[Bookademy] Câu Chuyện Chưa Biết Về Vị Tướng Tình Báo Huyền Thoại Của Việt Nam

• Chân dung vị tướng tình báo bí ẩn Ba Quốc qua lời kể của nhà báo Hoàng Hải Vân
• Nhà báo viết về nhà tình báo: Điều quan trọng nhất là tính trung thực

Tác giả, nhà báo Hoàng Hải Vân, đã giao lưu với độc giả về cuốn sách “Ông tướng tình báo bí ẩn và những điệp vụ siêu hạng”, xoay quanh những câu chuyện chưa được tiết lộ về vị tướng tình báo xuất chúng Đặng Trần Đức (ông Ba Quốc), trong chương trình Tuần lễ Sách của các nhà báo tại Đường sách TP.HCM.

Với lối viết báo chí kịch tính và cách dẫn chuyện tài tình, cuốn sách cuốn hút bạn đọc qua những câu chuyện tình báo ly kỳ của ông Ba Quốc trong thời kỳ chiến tranh ác liệt.

“Sinh thời, ông Ba Quốc không bao giờ tiết lộ về hoạt động của mình sau năm 1975, còn những người khác trong mạng lưới tình báo trước năm 1975 thì không hay biết. Do đó, chỉ có tướng Vịnh là người duy nhất có thể cung cấp thông tin về ông trong giai đoạn này”, nhà báo Hoàng Hải Vân chia sẻ về quá trình viết cuốn sách.

Thách thức khi viết về nghề tình báo

Trong hơn 20 năm hoạt động 'trong lòng' địch, ông Ba Quốc là điệp viên duy nhất thâm nhập được vào cơ quan tình báo cao cấp nhất của chính quyền Sài Gòn, với vai trò sĩ quan tình báo làm việc tại Cơ quan mật vụ Phủ Tổng thống và Phủ Đặc ủy Trung ương Tình báo.

Ông cũng là một trong những vị tướng tình báo bí ẩn nhất, không chỉ với công chúng mà còn với cả lực lượng vũ trang và lãnh đạo đất nước. Rất ít người biết về những chiến công lừng lẫy của ông, trừ những cán bộ có trách nhiệm trong ngành tình báo cùng một số ít lãnh đạo cấp cao trực tiếp chỉ đạo sự nghiệp quốc phòng và an ninh quốc gia.

Vì vậy, viết về nhà tình báo Ba Quốc là chuyện rất khó, bắt nguồn từ đức tính khiêm nhường của ông. Nhà báo Hoàng Hải Vân nhớ lại, 'cách đây hai mươi năm, qua sự kết nối của Thiếu tướng Phạm Xuân Ẩn, chúng tôi có may mắn được gặp chú Ba Quốc. Tuy nhiên, khi gặp, ông từ chối chia sẻ. Ông nói hãy để câu chuyện của ông rơi vào quên lãng, không có gì đáng viết. Sau đó, tôi đã nhờ nhiều nhà tình báo lão thành thuyết phục như ông Ẩn, ông Mười Nho nhưng ông Ba Quốc đều lắc đầu.'

Cuối cùng, tôi nhờ tướng Nguyễn Chí Vịnh, lúc đó là Tổng cục trưởng Tổng cục II, và là người học trò gần gũi xuất sắc nhất của ông Ba Quốc. Anh Vịnh đưa tôi đến gặp ông Ba Quốc và 'bảo lãnh' tư cách của chúng tôi, thì ông Ba Quốc mới đồng ý để chúng tôi viết về ông.

Trong các cuộc trao đổi, nhà tình báo Ba Quốc chỉ kể lại cho nhà báo Hoàng Hải Vân nghe một cách rất khiêm tốn về những hoạt động của mình. Những nhà tình báo tuy có thể nói rất chính xác về những việc đã xảy ra, nhưng lại rất ít khi nói về bản thân mình.

“Muốn viết về ông Ba Quốc rất khó, tôi phải gặp tất cả những người có liên quan, từ gia đình hai bên cho đến người giao liên năm xưa mới có thể dựng được một bức tranh tương đối đầy đủ về hoạt động của ông trước năm 1975”, nhà báo Hoàng Hải Vân chia sẻ.

Những bài học quý giá về nghiệp vụ tình báo

Từ nguồn tư liệu dày công thu thập, nhà báo Hoàng Hải Vân đã ghi lại những điệp vụ mà ông Ba Quốc từng thực hiện trong suốt thời gian hoạt động tình báo, từ việc giải cứu Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh, Quốc vương Norodom Sihanouk cho đến việc xóa sạch các ổ gián điệp ở miền Bắc, hay cung cấp cho tổng hành dinh những báo cáo quân sự quan trọng của Bộ Tổng tham mưu quân đội Sài Gòn...

Trong đó, sự kiện mà ông Ba Quốc cho là nguy hiểm nhất là giải cứu Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh và 9 đặc khu ủy viên Sài Gòn - Gia Định thoát khỏi sự truy bắt của mật vụ. Tuy nhiên, khi câu chuyện được công bố, nhiều người, trong đó có gia đình Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh, không tin vào việc này cho đến khi thông tin được Tổng cục II xác nhận. Sau đó, nhà báo Hoàng Hải Vân cùng tướng Vịnh và lãnh đạo báo Thanh Niên đã gặp gỡ, giải thích với gia đình ông Nguyễn Văn Linh về câu chuyện này.

Chia sẻ trong buổi giao lưu, nhà báo Hoàng Hải Vân cho biết, cái hay của nghề tình báo là họ không có kẻ thù riêng. Họ làm thất bại những âm mưu phá hoại Tổ Quốc nhưng vẫn có những bạn bè ở bên kia chiến tuyến. Ông Ba Quốc là một trong những người như vậy.

