Bộ bọ ngựa

Bộ bọ ngựa (danh pháp khoa học: Mantodea) là một bộ thuộc Liên bộ Cánh lưới Dictyoptera.

Miêu tả

Bộ này bao gồm các loài bọ ngựa, xuất hiện từ khoảng 20 triệu năm trước. Đây là loài côn trùng cỡ lớn, dài từ 40 đến 80 mm, có hai cánh trước và hai cánh sau phát triển rộng. Hai cánh sau trông giống như tấm kính và chỉ ở phần viền phía trước của cánh, có màu xanh lá nhạt hoặc nâu nhạt. Đốt ngực trước hình ống kéo dài và ở phần trong của các xương chậu của đôi chân trước có một đốm đen, thường có một điểm nâu sáng ở giữa. Đôi chân trước có hình dạng lưỡi kiếm, bên trong có răng, được sử dụng để bắt mồi và chiến đấu với kẻ thù. Cái cái thường lớn hơn con đực (Cái từ 48 đến 76 mm; đực từ 40 đến 61 mm). Màu sắc thay đổi tùy theo màu sắc của môi trường sống (đặc biệt là khi săn mồi): thường có màu xanh lá cây, màu cỏ úa hoặc vàng, nâu. Chúng có mắt được ghép bởi nhiều tế bào thị giác khác nhau giúp chúng có thể nhìn được từ khoảng cách rất xa.

Phân loại

Bộ bọ ngựa Mantodea hiện nay có 15 họ sống sót và 1 họ hóa thạch:

• Acanthopidae
• Amorphoscelididae
• Chaeteessidae
• Empusidae
• Eremiaphilidae
• Hymenopodidae
• Iridopterygidae
• Liturgusidae
• Mantidae
• Mantoididae
• Metallyticidae
• Sibyllidae
• Tarachodidae
• Thespidae
• Toxoderidae
• †Santanmantidae

Thức ăn và săn mồi

Con non và người trưởng thành ăn thịt các loài côn trùng nhỏ khác như ruồi, bướm, ấu trùng, bọ cánh cứng, ong, gián, v.v... Tuy nhiên, thức ăn chính của chúng vào mùa hè và đông là lá cây non do lúc này côn trùng khá khan hiếm. Con trưởng thành thậm chí có thể ăn cả chim nhỏ, thằn lằn, rắn, chuột. Bọ ngựa thường treo mình lơ lửng trên thân cây hay cành lá chờ con mồi đi ngang qua, sau đó dùng hai chân trước có gai nhọn bắt và kẹp con mồi lại (hành động này diễn ra rất nhanh), con mồi sẽ không chết ngay và bọ ngựa ăn dần con mồi khi mồi vẫn còn sống. Điều này cũng là đặc điểm độc đáo của bọ ngựa, chúng không bao giờ ăn những con mồi đã chết. Rất nhiều con bọ ngựa cái ăn thịt đối tác giao phối của chúng sau và thậm chí là trong khi đang giao phối.

Bọ ngựa được coi là loài côn trùng có ích hơn là có hại vì chúng tiêu diệt nhiều loài côn trùng có hại, đặc biệt là chúng còn ăn rất nhiều loài rệp hại cây (Aphididae).

Ảnh hưởng

Hầu hết các loài bọ ngựa có ích và là loài côn trùng hữu ích cho hoạt động sản xuất của con người vì chúng chỉ ăn các loài sâu bọ và không gây hại cho mùa màng. Ở Trung Quốc, người ta đã quan sát bọ ngựa săn mồi và từ đó suy ra môn võ Đường Lang Quyền (đường lang trong tiếng Trung có nghĩa là bọ ngựa).

Tại Việt Nam và trên thế giới

Việt Nam: phân bố trên toàn lãnh thổ Việt Nam, theo các tài liệu đã được tìm thấy, loài bọ ngựa Mantis religiosa có mặt ở Lạng Sơn, Tuyên Quang, Quảng Ninh, Ninh Bình, Quảng Bình. Đây là loài duy nhất thuộc bộ bọ ngựa Mantodea được liệt kê trong sách đỏ Việt Nam. Thế giới: loài này phân bố rộng ở cả vùng ôn đới và nhiệt đới trên các châu lục như châu Âu, châu Á, châu Phi, thậm chí cả ở Bắc Mỹ và Australia.

Hình ảnh