Botulinum toxin loại A là loại thuốc chống nhăn, tạm thời làm giảm đau và điều trị một số vấn đề sức khỏe. Thuốc được chế tạo thành dạng bột, hòa tan để tiêm với liều lượng 50 đơn vị, 100 đơn vị hoặc 200 đơn vị. Nó được sử dụng trong nhiều tình huống khác nhau.

Botulinum toxin hay Botulinum toxin loại A là một chất độc tố được sản xuất bởi vi khuẩn Clostridium botulinum. Nó có tác dụng ngăn chặn truyền tải của chất cholinergic tại điểm nối thần kinh - cơ, tạo ra hiệu ứng tê liệt cơ. Loại thuốc này được sử dụng để:

• Giảm nếp nhăn giữa 2 lông mày, vết chân chim đuôi mắt, nếp nhăn trán ở người dưới 65 tuổi;
• Điều trị loạn trương lực cổ;
• Điều trị co cứng chi trên và chi dưới khu trú liên quan đến đột quỵ;
• Điều trị co cứng chi dưới ở trẻ từ 2 tuổi trở lên;
• Điều trị rối loạn chức năng bàng quang, tăng tiết mồ hôi nách;
• Dự phòng đau đầu ở người mắc chứng đau nửa đầu mãn tính.

Chống chỉ định sử dụng thuốc trong trường hợp quá mẫn với thành phần, rối loạn hoạt động cơ, viêm nhiễm ở vị trí tiêm, tiền sử bệnh tiểu đường, và một số tình trạng khác.

Thuốc được tiêm với liều lượng thích hợp cho từng tình huống cụ thể:

Liều dùng giảm nếp nhăn:

• Ở lông mày: Tổng liều 20 đơn vị, tăng tùy theo nhu cầu, cách mỗi lần ít nhất 3 tháng;
• Vết chân chim đuôi mắt: 12 đơn vị/bên mắt;
• Nếp nhăn trên trán: 10 - 20 đơn vị, cách mỗi lần ít nhất 3 tháng.

Liều dùng cho loạn trương lực cổ:

• 25 - 200 đơn vị mỗi cơ, không quá 50 đơn vị ở một vị trí;
• Tổng liều không quá 200 đơn vị cho đợt tiêm đầu tiên, không quá 300 đơn vị cho các đợt tiếp theo.

• 5 đơn vị/vị trí, tổng liều 155 - 195 đơn vị chia đều cho 31 - 39 vị trí, lặp lại sau 12 tuần.

Liều dùng rối loạn bàng quang:

• 100 đơn vị chia thành 20 mũi tiêm nếu bàng quang hoạt động quá mức;
• 200 đơn vị chia thành 30 mũi tiêm nếu nguyên nhân là rối loạn thần kinh.

Liều dùng co cứng chi trên và dưới sau đột quỵ:

• 15 - 60 đơn vị cho mỗi cơ, có thể chia thành 2 mũi;
• Tổng liều tối đa 200 - 240 đơn vị.

Liều dùng co cứng chi dưới:

• 25 - 75 đơn vị cho mỗi cơ, có thể chia thành 2 - 3 mũi;
• Tổng liều tối đa 400 đơn vị.

Liều dùng co giật cơ mi mắt:

• Khởi đầu 1.25 - 2.5 đơn vị/vị trí, tổng liều không quá 25 đơn vị/bên mắt;
• Tổng liều mỗi đợt không quá 100 đơn vị, lặp lại mỗi 12 tuần.

Liều dùng tăng tiết mồ hôi nách:

• 50 đơn vị chia thành nhiều mũi, không quá 50 đơn vị mỗi đợt.

Quên liều: Tham khảo ý kiến bác sĩ.
Quá liều: Liều lượng cao có thể gây tê liệt ở nhiều vùng khác nhau, đòi hỏi theo dõi và điều trị kịp thời.