Nói thêm về điều này, nhà báo Hoàng Hải Vân nhớ lại câu chuyện mà tướng Phạm Xuân Ẩn kể với ông năm xưa, về số phận của những nhà tình báo Việt Nam làm cho CIA sau khi Hiệp định Paris được ký kết. Khi được hỏi họ sẽ đi đâu sau khi Mỹ rút quân về nước, đa phần các nhà tình báo Việt Nam làm cho CIA đều trả lời rằng họ sẽ tiếp tục đi theo Mỹ. Cũng có người nói họ sẵn sàng ở lại Việt Nam, nhưng đặc biệt nhất là một người nói rằng ông căm thù Cộng Sản và quyết theo Mỹ tới cùng cho dù phải ở lại 'tử thủ' tại Việt Nam. Khi tuyên bố như vậy, người này bị đuổi khỏi CIA, bởi theo như ông Ẩn, 'người làm tình báo không nuôi lòng căm thù'.

Thông qua 36 câu chuyện thấm đẫm tình nhân nghĩa, “Ông tướng tình báo bí ẩn và những điệp vụ siêu hạng” chứa đựng nhiều bài học quý báu không chỉ về nghiệp vụ tình báo mà còn về cách đối nhân xử thế, những quan điểm và thái độ sống mà thế hệ trẻ ngày nay cần học hỏi.

Bên cạnh đó, tám bài viết kể về những hoạt động sau năm 1975 của ông tướng tình báo Ba Quốc còn là những di sản vô giá trong kho tàng khoa học quân sự - chính trị Việt Nam mà ông và các bậc tiền nhân truyền lại cho thế hệ sau. Không chỉ vậy, cuốn sách còn chứa đựng nhiều bài học về nghệ thuật lãnh đạo, đặc biệt là về tầm quan trọng của lòng dân.

Tại buổi giao lưu, bạn đọc Huỳnh Văn Chung (TP.HCM) đã bày tỏ sự mến mộ trước những nỗ lực của nhà báo Hoàng Hải Vân trong quá trình thu thập thông tin và đưa sự thật đến với độc giả. 'Điều mình ấn tượng nhất có lẽ là những chia sẻ đầy tâm huyết của tác giả về nghiệp vụ tình báo với các bạn sinh viên, mà một trong số đó là nguyên tắc “trung thực tuyệt đối với sự thật” mà nhà báo Hoàng Hải Vân nhắc đến', anh Chung cho biết.

Yếu tố trung thực luôn được nhà báo Hoàng Hải Vân nhắc đến khi viết về chân dung các anh hùng tình báo. Từ những câu chuyện hậu trường sau cuốn sách, ông khẳng định loạt ký sự về ông Ba Quốc không bị uốn nắn theo chỉ đạo của ai cả. Điều này giống với đức tính chính trực của nhà tình báo Ba Quốc, người không báo cáo theo ý cấp trên dù cấp trên đó có quyền lực đến đâu. Sự chính trực này bao gồm lòng tin tưởng và sự khiêm nhường đối với nhân dân và đồng đội, cũng như niềm tin vào sự nghiệp mà ông chọn để phục vụ nhân dân, phục vụ đất nước.

Sức hấp dẫn của dòng sách tình báo Việt Nam

Nhà báo viết sách không còn là điều xa lạ, nhưng viết sách về nhà tình báo ở Việt Nam thì hiếm, đặc biệt là về những vị tướng 'kín tiếng' tài ba. Vì tính chất nghề nghiệp, lực lượng tình báo gần như phải luôn giữ kín thân phận và nhiệm vụ của mình. Sách báo viết về đơn vị này cũng như về những tướng lĩnh tình báo vô cùng ít ỏi.

Là một trong những đơn vị phát hành nổi tiếng với những cuốn sách gây tiếng vang về nghề tình báo, như X6 – Điệp viên hoàn hảo, Một người Việt trầm lặng (viết về tướng tình báo Phạm Xuân Ẩn), mới đây First News đã giới thiệu đến độc giả cuốn sách 'Ông tướng tình báo bí ẩn và những điệp vụ siêu hạng' vào tháng 4/2023. Tác phẩm nhanh chóng thu hút sự quan tâm của bạn đọc và được tái bản chỉ sau hai tháng phát hành.

Điều này cho thấy dòng sách về tình báo rất có giá trị trong lòng bạn đọc Việt Nam. Các tình tiết và câu chuyện trong dòng sách này đều bắt nguồn từ những chất liệu lịch sử chân thực và độc đáo mà các nhà văn không thể tưởng tượng ra nổi.

Tại buổi giao lưu, nhà báo Hoàng Hải Vân khẳng định rằng các tác phẩm viết về đề tài lịch sử - chính trị không hề khô khan, khó hiểu như nhiều người vẫn nghĩ. Nếu biết cách kể chuyện, lịch sử luôn cuốn hút người đọc. Đặc biệt, những câu chuyện hằng ngày trong lịch sử luôn hấp dẫn. Tuy nhiên, thực lục lịch sử Việt Nam ít khi được phổ biến.

Ông cho rằng lịch sử Việt Nam rất hấp dẫn, nhưng điều chúng ta cung cấp cho người đọc lại không phải là sự hấp dẫn đó, mà là những khuôn mẫu, công thức chuyên khảo dành cho các nhà nghiên cứu. “Nếu lịch sử được viết thành câu chuyện thì sẽ rất cuốn hút,” nhà báo Hoàng Hải Vân nhắn nhủ.