Bowling

Bowling là môn thể thao giải trí trong đó người chơi ném một quả bóng nặng trên một đường băng dài và phẳng nhằm làm đổ các pin gỗ (từ tiếng Pháp: quille, hay pin từ tiếng Anh) đứng ở cuối đường, với mục tiêu làm đổ tất cả các pin bằng số lần ném ít nhất. Ngày nay, bowling là một môn thể thao phổ biến.

Về lịch sử

Theo sách cổ, trò chơi ném đá để đổ các mục tiêu từ xa đã tồn tại từ thời kỳ Cổ đại ở Ai Cập và La Mã. Người Ý đã tiếp tục phát triển một biến thể của trò chơi này, gọi là bocce. Môn bocce đã được mang đến Hoa Kỳ vào giữa thế kỷ 19 và từ đó phát triển thành môn bowling như chúng ta biết hiện nay. Ban đầu, bowling sử dụng 9 pin, sau đó tăng lên 10 pin. Quy định về bóng, pin và đường băng được chính thức hóa vào năm 1894 ở New York, Hoa Kỳ.

Cuối thập niên 1930, máy tự động xếp pin và trả bóng đã được giới thiệu.

Trong thế kỷ 21, trò chơi điện tử đã phát triển phiên bản bowling 'ảo', cho phép chơi hoàn toàn trên máy tính và điện thoại thông minh.

Thiết bị

Đường băng

Đường băng phải hoàn toàn thẳng và phẳng, được làm từ vật liệu nhẵn, không dễ bị biến dạng và được phủ một lớp dầu đặc biệt để bóng lăn mượt mà nhưng không quá trơn trượt. Đường băng có chiều dài 18,3 mét và chiều rộng 1,06 mét, cộng thêm ít nhất 4,6 mét cho khu vực ném bóng. Trên đường băng có các vạch biên và dấu hiệu khác để người chơi định hướng khi ném. Vạch đầu tiên là vạch cấm không được vượt qua khi ném, sau đó là 7 vạch mũi tên giúp người chơi căn chỉnh chính xác để đạt được 'Gục' (strike). Cuối cùng, là bốn hàng pin với tổng cộng 10 pin.

Thiết bị bóng

Bóng bowling trước đây được làm bằng gỗ đặc, nhưng từ thế kỷ 20, bóng đã được sản xuất từ các vật liệu mới như cao su hoặc nhựa, với yêu cầu phải đủ cứng và nặng để lăn tốt. Ngày nay, bóng có nhiều màu sắc khác nhau, không chỉ còn màu đen như trước. Trọng lượng của bóng được đo bằng pound và ghi số trên bóng, từ số 6 (nhẹ nhất) đến số 16 (nặng nhất, tương đương 7,3 kg). Mỗi bóng có 3 lỗ tròn để đặt ngón tay, sắp xếp theo hình tam giác cho ngón cái, ngón giữa và ngón nhẫn. Trước khi chơi, hãy chọn bóng có trọng lượng phù hợp và các lỗ vừa với ngón tay để đảm bảo cầm nắm thoải mái.

Nếu người chơi thả lỏng tay và lăn bóng, bóng có thể di chuyển theo nhiều hướng khác nhau: nếu lệch sang trái, bóng sẽ nghiêng sang trái; nếu lệch sang phải, bóng sẽ nghiêng sang phải; và nếu lăn thẳng giữa đường, bóng sẽ tiếp tục đi thẳng.

Pin

Pin bowling (quille) được làm từ vật liệu chắc chắn và có kích thước đồng đều, được xếp tự động trên đường băng. Pin có hình dáng giống như một cái chai với phần cổ thon và thân rộng, nhưng không có miệng. Mỗi pin có một vị trí cụ thể và được đánh số. Pin bowling thường được xếp thành bốn hàng. Hàng đầu tiên có một pin số 1. Hàng thứ hai có hai pin số 2 và 3, đứng lệch hai bên pin số 1 và lùi về phía sau. Pin số 2 ở bên trái, pin số 3 ở bên phải.

Hàng thứ ba có ba pin số 4, 5, 6 từ trái sang phải, được xếp xen kẽ giữa pin số 2 và 3 nhưng lùi lại một chút.

Hàng thứ tư có bốn pin số 7, 8, 9, và 10 từ trái sang phải, được xếp xen kẽ với các pin số 4, 5, và 6 nhưng lùi lại một khoảng.

