Xi măng (gọi là ciment trong tiếng Pháp) là một loại chất kết dính thủy lực được sử dụng trong xây dựng. Xi măng được tạo thành bằng cách nghiền clinker, thạch cao thiên nhiên và phụ gia như vỏ sò và đất sét. Khi tiếp xúc với nước, các phản ứng thủy hóa xảy ra để tạo thành hồ xi măng. Sau đó, các sản phẩm thủy hóa này tạo thành vật liệu cứng vững thông qua quá trình ninh kết và hóa cứng.
Do tính chất kết dính với nước, xi măng được phân loại là thủy lực và không thủy lực. Xi măng thủy lực như xi măng Portland cứng lại dưới tác động của nước thông qua quá trình hydrat hóa khoáng vật, có thể giữ độ cứng khi đặt trong nước. Xi măng không thủy lực như vữa thạch cao phải khô để giữ được độ bền vật lý.
Đá xi măng là sản phẩm của quá trình thủy hóa khi xi măng đã cứng.
Một trong những ứng dụng quan trọng nhất của xi măng là sản xuất vữa và bê tông, là chất kết dính của các tinh thể tự nhiên hoặc nhân tạo để tạo thành vật liệu xây dựng bền chắc, chống lại các tác động thường gặp từ môi trường.
Ở đây, không nên nhầm lẫn giữa bê tông và xi măng, vì xi măng là chất dùng để kết dính các vật liệu kết tinh, trong khi bê tông là sản phẩm của quá trình trộn xi măng với các vật liệu kết tinh đó.
Sản xuất xi măng trên toàn cầu
Năm 2010, sản lượng xi măng toàn cầu đạt 3,3 tỉ tấn. Ba quốc gia sản xuất xi măng nhiều nhất là Trung Quốc (1,8 tỉ tấn), Ấn Độ (220 triệu tấn) và Hoa Kỳ (63,5 triệu tấn), chiếm hơn một nửa tổng sản lượng xi măng thế giới. Đối với trữ lượng xi măng, ba quốc gia này cũng dẫn đầu với tổng trữ lượng gần bằng một nửa tổng trữ lượng thế giới.
Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa
“ | Trong vòng 18 năm qua, Trung Quốc luôn sản xuất nhiều xi măng hơn các quốc gia khác trên thế giới. [...] (Tuy nhiên) Sản lượng xi măng xuất khẩu của Trung Quốc đạt đỉnh cao nhất vào năm 1994 với 11 triệu tấn và càng lúc càng suy giảm từ thời điểm đó. Chỉ có 5,18 triệu tấn xi măng được xuất khẩu vào năm 2002. Với giá 34 đô la một tấn, xi măng Trung Quốc đang đánh mất vị trí của mình trên thị trường khi Thái Lan yêu cầu giá chỉ 20 đô la cho loại xi măng cùng chất lượng. | ” |
— Li Yong Yan, |
Năm 2006, Trung Quốc ước tính sản xuất khoảng 1,235 tỉ tấn xi măng, chiếm 44% tổng sản lượng xi măng trên toàn cầu. Dự báo nhu cầu về xi măng tại Trung Quốc tăng 5,4% mỗi năm và vượt quá 1 tỉ tấn vào năm 2008, nhờ sự gia tăng ổn định của chi tiêu trong lĩnh vực xây dựng.
Năm 2010, toàn cầu tiêu thụ 3,3 tỉ tấn xi măng, trong đó Trung Quốc chiếm hơn 1,8 tỉ tấn.
Châu Phi
Việt Nam
Tại Việt Nam, ngành công nghiệp xi măng phát triển sớm nhất từ năm 1900 tại Hải Phòng, khi người Pháp mang công nghệ và kĩ thuật đến đặt nền móng. Hải Phòng hiện nay vẫn là trung tâm sản xuất xi măng của Việt Nam.
Hiện nay, năng lực sản xuất xi măng trong nước Việt Nam đạt khoảng trên 100 triệu tấn. Một số nhà máy lớn bao gồm:
- Xi măng Long Sơn: 10.5 triệu tấn/năm
- Xi măng The Vissai: 10 triệu tấn/năm
- Xi măng Insee(Vicem Hà Tiên): 10,2 triệu tấn/năm
- Xi măng Vicem Hoàng Thạch: 6,2 triệu tấn/năm (Tx Kinh Môn, Hải Dương)
- Xi măng Nghi Sơn: 4,3 triệu tấn/năm (Tĩnh Gia, Thanh Hóa)
- Xi măng Bỉm Sơn: 3,8 triệu tấn/năm (Thanh Hóa)
- Xi măng Lộc Sơn - Đài Loan (Ninh Bình): 3,6 triệu tấn/năm
- Xi măng Vinaconex Yên Bình: 3,5 triệu tấn/năm (Yên Bình, Yên Bái)
- Xi măng Cẩm Phả: 2,3 triệu tấn/năm
- Xi măng Tân Thắng: 2 triệu tấn/năm
- Xi măng Tam Điệp: 1,4 triệu tấn/năm
Hiện tượng dị ứng với xi măng
Các công nhân xây dựng và nhân viên trong nhà máy sản xuất xi măng, do tiếp xúc nhiều với xi măng, có thể gặp phải viêm da tiếp xúc, hiện tượng thường được biết đến là dị ứng xi măng.