Buổi xế chiều

Buổi xế chiều (tiếng Anh: Afternoon) là thời điểm từ giữa trưa đến lúc trời tối. Đây là khoảng thời gian mà mặt trời từ từ hạ thấp từ đỉnh điểm của nó cho đến khi nằm gần đường chân trời phía tây. Trong cuộc sống hàng ngày, buổi xế chiều chiếm phần lớn thời gian cuối ngày làm việc và học tập. Nó còn liên quan đến các vấn đề sức khỏe, an toàn và hiệu quả công việc. Thời gian buổi xế chiều thường kéo dài từ khoảng 13 đến 18 giờ.

Thuật ngữ

Buổi xế chiều là khoảng thời gian diễn ra giữa trưa và tối. Định nghĩa chính xác của khoảng thời gian này có thể thay đổi: trưa là lúc 12 giờ, nhưng không có một tiêu chuẩn cố định cho sự chuyển giao giữa chiều và tối. Thời gian chạng vạng thay đổi nhiều tùy theo mùa, vĩ độ và múi giờ. Mốc thời gian tối thường bắt đầu vào khoảng 5-6 giờ chiều, hoặc trước khi mặt trời lặn.

Trước khi chuyển từ thế kỷ 12 sang thế kỷ 14, từ 'noon' ('trưa') thường chỉ thời điểm tương đương với 3 giờ chiều ngày nay. Có thể hiểu rằng đó là thời điểm dành cho các nghi lễ cầu nguyện và bữa trưa, bên cạnh đó 'noon' đã được định nghĩa cụ thể, làm cho buổi trưa trở nên rõ ràng hơn. Từ 'Afternoon' ('buổi chiều') được tạo thành từ 'after' ('sau') và 'noon' ('trưa'), đã xuất hiện vào khoảng năm 1300; Tiếng Anh trung đại sử dụng cả 'afternoon' và từ đồng nghĩa 'aftermete'. Cách viết chuẩn vào các thế kỷ 15 và 16 là 'at afternoon', nhưng sau đó chuyển thành 'in the afternoon' từ thế kỷ 17 trở đi. Thuật ngữ này không nên nhầm lẫn với 'after noon' – tương đương với tiếng Latinh post meridiem (p.m.), chỉ thời gian từ 12 giờ trưa đến 12 giờ đêm.

Miêu tả

Buổi chiều là thời điểm mà mặt trời từ từ hạ thấp từ đỉnh cao của nó trong suốt cả ngày. Trong khoảng thời gian này, mặt trời di chuyển từ gần trung tâm bầu trời về hướng Tây. Vào cuối buổi chiều, ánh sáng mặt trời trở nên chói lóa hơn vì mặt trời ở góc thấp trên bầu trời. Giờ làm việc tiêu chuẩn ở hầu hết các nước công nghiệp hóa kéo dài từ sáng đến cuối chiều hoặc tối – thường là từ 9 giờ sáng đến 5 giờ chiều – do đó mốc thời gian kết thúc thường rơi vào buổi chiều. Các trường học cũng kết thúc buổi học vào thời điểm này.

Tác động đến cuộc sống

Hormone

Ở các loài động vật hoạt động vào ban ngày, nồng độ cortisol trong máu (hormone giúp tăng đường huyết, hỗ trợ trao đổi chất và chống lại căng thẳng) đạt mức ổn định nhất vào buổi chiều, sau khi đã giảm xuống vào buổi sáng. Tuy nhiên, mức cortisol phản ứng mạnh mẽ với những thay đổi môi trường, không phụ thuộc vào giấc ngủ hay ánh sáng mặt trời vào buổi chiều. Do đó, khoảng thời gian này được các nhà nghiên cứu coi là lý tưởng để nghiên cứu về căng thẳng và hormone. Thực vật có khả năng quang hợp cao nhất vào buổi trưa hoặc đầu chiều, do ánh sáng mặt trời chiếu với góc lớn so với mặt đất. Sự phát triển mạnh mẽ của cây ngô trên toàn cầu đã gây ra những biến động nhỏ và không đáng kể trong nồng độ carbon dioxide trong khí quyển, vì cây ngô quang hợp một lượng lớn carbon dioxide trong khoảng thời gian này, và quá trình quang hợp giảm mạnh vào cuối chiều và tối.

Nhiệt độ cơ thể

Ở người, nhiệt độ cơ thể thường đạt đỉnh từ giữa đến cuối chiều. Tuy nhiên, các nghiên cứu trên máy tập thể dục cho thấy không có sự khác biệt đáng kể về sức mạnh thể chất sau buổi trưa. Các chủ trang trại được khuyên nên xây dựng chuồng trại theo hướng đông-tây (thay vì hướng bắc-nam) để tận dụng tường dày hơn ở hai bên, giúp điều chỉnh ánh sáng mặt trời và ánh sáng mạnh vào cuối chiều. Khi động vật trở nên quá nóng, chúng có thể trở nên hung dữ và giảm khả năng sinh sản.

