Buzz
'BONG BÓNG BỘ LỌC (FILTER BUBBLE) LÀ GÌ?'
Khác biệt với việc chia tách ngoài đời, dù là vô tình hay cố ý, khi sử dụng mạng xã hội, các thuật toán có thể phân loại và xếp hạng người dùng vào bong bóng bộ lọc - filter bubble.
Thuật ngữ này được nhà văn và hoạt động xã hội Eli Pariser giới thiệu và hiện đang phổ biến để ám chỉ sự cô lập thông tin thông qua thuật toán khi tìm kiếm hoặc sử dụng mạng xã hội.
'Bong bóng bộ lọc hoạt động như thế nào?'
Mọi hoạt động trên mạng đều để lại dữ liệu giúp máy tính có thể phân tích và dự đoán sở thích của người dùng trong tương lai. Để giữ sự chú ý, tăng thời gian sử dụng của người dùng và tăng doanh thu quảng cáo, các mạng xã hội phải tối ưu hóa nội dung sao cho phù hợp với sở thích của người dùng. Vì vậy, bản tin trên mạng xã hội luôn được chọn lọc và sắp xếp riêng biệt cho mỗi cá nhân. Mặc dù bạn không tiết lộ danh tính, nhà mạng xã hội vẫn có thể phân tích lịch sử tìm kiếm và nội dung bạn tiêu thụ để xác định bạn thuộc nhóm nào.
Mỗi nội dung khi được xuất bản đều có một tệp khán giả mục tiêu thuộc bong bóng bộ lọc tương ứng. Khi thử nghiệm nội dung với một tập khán giả mới, có ba khả năng xảy ra:
Thuật toán trên mạng và bong bóng bộ lọc là sản phẩm nhân tạo của trí tuệ và có thể tạo ra sự phân hóa trong xã hội thực.
'Tại sao mọi thiết kế của con người đều có sự bất bình đẳng nhất định?'
Mỗi người chúng ta sinh ra trong hoàn cảnh khác nhau đều có quan điểm và niềm tin riêng. Không có thước đo nào hoàn hảo 100%, vì vậy bạn cần phải đánh giá để biết quyết định nào công bằng nhất, vì ý nghĩa của công bằng ở từng văn hóa là khác nhau. Trong cuốn sách The Design of Everyday Things của Don Norman, tác giả cho rằng mỗi thiết kế tạo ra cảm giác công bằng, không phải là sự công bằng thực sự.
Một ví dụ điển hình là Robert Moses, người định hình kiến trúc của New York, đã thiết kế con đường Captree nối các khu vực quan trọng của thành phố.
Mặc dù mục đích của Robert Moses là phát triển Long Island, nhưng nhiều người cho rằng thiết kế của ông có chủ đích phân biệt xã hội vì các cầu đường được thiết kế thấp hơn bình thường, gây trở ngại cho việc di chuyển của người lao động thu nhập thấp. Mọi thiết kế đều có sự thiên vị và thuật toán không ngoại lệ, cố gắng kết nối những người có chung thiên vị.
Câu chuyện của tôi, một Youtuber! Góc nhìn từ người sáng tạo nội dung!
Với đam mê làm phim và mong muốn chia sẻ về cuộc sống của du học sinh nước ngoài với người thân ở Việt Nam, Vừng bắt đầu làm Youtuber từ hồi lớp 10. Video mới của Vừng về 'Một ngày đi học ở Đại học VinUni' đã thu hút nhiều người hơn. Sau 3 năm làm video, kênh YouTube của Vừng đã mở rộng và thu hút một tập khán giả hoàn toàn mới từ các bong bóng bộ lọc khác nhau.
Trong 10 ngày đầu, video đã đạt 100.000 lượt xem và sau 7 ngày tiếp theo, video nhận thêm 100.000 lượt xem mỗi ngày.
Sự thành công của video đã khiến thuật toán giới thiệu nó tới những người xem mới có gu thẩm mỹ và tính cách khác nhau so với những người xem ban đầu. Nhận xét về ngoại hình và việc con gái đi học đại học không cần thiết đã bắt đầu xuất hiện.
