Buzz
Đây là những dòng thơ, câu thơ đặc sắc của Bằng Việt, gợi lại ký ức và cảm xúc tuổi thơ:
'Một bếp lửa chờn vờn sương sớm
Một bếp lửa ấp iu nồng đượm
Tu hú ơi! Chẳng đến ở cùng bà
Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa?'...
Có một khoảng thời gian đầy nước mắt mà chúng ta không thể nào quên. Có những người đã ấn định vào tuổi thơ của chúng ta, trở thành những kỷ niệm, mang theo những tình thương và ký ức sâu nặng trong lòng chúng ta. Bài thơ Bếp lửa của Bằng Việt với hình ảnh người bà đã gợi lên trong chúng ta cảm xúc và suy tư sâu xa ấy:
Một bếp lửa chờn vờn sương sớm
……………………………………….
Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa
Phần đầu của bài thơ Bếp lửa nói về những ký ức tuổi thơ đầy cảm xúc với tình thương sâu lắng đối với bà của cháu ở xa.
Đầy đủ đoạn thơ là một biểu hiện của tình yêu thương và sự nhớ mong. Ba câu thơ đầu tiên nói lên hai nỗi nhớ: nhớ bếp lửa, nhớ thương bà. Bếp lửa “chờn vờn sương sớm' gắn bó với mỗi gia đình Việt Nam, với sự kiên nhẫn và lòng biết ơn của bà. Bếp lửa 'ấp iu nồng đượm' đã được nuôi dưỡng bằng tình thương của gia đình. Nhớ bếp lửa là nhớ đến bà “biết mấy nắng mưa', trải qua nhiều gian khó. Câu thơ cuối cùng kết hợp với câu cảm thán làm cho giọng thơ cảm động:
Một bếp lửa chờn vờn sương sớm
Một bếp lửa ấp iu nồng đượm
Cháu thương bà biết mấy nắng mưa.
Đoạn thơ thứ hai đề cập đến ký ức tuổi thơ, những ký ức khó quên: “năm đói mòn đói mỏi”, “khô rạc ngựa gầy', “khói hun nhèm mắt cháu', “sống mũi còn cay'. Bằng Việt sinh năm 1941, lúc đó nhà thơ mới 4 tuổi, là vào cuối năm 1944 đầu năm 1945, nạn đói kinh hoàng đã xảy ra, hơn 2 triệu người dân của chúng ta chết đói. Đó là ký ức về 'mùi khói', về 'khói hun', một hình ảnh đời sống khốn khó gắn liền với bếp lửa gia đình trước Cách mạng. Đoạn thơ này là tiếng lòng của thời thơ ấu đầy khổ đau, rất chân thực cảm động:
Lên bốn tuổi, cháu đã quen mùi khói
Năm ấy là năm đói mòn, đói mỏi
Bố đi đánh xe khô rạc ngựa gầy
Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu
Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay!
“Nghĩ lại đến giờ' đó là năm 1963, đã 19 năm trôi qua, nhưng cháu vẫn cảm thấy “sống mũi còn cay!'. Ký ức buồn, vết thương trong lòng, khó quên là như vậy!
Đoạn thơ thứ ba nói về việc nhóm lửa suốt tám năm của hai bà cháu. Có tiếng chim tu hú kêu mùa lúa chín trên những cánh đồng quê. Tiếng chim tu hú, những câu chuyện của bà về Huế thân yêu đã trở thành kỷ niệm. “Tu hú kêu...', “khi tu hú kêu...', “tiếng tu hú'..., âm thanh đồng quê thân thuộc ấy được nhắc đi nhắc lại nhiều lần càng trở nên tha thiết bồi hồi. Đó là tiếng vọng thời gian năm tháng của ký ức về gia đình (bếp lửa), về quê hương (tiếng chim tu hú) yêu thương. Cháu thường tự hỏi bà hay tự hỏi lòng mình về một thời xa xôi:
Tám năm ròng cháu cùng bà nhóm lửa
Tu hú kêu trên những cánh đồng xa
Khi tu hú kêu, bà còn nhớ không bà?
Bà hay kể chuyện những ngày ở Huế
Tiếng tu hú sao mà tha thiết thế!
“Cháu cùng bà nhóm lửa', nhóm lửa của sự sống, nhóm ngọn lửa của tình thương.
Tám năm ấy, đất nước rơi vào cuộc chiến “Mẹ cùng cha bận công việc không về', cháu ở với bà, cháu lớn lên dưới bóng bảo bối và tình yêu của bà. Hai câu thơ 16 chữ mà bà viết, mà cháu viết đã thể hiện được toàn bộ tình thương của bà dành cho cháu. Một tình thương ấp ủ, che chở:
Cháu ngồi bên bà, bà kể chuyện
Bà hướng dẫn cháu học, bà quan tâm đến việc học của cháu.
Đặc biệt, quý nhất, tinh thần nhất là những từ: “cháu ở bên bà', 'bà kể', “bà hướng dẫn', “bà quan tâm'. Vai trò của bà trong mỗi gia đình Việt Nam thật sự vô cùng quan trọng. Thời gian trôi qua nhưng bà vẫn “vất vả', “khó khăn' trong việc “nhóm lửa'. Nghĩ về ngọn lửa ấm của bếp lửa, nghĩ về tiếng chim tu hú gọi bầy, đứa cháu gọi thiết tha chim tu hú “kêu mãi'. Câu thơ thốt lên cảm xúc và câu hỏi nhẹ nhàng diễn tả nỗi nhớ thương bà sâu sắc. Cảm xúc trào dâng:
Bếp lửa nhớ thương bà vất vả,
Chim tu hú ơi! Chẳng đi xa bà
Tiếng chim kêu mãi trên bãi đồng xa xôi?
Bốn chữ “nghĩ thương bà khó khăn' tôn vinh tình thương của đứa cháu dành cho bà, người đã và đang dành cả trái tim mình cho chúng ta.
Đoạn thơ đong đầy kỷ niệm tuổi thơ và đọng chất cảm xúc. Chúng ta luôn nhớ và biết ơn bà, không bao giờ quên. Sử dụng thể thơ tự do 8 từ (với thêm 7 từ), tác giả đã tạo ra một dáng vẻ thơm tho, sâu lắng và truyền cảm, hình ảnh đẹp. Bếp lửa, tiếng chim hót, và người bà, ba biểu tượng này hòa quyện trong tâm hồn của đứa cháu xa quê, nơi tình thương bà gắn liền với yêu quê hương. Câu thơ của Bằng Việt có sức mạnh, gợi lên những cảm xúc sâu thẳm!
