[Bookademy] 'Gia Định Trong Lòng, Sài Gòn Trong Tâm': Hồi Ức Sống Động Về Sài Gòn Xưa

Gia Định là kí ức, Sài Gòn là tình thương - Lắng nghe Câu chuyện về Sài Gòn từ lời kể của Cù Mai Công

Gia Định là kí ức, Sài Gòn là tình thương - Hiểu quá khứ để trân trọng

“Gia Định là kí ức, Sài Gòn là tình thương” tập hợp những bài viết của nhà báo Cù Mai Công về thành phố Hồ Chí Minh trong hai thời kỳ: đô thành Sài Gòn trước năm 1975 và Gia Định thời “rừng rậm, đầm lầy, kinh rạch”.

Mỗi bài viết trong “Gia Định là kí ức, Sài Gòn là tình thương” như một sự pha trộn độc đáo giữa tạp bút và nghiên cứu, khi kỷ niệm cá nhân kết hợp với tư liệu lịch sử đa dạng, sắc nét. Mỗi bài viết về con đường, khu chợ, hàng cây… đều là một phần kí ức sống động, thấm đẫm không khí xưa cũ và cảm xúc hồi tưởng về Sài Gòn - Gia Định của ngày xưa.

Hình Ảnh Quá Khứ Sống Động

Trong phần 1, “Sài Gòn Là Tình Thương”, tác giả tường thuật về Sài Gòn từ thời kỳ thuộc Pháp đến trước năm 1975. “Sài Gòn với những người sống trước năm 1975 là hồn thơm của bánh mì chợ Cũ, là hình ảnh của áo dài nhẹ nhàng trên con phố Duy Tân ‘bóng cây dài mát’, là âm nhạc nhẹ nhàng của những giai điệu bolero phát trên sóng truyền hình mỗi đêm, là khoảnh khắc yên bình khi thành phố ngủ quên”, tác giả khai mạc cuốn sách.

Nhiều địa danh, nhân vật lịch sử và văn hóa của Sài Gòn trong giai đoạn này được tác giả phác thảo một cách chân thực và hấp dẫn. Đó là chợ Bến Thành với sự thay đổi không ngừng, từ Chợ Cũ thời bao năm sôi động đến… lòng đường với thịt nướng bánh mì, cơm trưa và cà phê đặc biệt; là con đường Catinat (hiện nay là Đồng Khởi), Charner (nay là Nguyễn Huệ) - “đại lộ cà phê”, “phố bánh mì” đầu tiên của Sài Gòn,; hoặc các trường Kiến trúc, Luật khoa cũ với “bầu trời đại học” nổi tiếng trong thơ…

Mỗi địa danh, tác giả mô tả cung cấp cho độc giả những thông tin, câu chuyện thú vị, đầy bất ngờ. Người đọc sẽ được giải đáp phần nào về nguồn gốc của cà phê sữa, lý do tại sao lại gọi là Hồ Con Rùa nhưng không hề… có con rùa nào, hoặc việc xây dựng những công trình kiến trúc độc đáo của thành phố.

Còn trong phần 2, “Gia Định Là Ký Ức”, tác giả đưa thời gian trở về xa xưa hơn, cụ thể là khoảng 300 năm trước, “một thời nơi đây vẫn là rừng rậm, đầm lầy, kinh rạch”. Từ đây, độc giả có cơ hội chiêm ngưỡng những hình ảnh lịch sử hấp dẫn về những sự biến động của vùng đất mới hình thành: các cuộc chiến tranh trong thế kỷ 18; trận đánh lịch sử chống lại Pháp tại thành Gia Định năm 1859…

Cuốn sách cũng đề cập đến quá trình quy hoạch vùng Gia Định qua các giai đoạn: Từ những nét vẽ đầu tiên của người Việt; những thách thức trong quy hoạch mà người Pháp phải đối mặt; đến việc Sài Gòn đã không tuân theo kế hoạch của nhà quy hoạch từ giữa thập kỷ 1960 như thế nào.

Tại sao trong khu trung tâm được người Pháp quy hoạch theo kiểu vuông vắn lại có những con đường không tuân theo bất kỳ một trật tự nào? Khi nào mà các khu ổ chuột bắt đầu xuất hiện bên cạnh các công trình lộng lẫy của “hòn ngọc Viễn Đông”? Độc giả sẽ hiểu được một phần của nguồn gốc lịch sử đối với các vấn đề hạ tầng mà thành phố đang đối mặt ngày nay.

Hiểu về quá khứ để trân trọng những vẻ đẹp còn lại

Trong “Gia Định Là Ký Ức, Sài Gòn Là Tình Thương”, mặc dù trích dẫn từ nhiều nguồn tài liệu của sử gia, học giả, nhà nghiên cứu, và với nhiều hình ảnh quý giá, nhưng tác phẩm không khô khan như... sách giáo khoa lịch sử, mà rất gần gũi, dễ tiếp cận, một phần là nhờ cách diễn đạt - giản dị, gần gũi, đậm chất Sài Gòn của Cù Mai Công.