Những ảnh hưởng phụ mà Botulinum toxin loại A có thể gây ra bao gồm:

• Thường gặp: Đau đầu, hiện tượng Mephisto (lông mày nâng lên một bên), phù mi mắt, sa mi mắt hoặc sa lông mày, tê liệt mặt tạm thời, khô mắt, chảy nước mắt, co giật cơ quanh mắt, nặng mi mắt hoặc lông mày, tụ máu, nổi ban đỏ hoặc đau ở vị trí tiêm, buồn nôn, yếu cơ, giảm cảm giác khi tiếp xúc, đau cứng xương khớp, viêm phế quản, phù ngoại vi, tiểu đường,...;
• Ít gặp: Ngứa, phát ban, mất ngủ, suy giảm thị lực, mờ mắt, nhìn đôi, cận thị, viêm giác mạc, khó nuốt, khó thở, quá mẫn,...;
• Hiếm gặp: Nổi mày đay, loét thủng giác mạc, rối loạn chuyển động mắt;
• Tần suất không xác định: Giảm cảm giác (xúc giác).

Những điều cần nhớ khi áp dụng Botulinum toxin loại A:

• Cẩn trọng khi tiêm vào những cấu trúc dễ tổn thương;
• Không nên tiêm vào mạch máu;
• Nếp nhăn do da mất đàn hồi sẽ không phản ứng với Botulinum toxin loại A;
• Thận trọng khi sử dụng đối với bệnh nhân có rối loạn chảy máu hoặc đang dùng thuốc chống đông máu;
• Cẩn trọng khi tiêm gần tim phổi để tránh rủi ro về rối loạn nhịp tim, nhồi máu cơ tim, tràn khí màng phổi,... đặc biệt là ở những người có bệnh lý tim mạch;
• Bệnh nhân có thể tạm thời bị tê liệt cơ lân cận hoặc cơ xa vùng tiêm. Nếu bệnh nhân có yếu cơ quá mức hoặc rối loạn phản xạ nuốt, phát âm, hô hấp, cần ngay lập tức đưa tới bệnh viện để điều trị;
• Cảnh báo về việc không nên tiêm cho bệnh nhân có tiền sử nuốt khó;
• Thận trọng khi sử dụng Botulinum toxin loại A đối với bệnh nhân mắc các tình trạng như xơ cứng teo cơ một bên hoặc có cơ yếu, teo rõ rệt;
• Trường hợp phản ứng quá mẫn với Botulinum toxin loại A, cần ngay lập tức đến bác sĩ cấp cứu;
• Sử dụng thường xuyên có thể làm tăng nguy cơ hình thành kháng thể, giảm hiệu quả điều trị. Việc này có thể giảm bằng cách sử dụng liều thấp nhất có thể trong mỗi lần tiêm tùy thuộc vào kết quả từ đợt tiêm trước;
• Cẩn trọng khi điều trị cho trẻ bị suy nhược thần kinh rõ rệt, mắc khó nuốt, có tiền sử viêm phổi hít gần đây;
• Không nên sử dụng trong thai kỳ và cho phụ nữ đang cho con bú, trừ khi được bác sĩ chỉ định;
• Botulinum toxin loại A có thể ảnh hưởng đến khả năng lái xe, vận hành máy móc. Nếu bệnh nhân có suy nhược, cơ yếu, rối loạn thị lực, chóng mặt, sụp mi mắt, nên tránh lái xe, vận hành máy móc,...

Hiện vẫn chưa có nghiên cứu chi tiết về tương tác thuốc của Botulinum toxin loại A. Tuy nhiên, cần lưu ý một số điều sau:

• Lí thuyết, tác dụng của Botulinum có thể được tăng cường bởi thuốc kháng sinh nhóm Aminoglycosid (hoặc Spectinomycin) và một số thuốc ảnh hưởng đến sự truyền tải thần kinh cơ;
• Thuốc có cấu trúc 4-aminoquinoline có thể giảm tác dụng của Botulinum.

Trước khi sử dụng Botulinum toxin loại A, bệnh nhân nên thảo luận với bác sĩ về các loại thuốc đang sử dụng và tiền sử sức khỏe cá nhân. Nếu có các tác dụng phụ không mong muốn, bệnh nhân cần thông báo ngay cho bác sĩ để được xử trí kịp thời.