Buzz
Vào ngày 5/6/2024, tên lửa Atlas V N22 đã phóng tàu vũ trụ Starliner, mang tên Calypso của Boeing, vào không gian. Phi hành đoàn gồm hai thành viên Barry Wilmore và Sunita Williams, cựu phi công hải quân Mỹ, dự kiến sẽ trở về sau khoảng 8 ngày ở trạm vũ trụ quốc tế vào ngày 14/6. Tuy nhiên, tàu vũ trụ của Boeing gặp sự cố với động cơ đẩy và rò khí helium khi kết nối với ISS. Vì vậy, NASA và Boeing quyết định giữ phi hành đoàn ở lại cho đến khi hiểu rõ nguyên nhân sự cố. Đến nay, đã 68 ngày trôi qua, Wilmore và Williams vẫn ở trên trạm vũ trụ quốc tế, và NASA vẫn chưa xác nhận liệu Starliner có đủ an toàn để đưa họ về hay không.
Rất có thể trong tuần này, NASA sẽ công bố kết luận quan trọng về vấn đề an toàn trong khám phá không gian, đánh dấu 21 năm kể từ thảm họa tàu con thoi Columbia vào ngày 1/2/2003.Từ Challenger đến Columbia
Nhắc đến thảm họa Columbia, nơi đã cướp đi sinh mạng của 7 phi hành gia Mỹ, là vì ba quan chức liên quan đến nhiệm vụ Starliner cũng từng liên quan đến sự cố 21 năm trước. Ken Bowersox và Steve Stich từ NASA, cùng LeRoy Cain của Boeing, đều có mặt trong tình huống này. Hơn hai thập kỷ trước, các quan chức NASA đã đánh giá thấp nguy cơ từ những tấm chắn nhiệt trên tàu con thoi Columbia, dẫn đến việc con tàu vỡ thành từng mảnh khi quay trở lại trái đất.
Dù Bowersox, Stich và Cain không phải là người đưa ra quyết định về lớp chắn nhiệt, họ vẫn phải chứng kiến hậu quả nghiêm trọng. Khi sự cố xảy ra vào ngày 1/2/2003, Bowersox đang làm phi hành gia trên trạm vũ trụ quốc tế và phải chờ đợi hai năm rưỡi để trở về bằng tàu Soyuz của Nga thay vì tàu con thoi.
Ken Bowersox
Sau khi rời khỏi sự nghiệp phi hành gia, Bowersox gia nhập SpaceX và hiện đang là giám đốc cơ quan điều khiển nhiệm vụ không gian của NASA.
Stich và Cain, những người từng là giám đốc bay của NASA trong thảm kịch Columbia, hiện cũng giữ các vị trí quan trọng. Stich là giám đốc chương trình khám phá không gian thương mại của NASA, còn Cain là thành viên ban giám đốc chương trình Starliner tại Boeing.
Việc nhắc đến ba nhân vật này là vì họ có ảnh hưởng sâu rộng trong các quyết định liên quan đến nhiệm vụ Starliner.
Steve Stich
LeRoy Cain
Khi xảy ra thảm họa Challenger vào năm 1986, NASA đã nhận thức rõ rằng phóng tàu con thoi trong điều kiện thời tiết lạnh có thể làm giảm sự an toàn của tên lửa nhiên liệu rắn, dẫn đến thảm kịch này. Các quan chức cấp cao cũng biết rằng các mảng xốp thường xuyên rơi ra từ bình nhiên liệu rời. Đã có trường hợp một mảnh xốp va vào động cơ đẩy của tàu con thoi mà không gây hư hại.
Milt Heflin, giám đốc bay nghỉ hưu của NASA với 47 năm kinh nghiệm, bày tỏ: “Tôi tự hỏi liệu các vị trí quản lý hiện tại, những người đã chứng kiến thảm họa Challenger và Columbia, có nhớ những sự việc trước đây và có những người cảm thấy lo lắng khi tuân theo quyết định không.”