Vị trí tổng thể của 10 pin tạo thành một hình tam giác cân, với pin số 1, 7 và 10 nằm ở ba góc của hình.

Cách chơi & tính điểm

Có nhiều phương pháp tính điểm trong bowling. Dưới đây là phương pháp tính điểm phổ biến.

Trong mỗi ván (tiếng Anh: game) có 10 frame. Ở Việt Nam, chúng được gọi là 'khung' hoặc 'lượt'; trong mỗi khung, người chơi có 2 lượt ném bóng để đánh đổ 10 pin (mỗi pin tương ứng với 1 điểm) (không tính khung cuối với 3 lượt ném). Nếu trong lượt đầu tiên của một khung người chơi đã đánh đổ tất cả 10 pin, gọi là 'Strike' hoặc 'Trúng' và ký hiệu bằng dấu nhân (X). Nếu phải dùng lượt thứ hai để đánh đổ toàn bộ 10 pin thì gọi là 'Spare' hay 'Dư'. Nếu sau cả hai lượt mà vẫn còn pin đứng thì đó là khung mở và được ký hiệu bằng gạch ngang [(frame open), (-)]. Điểm số được tính riêng cho từng khung.

Số điểm tương ứng với số pin bị đánh đổ. Đặc biệt, nếu người chơi đánh đổ toàn bộ 10 pin ('gục') trong một khung, họ sẽ nhận thêm điểm thưởng.

Strike hay 'trúng'

• Strike/'trúng' xảy ra khi toàn bộ 10 pin bị đổ trong lần ném đầu tiên của khung, và được ghi trên phiếu bằng chữ 'X'. Người chơi sẽ nhận 10 điểm cộng với điểm của hai quả bóng tiếp theo. Như vậy, số điểm từ hai quả bóng sau đó sẽ được tính gấp đôi.

Ví dụ

Khung 1, bóng 1: 10 pin ('trúng')

Khung 2, bóng 1: 3 pin

Khung 2, bóng 2: 6 pin

Tổng điểm là:

• Khung 1: 10 + (3 + 6 điểm thưởng) = 19
• Khung 2: 3 + 6 = 9

TỔNG CỘNG = 28

Số điểm tối đa có thể đạt được trong một khung 'trúng' là 30 điểm.

Spare hay 'dư'

• Spare/'dư' xảy ra khi toàn bộ 10 pin bị đổ sau hai lượt ném, tức là người chơi cần cả hai lần ném trong khung để hoàn thành, và được ghi trên phiếu bằng dấu gạch chéo '/'. Người chơi nhận 10 điểm cộng thêm điểm của quả bóng tiếp theo.

Ví dụ:

Khung 1, bóng 1: 7 pin

Khung 1, bóng 2: 3 pin ('dư')

Khung 2, bóng 1: 4 pin

Khung 2, bóng 2: 2 pin

Tổng điểm là:

• Khung 1: 7 + 3 + (4 điểm thưởng) = 14
• Khung 2: 4 + 2 = 6

TỔNG CỘNG = 20

Số điểm tối đa có thể đạt được trong một khung 'dư' là 20 điểm.

Open hay 'mở'

• Open/'mở' là tình trạng khi người chơi không đổ hết 10 ki sau cả hai lượt ném trong một khung. Trên phiếu chỉ ghi số ki đã bị đổ từ hai lần ném.

Khung 'mở' chỉ đạt tối đa 9 điểm do không thể đổ toàn bộ 10 ki sau hai lượt ném.

Người chơi tiếp tục qua tất cả các khung cho đến khung thứ 10. Tổng điểm cao nhất có thể đạt được trong một ván 10 khung là 300 điểm.

Giày chơi Bowling

Giày bowling có thiết kế đặc biệt với đế trượt làm từ da mềm cho chân trượt (chân trái nếu người ném bóng bằng tay phải) và đế giày còn lại làm bằng plastic dẻo. Nếu người chơi thuận tay trái, thiết kế của giày sẽ được đảo ngược.

Tùy vào từng trung tâm chơi Bowling, việc thuê giày có thể phát sinh thêm phí. Khi di chuyển, giày thường tạo ra lực nhẹ, nhưng với các thiết kế mới hiện nay, lực ma sát lớn có thể tạo ra âm thanh 'kít' khi bước đi (mặc dù mặt sân rất cứng, vẫn có những đoạn mềm khi bước đầu tiên).