Bước ra khỏi vòng an toàn là bước quan trọng để đối mặt với sự đa dạng của người dùng mạng xã hội. Thuật toán đôi khi chỉ đề xuất những nội dung quen thuộc và thiên vị, khiến người xem quên mất điều họ coi là “dĩ nhiên” có thể là điều vô lý đối với người khác.
Thuật toán tăng cường tần số cử tri sử dụng mạng xã hội để chia sẻ suy nghĩ về cuộc bầu cử. Người dùng thường nhận được những nội dung có suy nghĩ giống mình, làm cho họ cảm thấy ý kiến của mình là đúng theo số đông và có xu hướng phản ứng tiêu cực với thông tin từ góc nhìn khác.
Mọi người cần thức tỉnh và nhận ra rằng việc tiếp cận thông tin từ nhiều nguồn và quan điểm khác nhau là cực kỳ quan trọng để tránh phân cực chính trị và hiểu biết sâu hơn về các vấn đề xã hội.
Các phe đối lập thường sử dụng từ ngữ cực đoan như “cổ hủ”, “xấu xa”, “vô nhân đạo” để chỉ trích đối thủ. Điều này dẫn đến những hành vi bầu cử không lành mạnh, thậm chí bao gồm cả việc loại trừ hoặc tẩy chay một đại biểu từ phe đối lập thay vì thực sự ủng hộ.
Bong bóng bộ lọc tạo ra một vòng luẩn quẩn trên mạng xã hội. Ý kiến trái chiều được thúc đẩy cao trào, gây ra sự chia rẽ trong bản tin tường thuật và tăng cường phân cực chính trị. Các nguồn tin lớn ở Mỹ thường được liên kết với một đảng chính trị cụ thể: người theo đảng Dân chủ thường tin tưởng vào ABC, CBS và NBC, trong khi đảng Cộng hòa thường tin tưởng vào Fox News.
Vụ kiện gây sốc của Facebook vào năm 2020 liên quan trực tiếp đến việc lạm dụng bong bóng bộ lọc trong các cuộc bầu cử. Facebook bị cáo buộc đã bán dữ liệu người dùng cho công ty Cambridge Analytica để tác động vào quan điểm chính trị trước cuộc bầu cử quan trọng.
Bong bóng bộ lọc đã mở ra một thế giới mới về kiến thức và cơ hội học tập, không chỉ giới hạn trong sách vở mà còn thông qua việc kết nối với những người có chung sở thích và ước mơ du học trên không gian mạng.
Bong bóng bộ lọc ban đầu được thiết kế để kết nối những người có sở thích và quan tâm tương tự. Điều này đã giúp tôi khám phá những kênh học tiếng Anh chất lượng như TED Talk hoặc chia sẻ về cuộc sống học thuật từ các du học sinh trên Youtube. Nhờ đó, tôi đã nuôi dưỡng ước mơ khám phá thế giới và có cơ hội học hỏi từ những người có chuyên môn thông qua mạng xã hội.
Điều này đặt ra câu hỏi liệu nếu không tiếp xúc với những bộ lọc thông tin hữu ích từ sớm, liệu tôi có ở đây hôm nay không? Nếu không có sự truyền cảm hứng du học từ những người đi trước, liệu tôi có đam mê để theo đuổi không?
Bong bóng bộ lọc có thể gây ra nhiều hạn chế trong việc hấp thụ kiến thức hữu ích, đặc biệt là khi người dùng chưa đủ kỹ năng về truyền thông hoặc lọc thông tin. Trong bài nghiên cứu “Bứt phá khỏi bong bóng bộ lọc” của Đại học Florida, tác giả Komysha Hassan so sánh bong bóng bộ lọc như một “người gác cửa của kiến thức”, vì nó có thể làm kiến thức bị giữ lại và bị hạn chế giữa các nhóm người.