Những phương án nào để đưa hai phi hành gia về?
Câu hỏi lớn nhất mà các quan chức NASA đang phải giải quyết là liệu hai phi hành gia Wilmore và Williams nên trở về từ ISS bằng tàu Starliner của Boeing, với những sự cố động cơ và rò rỉ khí helium đã xảy ra, hay nên chọn tàu Dragon của SpaceX?
Trong điều kiện bình thường, lựa chọn tàu Starliner sẽ là ưu tiên hàng đầu. Điều này không chỉ giúp giảm thiểu sự gián đoạn trong quy trình vận hành mà còn hỗ trợ Boeing nâng cao triển vọng cho chương trình tàu vũ trụ Starliner, mà NASA dự định sử dụng để đưa các phi hành gia lên và trở về từ ISS một cách thường xuyên.
Tuy nhiên, một số người tại NASA lại không hoàn toàn tin tưởng vào lựa chọn này. Các kỹ sư vẫn chưa tìm ra nguyên nhân chính xác khiến 5 trong số các động cơ đẩy của Starliner bị quá nhiệt và mất lực đẩy khi tiếp cận ISS vào tháng 6. Hiện tại, 4 trong số 5 động cơ đã hoạt động gần bình thường, nhưng các nhà quản lý vẫn muốn chắc chắn rằng tất cả các động cơ và hệ thống của tàu sẽ hoạt động ổn định khi Starliner rời khỏi ISS để đưa Wilmore và Williams trở về.
Trước đó một tuần rưỡi, những phản đối từ nhân viên và kỹ sư đã buộc NASA hoãn cuộc họp cấp cao để đánh giá khả năng sẵn sàng của tàu Starliner đang đậu trên ISS. Các lãnh đạo của NASA muốn nhận được sự đồng thuận từ đội ngũ kỹ thuật trước khi thực hiện nhiệm vụ với tàu của Boeing.
Lựa chọn thứ hai, chờ tàu Dragon của SpaceX đưa hai phi hành gia về, là phương án mà các giám đốc chương trình tàu con thoi của nhiều thập kỷ trước không có, dẫn đến sự cố với tàu Columbia.
Nhưng nếu Starliner không có phi hành đoàn trở về, có thể xảy ra tranh cãi nội bộ tại NASA về việc liệu Boeing có cần phải thực hiện thêm một nhiệm vụ thử nghiệm nữa trước khi Starliner được sử dụng cho các nhiệm vụ tương lai, tương tự như cách SpaceX đã được cấp phép từ NASA vào năm 2020.
Việc hai phi hành gia Wilmore và Williams trở về bằng tàu Dragon của SpaceX thay vì tàu Starliner sẽ gây ra nhiều rắc rối, bao gồm việc phải điều chỉnh lại lịch trình nhiệm vụ. Tuy nhiên, nội bộ NASA xem đây là lựa chọn an toàn hơn. Trong khi đó, Boeing vẫn kiên định rằng họ hoàn toàn tự tin vào khả năng của Starliner trong việc đưa hai phi hành gia trở về.
Cuối cùng, quyết định thuộc về NASA. Số phận của hai phi hành gia đang nằm trong tay họ, trong khi 6,7 tỷ USD tiền thuế của người dân Mỹ đã được đầu tư vào chương trình Starliner của Boeing. Các quan chức NASA tin rằng họ đã hiểu nguyên nhân gây ra hiện tượng rò rỉ khí helium và sẽ có biện pháp khắc phục khi tàu trở về trái đất. Tuy nhiên, động cơ đẩy vẫn là vấn đề đang gây đau đầu cho họ.
Trong một cuộc họp báo gần đây, Stich cho biết NASA đang phối hợp với SpaceX để sử dụng tàu Dragon đưa Wilmore và Williams trở về. Các thử nghiệm gần đây với động cơ đẩy của Starliner tại White Sands, New Mexico đã không giúp các kỹ sư hiểu rõ lý do vì sao động cơ bị quá nhiệt trong môi trường không gian.
