Bình lưu tầng

Bình lưu tầng hay tầng tĩnh khí là một lớp của bầu khí quyển trên Trái Đất và một số hành tinh.

Bình lưu tầng nằm ngay phía trên tầng đối lưu và ở phía dưới của tầng trung lưu. Ranh giới trên cùng của tầng này gọi là ranh giới bình lưu.

Trên Trái Đất

Tại khu vực xích đạo, tầng khí quyển này nằm ở độ cao từ khoảng 16 km đến 52 km trên mặt nước biển, trong khi ở hai cực nó bắt đầu từ độ cao khoảng 8 km do vùng ranh giới đối lưu có nhiệt độ thấp hơn so với khu vực xích đạo.

Tầng khí quyển này được gọi là bình lưu vì đây là tầng có ít sự xoáy chuyển mạnh của dòng đối lưu. Các máy bay dân dụng thường chọn bay ở độ cao gần ranh giới giữa tầng này và tầng đối lưu để giảm thiểu nguy cơ tai nạn do biến đổi đối lưu không thường xuyên của khí quyển.

Trong phạm vi tầng này, nhiệt độ tăng lên khi đi lên cao. Ở phần đỉnh của tầng bình lưu, nhiệt độ có thể lên đến 270°K (-3°C). Trên ranh giới của tầng bình lưu, nhiệt độ lại giảm theo độ cao.

Tầng bình lưu là khu vực của các sự tương tác với sự cường độ cao của các quá trình hóa học, động lực học và bức xạ. Trong đó, quá trình pha trộn các thành phần của khí quyển diễn ra mạnh mẽ hơn theo chiều ngang so với chiều dọc. Tầng bình lưu có nhiệt độ ấm hơn ở phần trên của tầng đối lưu, chủ yếu do tầng ôzôn trong tầng bình lưu hấp thụ bức xạ cực tím từ Mặt Trời.

Một đặc điểm thú vị của lưu thông trong tầng bình lưu là sự dao động hai năm một lần (QBO) ở các vĩ độ nhiệt đới, được tạo ra bởi sự đối lưu nhiệt ở tầng đối lưu. QBO gây ra sự lưu thông thứ cấp rất quan trọng trong việc di chuyển các thành phần của tầng bình lưu như ôzôn hay hơi nước.

Vào mùa đông của bán cầu bắc, sự ấm lên đột ngột của tầng bình lưu thường có thể quan sát được do sự hấp thụ của sóng Rossby trong tầng bình lưu.

Trên hành tinh Sao Hỏa

Tầng bình lưu trên Sao Hỏa thường nằm trong khoảng độ cao từ 70 km đến 140 km.

Nhiệt độ phía dưới tầng bình lưu giảm theo độ cao. Khi lên đến tầng bình lưu, nhiệt độ dao động từ 120°K đến 130°K (tức là từ -153°C đến -143 °C). Lên trên ranh giới bình lưu, nhiệt độ lại tăng theo độ cao.

Trong tầng này và các tầng cao hơn của Sao Hỏa, không có mây và bụi.

• Léon Teisserenc de Bort (nhà phát hiện ra tầng bình lưu)
• Rìa Karman (Rìa không gian)