Nhận biết những rào cản kiến thức và học cách lọc thông tin một cách lành mạnh để vượt qua chúng là điều cần thiết. Thực trạng việc giảng dạy kỹ năng đọc hiểu và sử dụng mạng một cách an toàn còn ít - khảo sát năm 2018 của tổ chức phi chính phủ Vietnet-ICT cho thấy 75% trẻ em chưa nhận thức được nguy cơ khi sử dụng mạng. Điều này thể hiện qua việc trẻ con thường tự do tiêu thụ nội dung trên mạng mà không có sự giám sát từ phía người lớn.
Trong thế giới ảo, đặc quyền là việc truy cập vào thông tin chất lượng và các bong bóng bộ lọc mà bạn thuộc về. Internet không giới hạn bởi ranh giới quốc gia nhưng lại tạo ra rào cản mới - bong bóng bộ lọc. Chúng là những viên gạch xây dựng khối lượng thông tin hàng ngày, đồng thời là rào cản cho luồng thông tin đa dạng. Bong bóng bộ lọc có thể phân chia xã hội thành nhiều hướng khác nhau, tạo ra sự phân biệt rõ ràng và đa dạng vượt xa những quan điểm truyền thống.
Kết luận
Bóng bóng bộ lọc ngày càng có ảnh hưởng sâu sắc đến cuộc sống của con người khi thế giới số ngày càng phát triển. Trải nghiệm mạng xã hội của chúng ta không thể tránh khỏi sự tác động của bóng bóng bộ lọc, từ những gợi ý hữu ích khi muốn nộp hồ sơ du học trên YouTube, đến giải quyết xung đột ý tưởng trên blog xã hội, hoặc phải đối mặt với bắt nạt trực tuyến khi là một nhà sáng tạo nội dung. Bóng bóng bộ lọc mang đến cho con người những thông tin mới cũ, thách thức các thói quen và quan điểm, mỏng manh như chính tên gọi của nó.
Bằng cách này hoặc cách khác, “Từ điển 202X - Bệ phóng cho giới trẻ” là một dự án sách đặc biệt của tạp chí VinMagazine và trường Đại học VinUni, nhằm tóm tắt và hệ thống hóa những ý tưởng, hiện tượng hoặc phát minh có tầm ảnh hưởng lớn trong những năm 202X. “Từ điển 202X” bao gồm 40-50 bài viết với các chủ đề từ A đến Z trong 5 lĩnh vực: Khoa học & Công nghệ, Giáo dục và Y tế, Nghệ thuật & Lịch sử, Truyền thông & Văn hóa, Kinh doanh.
Trước những biến động của thời đại, con đường phía trước mở ra nhiều cơ hội, và GenZ sẽ là thế hệ tiếp theo chịu trách nhiệm đón nhận những xu hướng này. Vì vậy, chúng ta cần có một “bản đồ kiến thức” về những xu hướng, sáng kiến quan trọng và cách chúng liên kết với nhau để tạo nên một tương lai phong phú.
Với cách kể câu chuyện hấp dẫn, đôi khi là hài hước từ các tác giả GenZ, “Từ điển 202X” sẽ phân tích những xu hướng mới một cách dễ hiểu và trẻ trung nhất.
Bóng bóng bộ lọc sẽ ngày càng tác động mạnh mẽ tới con người khi thế giới kỹ thuật số tiếp tục phát triển. Trải nghiệm mạng xã hội của mình đều chịu tác động của bong bóng bộ lọc, từ những lời khuyên hữu ích nếu bạn muốn nộp hồ sơ du học trên YouTube, đến giải quyết xung đột ý tưởng trên blog (nhật kí trực tuyến) xã hội, hay đối mặt với bắt nạt qua mạng khi bạn là một nhà sáng tạo nội dung. Bóng bóng bộ lọc đưa con người tới những phạm trù thông tin mới lẫn cũ, thử thách các thói quen, lối mòn trong tư duy và thái độ mà người dùng thể hiện, mỏng manh y như tên gọi của nó vậy.
- Mytour - là một dịch vụ du lịch hàng đầu.
