Bình luận về bài thơ Cuốc Kêu Gọi

Nội dung: Bình luận về bài thơ Cuốc Kêu Gọi

Phản biện:

Nguyễn Khuyến, nhà thơ cổ điển, tâm hồn sâu lắng, trầm trồ, mang đau thương đời thấm đẫm. Tài năng vững về cao học, tiến sĩ danh giá, nhưng trước cảnh nước bị xâm lăng, ông bất lực, phải lui về ẩn mình tránh khỏi cảnh đau xót. Trong thời gian ân ẩn đó, Nguyễn Khuyến giữ ngọn lửa niềm tiếc hận, thể hiện qua thơ văn với những suy tư sâu sắc. Trong thơ của ông, nhiều con vật xuất hiện, mỗi con mang một cảm xúc riêng của nhà thơ. Cuốc, xuất hiện 3 lần trong thơ, đặc biệt trong bài Cuốc Kêu Cảm Hứng, là minh chứng cho sự vinh dự đó.

Đọc đề Cuốc Kêu Cảm Hứng, nếu hiểu theo chiều ngược hay xuôi, cảm nhận vẫn đầy ý nghĩa. Tâm trạng và bối cảnh sáng tác cho thấy nhà thơ lắng nghe tiếng cuốc để tìm 'cảm hứng' viết bài thơ. 'Cảm hứng' không phải niềm vui, mà là sự khơi gợi đau thương mất nước từ tiếng Cuốc thảm thiết. Trong thơ của Bà Huyện Thanh Quan, tiếng 'Quốc' đau lòng cũng xuất hiện, như câu 'Nhớ nước đau lòng con cuốc cuốc' trong Qua Đèo Ngang.

Bài thơ mở đầu với tiếng kêu của chim, âm thanh đầy chấn động, chạm vào tâm hồn con người, vừa đau đớn, vừa thoải mái. Tiếng cuốc làm nổi lên hình ảnh cổ tích, Thục đế chết và hóa thành cuốc vì mất nước. Đó là nỗi đau của một oan hồn, vẫn giữ đau thương đến muôn đời, nỗi đau không thể xóa nhòa. Oan hồn 'thác tự bao giờ' vẫn lang thang dưới bóng loài chim lầm lũi.

Trong hai câu thơ thực, Nguyễn Khuyến sáng tạo ra một khung cảnh nghệ thuật, ám ảnh bởi tiếng cuốc khắc khoải, cô đơn, gọi hè đầy ấn tượng.

'Năm canh máu rơi đêm hè trống trải
Sáu khắc linh hồn tan bóng trăng nhạt'

Trong 'đêm hè trống trải', tiếng cuốc gọi làm đau lòng, màu đỏ máu chảy rực rỡ. Sự 'vắng' buổi đêm làm tăng cường âm thanh cuốc, ám ảnh sâu sắc, vọng khắp không gian yên tĩnh, thấm đẫm tình cảm. Cuốc kêu trong 'năm canh-sáu khắc', thường kêu trong đêm yên bình như tiếng khóc thê thảm, đánh thức nỗi đau thức tỉnh trong tâm hồn người không ngủ, một nỗi đau đớn và xót xa vô tận.

'Có phải hối tiếc xuân mà đứng nhìn,
Hay là nhớ một nước vẫn giữ trong mơ?'

Ở hai câu cuối, tác giả bày tỏ nỗi lo lắng sâu sắc trong tâm hồn. Nhân sĩ mang đau đớn của mất nước, bất lực trước tình hình đau thương của dân tộc. Ông tự hỏi nếu tiếng cuốc kêu là do nhớ nước hay vẫn còn hy vọng cho tương lai. Đây là tâm trạng chua xót của nhà thơ, giữa sự tiếc nuối và niềm nhớ nước đọng mãi trong giấc mơ.

'Thâu đêm vang vọng, tiếng cuốc hát mộng ai?
Khích lệ lưu hồn, lòng dạ thi nhân sáng ngời.'

Cuối bài, tưởng như nhà thơ đang thắc mắc về âm thanh của con cuốc, nhưng đó cũng là lời tự hỏi của tác giả về bản thân mình. Tiếng cuốc vang vọng trong đêm vắng, thi nhân không ngủ được vì đau đáu yêu nước, thương dân đến tận cùng. Cuốc kêu như là động viên, làm sống lại tâm hồn, kêu gọi nhân sĩ hãy hành động để thay đổi thế sự ngổn ngang này. Nhưng người nghe tiếng cuốc giống như rỉ máu, hồn tan, tiếng kêu ấy làm họ bất lực, chỉ biết đau đớn và thở dài. Đó là một tâm trạng khó chịu, bức bối đến mức không thể tả trong đêm hè vắng tĩnh lặng này.