Bên cạnh đó, cái nét riêng của tác phẩm còn nằm ở những câu chuyện của người dân được các nhân vật trong sách thu thập và kể lại. Và cũng như nhiều kỷ niệm riêng của tác giả: từ hương vị của cà phê nóng ở chợ Cũ, những hàng cây bóng mát trên con đường đi chơi Sở Thú cùng gia đình, đến bầu trời bình yên, mát dịu dưới bóng cây sao dầu tại cơ quan cũ...

Với những kỷ niệm, những hồi ức riêng biệt đó, một thế hệ độc giả 6x, 7x sẽ được dẫn dắt để nhớ về từng hàng cây, con đường, khung trời quen thuộc. Còn những người trẻ ngày nay cũng sẽ cảm nhận được sự phong phú của lịch sử của thành phố này và kỷ niệm của những thế hệ trước, một mảng văn hóa và cảm xúc phong phú.

Trải qua hơn 300 năm, vùng đất Sài Gòn - Gia Định ngày xưa đã trở thành một “siêu đô thị” của hơn 10 triệu người sinh sống với nhiều biến động. “Đường Dưới - con đường hẹp và ẩm ướt từ Sài Gòn vào Chợ Lớn xưa - nay đã trở thành đại lộ Đông Tây với hơn 10 làn xe”, Cù Mai Công trích dẫn. Đáng tiếc, nhiều địa danh, công trình kiến trúc, câu chuyện và nét văn hoá độc đáo được đề cập trong cuốn sách đã không còn dễ tìm thấy ngày nay.

Khi đọc sách và nhìn vào sự thay đổi không ngừng theo dòng thời gian, độc giả chắc chắn sẽ cảm thông với sự tiếc nuối không thể giấu giếm của tác giả: “Dẫu biết rằng ‘cái cũ không đi sao cái mới lại’, nhưng chứng kiến một phần của cuộc đời mất đi, ai cũng cảm thấy tiếc nuối, đặc biệt là kỷ niệm của nhiều thế hệ”.

Cuốn sách nhẹ nhàng đặt ra nhiều suy ngẫm về những di sản văn hoá, lịch sử quý giá - “những viên ngọc quý” của TP.HCM vẫn còn tồn tại - điều mà mọi thế hệ luôn cần cẩn trọng bảo tồn, ghi nhớ trên từng bước phát triển, sự đô thị hóa.

“Gia Định là nhớ, Sài Gòn là thương” là tập sách đầu tiên của một loạt sách mà First News – Trí Việt sẽ phối hợp với tác giả Cù Mai Công để thực hiện trong thời gian sắp tới, bao gồm: Sài Gòn một thuở - Dân Ông Tạ đó tập 2, Sài Gòn một thuở - Dân Ông Tạ đó tập 3…

Đặc biệt, sau 25 năm, sáu cuốn sách “Sài Gòn by night” sẽ được tái bản lần đầu tiên. Đây là những cuốn sách bán chạy nhất liên tục trong sáu năm từ 1997 đến 2002 của tác giả Cù Mai Công, đã gây ra một số làn sóng trong dư luận thời điểm đó. Số lượng sách in mỗi lần từ 15.000 đến 20.000 bản đã bán hết trong vòng một tuần. Mặc dù đã có nhiều đề xuất tái bản, nhưng vì nhiều lý do khác nhau, tác giả không thể thực hiện được. Những cuốn sách này đã được sử dụng trong giảng dạy môn phóng sự tại nhiều trường đại học, cao đẳng tại Việt Nam và đại sứ quán Mỹ tại Việt Nam đã phải mua lại.

Lần tái bản này không chỉ in lại những bài báo về Sài Gòn về đêm của giới trẻ thời điểm đó mà còn là lần đầu tiên tác giả công khai 'bí mật sau cánh gào' của những bài phóng sự đó.

Về tác giả

Cù Mai Công tốt nghiệp khoa Ngữ văn Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh và bắt đầu sự nghiệp báo chí từ năm 1985.

Trong suốt gần 40 năm, Cù Mai Công đã làm phóng viên, biên tập viên, và thư ký tòa soạn cho nhiều tờ báo như: Khăn Quàng Đỏ, Mực Tím, Tuổi Trẻ, Tuổi Trẻ Cười, và Tuổi Trẻ Online. Hai lĩnh vực mà Cù Mai Công được biết đến nhiều nhất là khi anh phụ trách nhân vật 'Anh Cỏ Cú' trên báo Mực Tím (1988 - 1993) và thực hiện gần 200 bài viết, phóng sự về cuộc sống về đêm của giới trẻ TP.HCM trên báo Tuổi Trẻ (1994 - 2004).

Những tác phẩm đã phát hành: “Sài Gòn ban đêm” tập 1, 2, 3, 4, 5, 6; “Tuổi mực tím của Sài Gòn”; “Sài Gòn trong một thời kỳ: Câu chuyện về Ông Tạ!”.