhiên' gợi ra hình ảnh lá liễu, cành liễu dài và mềm mại bay trước làn gió nhẹ, mang theo nhiều cảm xúc rối bời. Cảnh vật hòa mình với tâm trạng, thể hiện sự rung động, thiết tha của Thúy Kiều và Kim Trọng.
Hai dòng thơ lục bát được viết theo cấu trúc 'đối chiếu' không gian hai chiều: 'dưới cầu' và 'bên cầu', có màu xanh 'trong veo' của dòng nước chảy, có hình ảnh liễu, 'cầu tơ liễu' bay 'thản nhiên' trong bóng chiều. Cảnh vật cân đối, hài hòa và rất gần gũi. Hai dòng thơ lục bát tả cảnh đẹp như một bức tranh của một họa sĩ được vẽ bằng những đường nét tinh tế, tươi sáng, gam màu nhẹ nhàng tạo nên cảm xúc thơ mộng: màu xanh của dòng nước trong veo, màu vàng nhạt của bóng chiều tà, màu xanh lục của liễu, đường nét của 'chiếc cầu nhỏ dường như xây ngang', của dòng nước 'nao nao' uốn lượn quanh co... Ngòi bút của thi sĩ mô tả ít nhưng gợi lên nhiều. Cảnh vật thanh tao, sống động, gợi lên tinh thần. Cảnh vật như đang rung động trước nỗi niềm mơ màng, ấm áp của cặp đôi. Cảnh vật in dấu sự thổ lộ và tình cảm; một tình yêu mới đang bắt đầu trong lòng 'người quốc sắc, kẻ thiên tài'.
Trong Truyện Kiều, việc tả cảnh cũng như việc tả con người, Nguyễn Du sử dụng sáng tạo phong cách thi cổ truyền, mô tả ít nhưng gợi lên nhiều. Chỉ một vài nét vẽ nhỏ mà nhà thơ đã tạo ra một bức tranh tự nhiên đậm chất tinh tế. Trải rộng trên tất cả là phong cách viết ước lệ tượng trưng. Con người là ngư, tiều, canh, mục. Cảnh vật có phong, hoa, tuyết, nguyệt, cỏ cây hoa lá như sen, cúc, trúc, mai, v.v... Mặc dù vậy, nhà thơ với bút tài và tâm hồn nghệ sĩ đã để lại ở dòng thơ, vần thơ những dấu ấn sâu sắc.
Đọc Truyện Kiều, ta vẫn nhớ mãi bức tranh về trăng, hoa, gió, tuyết:
Một lần gió nhẹ thoảng, hoa rụng
Nửa rèm tuyết phủ, bốn bề trăng len lỏi.
Làm sao có thể quên được sự thay đổi của bốn mùa trong nỗi buồn đau nặng nề trong lòng con người:
Sen tàn cúc lại nở hoa,
Sầu dài ngày ngắn đông dần sang xuân.
Thiên nhiên trong Truyện Kiều quen thuộc với tâm hồn của người Việt Nam. Nhà thơ như một họa sĩ tài ba phối màu, tạo hình, dựng cảnh... đều đậm đà tình cảm, mang lại cho người đọc nhiều xúc cảm. Mùa xuân với “Cỏ non xanh đến tận chân trời - Cành lê trắng rụng vài bông hoa'. Mùa hè với tiếng chim quyên và hoa lựu đỏ:
Dưới trăng quyên đã gọi hè,
Đầu tường lựu lập lòe bật bông.
Mùa thu với sắc màu rực rỡ:
Long lanh đáy nước như trời,
Thành xây khói xanh non phơi bóng vàng.
Những hình ảnh “Cát vàng cồn nọ, bụi hồng dặm kia”, những nhánh liễu mềm “thanh mảnh liễu buông mành', những con đường “Lối mòn cỏ lạt màu sương',... ta vẫn cảm thấy quen thuộc, thân thuộc. Ta yêu thích mảnh trăng ly biệt trong Truyện Kiều:
Vầng trăng ai chia làm đôi,
Nửa khuỳu gối chiếc, nửa soi dặm trường.
Có khi nhà thơ lấy cảm hứng từ thơ cổ Trung Hoa rồi chọn lọc, tái hiện, câu thơ Kiều trở nên cổ kính, trang nhã, cảnh sắc lại đậm chất quê hương:
Hoa đào năm trước còn vui gió đông
Nguyễn Du từng nói: 'Cảnh nào cũng đeo sầu - Người buồn cảnh có vui đâu bao giờ”. Thiên nhiên trong Truyện Kiều không chỉ là bối cảnh cho nhân vật, mà còn biểu hiện tâm trạng của họ. Bối cảnh phản ánh tâm trạng. Tám câu thơ tả cảnh Trước lầu Ngưng Bích là những dòng thơ miêu tả cảnh ngụ tình tuyệt vời. Mỗi từ ngữ, mỗi hình ảnh tả thiên nhiên trong đoạn thơ cũng là một ẩn dụ về tâm trạng và một phép ẩn dụ về số phận của người con gái tài năng mà bạc mệnh:
...Buồn nhìn nước chảy mới xa,
Hoa nổi man mác biết đi về đâu?
Nguyễn Du dành cho thiên nhiên một tình yêu nồng hậu với trái tim nghệ sĩ tài ba. Thi hào có khả năng nắm bắt được bản chất tinh tế nhất của mỗi cảnh vật, và chỉ với vài nét vẽ, bức tranh thiên nhiên hiện ra sống động, hấp dẫn kỳ lạ:
Song sa nơi biên phương trời,
Nay hoàng hôn đã lại mai mộng hoàng.
Trong Truyện Kiều, thiên nhiên cũng là một “nhân vật' trữ tình. Mỗi khi thiên nhiên xuất hiện, câu thơ trở nên lung linh, huyền diệu. Nó phản ánh một hồn thơ đẹp, một nghệ thuật tả cảnh tinh xảo vô song. Đẹp thay những câu thơ Kiều tả về thiên nhiên. Qua những câu thơ ấy, ta thêm yêu tiếng Việt và thơ ca dân tộc. Đọc những vần thơ Kiều, tâm hồn người đọc mở rộng, thắm đượm mãi tình yêu với sáng tạo, yêu cảnh đẹp của đất nước quê hương:
Nguyễn Du viết Kiều làm đất nước biến thành văn chương.
Chế Lan Viên
Trích từ Mytour