Các động cơ của Starliner hoạt động bằng cách kết hợp nitrogen tetroxide với nhiên liệu hydrazine để tạo ra lực đẩy. Các kỹ sư tại White Sands phát hiện mối hàn teflon trong một van oxy hóa bị phình, có thể ảnh hưởng đến dòng chảy của nhiên liệu. Điều khiến các kỹ sư khó hiểu là tại sao mối hàn lại bị phình như vậy.
Lựa chọn tàu của SpaceX
Trong khi các kỹ sư vẫn đang nỗ lực tìm nguyên nhân sự cố với động cơ đẩy, NASA đã quyết định hoãn nhiệm vụ đưa phi hành gia ra ngoài vũ trụ bằng tàu Dragon của SpaceX đến sau ngày 24/9. Quyết định này giúp NASA có thêm thời gian để cân nhắc việc đưa Wilmore và Williams trở về bằng tàu Starliner hay tàu Dragon. Dù chọn phương án nào, cần phải quyết định sớm, ít nhất là vào giữa tháng 8, để SpaceX kịp điều chỉnh khoang hành khách của tàu Dragon, thêm hai ghế cho Wilmore và Williams.
Nếu quyết định chọn tàu Dragon của SpaceX, Wilmore và Williams sẽ phải ở lại trên trạm vũ trụ quốc tế đến tháng 2/2025 để trở về cùng với phi hành đoàn của nhiệm vụ dự kiến bắt đầu từ tháng 9/2024. Đồng thời, nếu sử dụng Dragon để đưa hai phi hành gia trở về, tàu Starliner cũng sẽ phải rời khỏi trạm vũ trụ quốc tế trước khi tàu của SpaceX được phóng, để nhường chỗ cho phi hành đoàn. NASA và Boeing sẽ phải điều chỉnh phần mềm bay của Starliner để nó trở về trái đất ở chế độ không người lái.
Các câu hỏi về độ an toàn của Starliner đã được đặt ra từ tháng 7. Trước đó, các kỹ sư của NASA và Boeing đã làm việc để tạo ra danh sách “cơ sở bay” nhằm chứng minh rằng tàu Starliner, còn được gọi là Calypso, đủ tiêu chuẩn để đưa Wilmore và Williams trở về nhà, mặc dù có những vấn đề với động cơ đẩy và tình trạng rò khí helium.
Wayne Hale, cựu giám đốc điều hành bay của NASA, đã chia sẻ trên blog cá nhân vào tuần trước: “Cơ sở bay tốt là những thông tin rõ ràng về các bộ phận, hệ thống con hoặc hoạt động sẽ được thực hiện với biên độ an toàn cần thiết. Ngược lại, cơ sở bay kém bao gồm các giả định chưa được chứng minh, thử nghiệm không đầy đủ hoặc phân tích có sai sót. Thực tế, cơ sở bay hoàn hảo rất hiếm. Thường thì sẽ có cơ sở bay tốt, nhưng hầu hết thời gian vẫn tồn tại sự mơ hồ. Do đó, sẽ cần đến những quyết định dựa trên phán đoán để xác định liệu cơ sở bay có đáp ứng yêu cầu hay không.”
Trong cuộc họp tuần trước, các kỹ sư chủ chốt của NASA phụ trách chương trình bay không đạt được đồng thuận rằng tàu Starliner Calypso đủ điều kiện để đưa hai phi hành gia trở về trái đất một cách an toàn.
Vì lý do đó, ông Stich cho biết khả năng Starliner sẽ rời ISS mà không có phi hành đoàn đang ngày càng cao, và Wilmore cùng Williams có thể sẽ trở về trên tàu vũ trụ của SpaceX.
Theo ArsTechnica