Độ tỉnh táo

Vào buổi chiều, đặc biệt là đầu chiều, con người thường tham gia vào nhiều hoạt động sản xuất và nhận thức. Đáng chú ý, tai nạn giao thông xảy ra phổ biến vào đầu chiều, khi các tài xế vừa mới dùng bữa trưa. Một nghiên cứu về tai nạn xe máy ở Thụy Điển từ năm 1987 đến 1991 cho thấy số vụ tai nạn cao nhất vào khoảng 5 giờ chiều, với khoảng 1600 vụ, so với 1000 vụ vào lúc 4 giờ và 6 giờ. Xu hướng này có thể bị ảnh hưởng bởi giờ cao điểm buổi chiều, trong khi giờ cao điểm buổi sáng lại ít gây ra sự gia tăng rõ rệt. Tại Phần Lan, tai nạn trong ngành nông nghiệp thường xuyên xảy ra vào buổi chiều, đặc biệt là vào các chiều thứ Hai trong tháng Chín.

Một giáo sư tâm lý học chuyên về nhịp sinh học hàng ngày cho biết các học viên của ông thực hiện bài kiểm tra vào buổi chiều kém hơn so với buổi sáng, và kết quả tệ hơn nữa vào buổi tối. Tuy nhiên, các sự khác biệt này chỉ mang ý nghĩa thống kê. Bốn nghiên cứu được thực hiện vào năm 1997 cho thấy các đối tượng có thời gian phản ứng lâu hơn khi làm bài kiểm tra phân biệt biển báo giao thông vào 3 giờ chiều và 6 giờ chiều so với 9 giờ sáng và 12 giờ trưa. Các xu hướng này được thể hiện nhất quán trong cả bốn nghiên cứu và dẫn đến những câu hỏi phức tạp và trừu tượng. Tuy nhiên, một nghiên cứu ở Anh không tìm ra bất kỳ sự khác biệt nào về năng suất làm bài giữa buổi sáng và chiều trong hơn 300.000 bài kiểm tra cấp độ A.

Năng suất làm việc của con người thường giảm sút vào buổi chiều. Các nhà máy điện đã cho thấy sự giảm năng suất đáng kể vào buổi chiều so với buổi sáng; sự khác biệt lớn nhất xảy ra vào các ngày thứ Bảy, trong khi sự khác biệt nhỏ nhất là vào các ngày thứ Hai. Một nghiên cứu từ thập niên 1950 với hai nữ công nhân nhà máy trong 6 tháng chỉ ra rằng năng suất của họ giảm 13% vào buổi chiều, với hiệu suất kém nhất vào giờ làm việc cuối cùng của họ. Điều này cho thấy sự khác biệt liên quan đến giờ giải lao cá nhân và sự giảm hiệu quả trong công việc. Thêm vào đó, một nghiên cứu quy mô lớn hơn chỉ ra rằng năng suất vào buổi chiều giảm mạnh hơn khi làm việc trong các ca dài hơn.

Tuy nhiên, cần lưu ý rằng không phải ai cũng có nhịp sinh học giống nhau. Một nghiên cứu trên toàn nước Ý và Tây Ban Nha đã yêu cầu sinh viên điền vào một bảng khảo sát, từ đó phân loại họ theo thang đánh giá 'sáng–chiều'. Kết quả thu được là một biểu đồ cong hình chiếc chuông. Mức độ tỉnh táo trong suốt cả ngày có mối liên hệ chặt chẽ với điểm số trong bảng khảo sát. Các nhóm đối tượng – nhóm buổi sáng, buổi chiều, và nhóm giữa – đều đạt mức tỉnh táo cao từ 2 giờ chiều đến 8 giờ tối, nhưng ngoài khoảng thời gian này, mức độ tỉnh táo của họ tương ứng với điểm số họ đạt được.

• Buổi sáng
• Mặt trời lặn
• Chạng vạng

Chú giải

Xem thêm

• Aggarwal, Anjali; Upadhyay, Ramesh (2013). Stress Nhiệt và Năng Suất Động Vật. Nhà xuất bản Springer. ISBN 978-8-132-20879-2.
• Blaskovich, Jim (2011).
  Những Khía Cạnh Tâm Sinh Lý Xã Hội trong Tâm Lý Học Xã Hội và Tính Cách. ISBN 978-0-85702-405-3.
• Ekirch, A. Roger (2006). Vào Cuối Ngày: Đêm Trong Quá Khứ. W. W. Norton & Company. ISBN 978-0-393-32901-8.
• McCabe, Paul T. (2004). Những Nguyên Tắc Ergonomics Hiện Đại. CRC Press. ISBN 0-8493-2342-8.
• Ray, James T. (1960). Hiệu Suất Con Người Trong Chu Kỳ Làm Việc–Nghỉ Ngơi. Viện Hàn lâm Khoa học Quốc gia Hoa Kỳ.
• Refinetti, Roberto (2006). Sinh Lý Học Nhịp Sinh Học (ấn bản 2). Taylor & Francis Group. ISBN 978-0-8493-2233-4.
• Sinclair, Thomas M.; Weiss, Albert (2010). Các Nguyên Tắc Sinh Thái Trong Sản Xuất Thực Vật. Đại học Nebraska, Lincoln/Đại học Florida.

Liên kết bên ngoài

• Tài liệu liên quan đến Buổi Chiều tại Wikimedia Commons