Búp búp phản đối! Một bài học độc đáo giúp bảo vệ, ngăn chặn xâm hại trẻ em

“Khi xem vở kịch bằng búp bê, các em nhớ rõ những phần quan trọng của cơ thể nam, nữ; cũng như một số kỹ năng tự bảo vệ, phòng tránh xâm hại. Chương trình thật sự có ích và ý nghĩa” - giáo viên Hồng Mai, từ Trường Tiểu học Marie Curie Hà Nội, chia sẻ.

“Con rất ghét khi họ chạm vào tôi, nhưng con không biết phải làm sao” - nhân vật búp bê có tên là “Hoa” phàn nàn với một nhân vật búp bê khác đóng vai giáo viên. Nghe được, giáo viên an ủi Hoa và khuyên cô bé rằng, khi ai đó đụng chạm vào cơ thể con hãy hét lên: “Tôi không thích, đừng làm vậy!”, và con nên nhanh chóng chạy tìm người lớn.

Đây là một trong những tình huống mà học sinh sẽ trải qua tại trường, trong chương trình “Kịch rối phòng chống xâm hại trẻ em” (GPS) được tổ chức Good Neighbors thực hiện.

Búp bê “biết” tự vệ, phản đối

Xâm hại và bóc lột tình dục trẻ em là một vấn đề đau đầu. Đa số trẻ em ở độ tuổi mầm non và tiểu học hiện nay đều chưa có kỹ năng nhận biết, tự bảo vệ trước những tình huống có nguy cơ bị xâm hại, bắt cóc.

Trẻ em, và thậm chí cả người lớn, thường nghĩ rằng chỉ có “người lạ” mới là mối nguy hiểm và tất cả “người quen” đều an toàn. Nhưng thực tế, đa số các tình huống xâm hại tình dục lại đến từ “người quen”, như “chú”, “dượng”, “ông”..., và thường xảy ra tại nhà, gần nhà hoặc gần trường, thậm chí trong trường học.

Đối mặt với tình hình đó, từ năm 2014, tổ chức Good Neighbors đã phát triển một dự án giáo dục trực quan, mang tên “Kịch rối phòng chống xâm hại trẻ em” (GPS).

Ngay từ khi dự án được bắt đầu, tại các trường đầu tiên, GPS đã thu hút sự quan tâm của nhiều đối tượng, tầng lớp trong xã hội. Ban đầu, nhiều người tỏ ra tò mò, vì sao dự án lại sử dụng kịch rối và búp bê để giáo dục phòng chống xâm hại trẻ em?

Theo đại diện của GNI: Khi trẻ bắt đầu đi học, họ tiếp xúc nhiều hơn với thế giới bên ngoài, cũng là lúc trẻ đối mặt với nhiều nguy cơ gây tổn thương hơn. Tuy nhiên, việc giáo dục kỹ năng và an toàn cho trẻ không phải là điều đơn giản, vì những kiến thức về thuật ngữ và khái niệm có thể gây khó khăn cho việc tiếp thu.

Vì vậy, đội ngũ dự án đã quyết định sử dụng kịch rối và búp bê để thu hút sự chú ý và tạo sự hứng thú của trẻ với các bài học. Câu chuyện được truyền đạt một cách dễ hiểu và sử dụng ngôn từ phù hợp với trẻ nhất có thể.

Những chú búp bê được phân vai, được điều khiển để có thể di chuyển, cử động, tương tác, và được lồng tiếp ngay tại sân khấu. Mỗi buổi biểu diễn thường kéo dài khoảng 45 phút, với sự tham gia của khoảng 100 - 150 trẻ. Trên sân khấu, có tổng cộng 7 nhân vật sẽ xuất hiện, cùng với 1 giáo viên hướng dẫn và 4 nhân sự điều khiển búp bê. Không gian biểu diễn có thể là ngoài trời hoặc trong nhà, tùy thuộc vào quy mô mỗi buổi biểu diễn, với tập trung vào 2 màn kịch chính.

Màn biểu diễn đầu tiên là về “Tình huống xâm hại tình dục”, sau đó giáo viên sẽ tổng kết nội dung và giảng dạy về “Quy tắc khi đi bơi” và quy tắc “3 bước để bảo vệ bản thân”.

Màn biểu diễn thứ hai là về “Tình huống dụ dỗ bắt cóc”, sau khi kết thúc biểu diễn, giáo viên sẽ tổng kết, hướng dẫn về quy tắc “Khi có người lạ hoặc người quen rủ đi chơi”, và thực hành một số tình huống như: Từ chối sự nhờ vả từ người lạ, phản kháng mạnh mẽ khi bị chạm vào cơ thể; bỏ chạy kịp thời và nhấn mạnh việc trẻ cần báo cáo sự việc cho phụ huynh hoặc giáo viên…

Gần gũi - Dễ hiểu - Dễ nhớ

Chị Vũ Thị Thùy Dương, người phụ trách dự án GPS, chia sẻ rằng từ ngày đầu triển khai dự án, các em học sinh đã rất háo hức chào đón. Đặc biệt, sự hào hứng này được thể hiện rõ hơn tại các trường ở vùng nông thôn, miền núi, nơi đây là lần đầu tiên các em tiếp xúc với phương pháp giáo dục mới mẻ như vậy.

Không chỉ các em học sinh, mà các buổi biểu diễn như vậy cũng thu hút sự quan tâm của nhiều phụ huynh tại các thôn, làng.

Chị Dương vẫn nhớ mãi về một kỷ niệm khó quên khi triển khai dự án tại một trường ở Hà Giang. Không chỉ có sự tham gia của các em học sinh, mà cả phòng học nhỏ đã đông đúc với tất cả mọi người dân trong làng. Từ những phụ nữ đã có gia đình đến những em bé còn nhỏ được mẹ bế trên tay cũng đều tham gia để theo dõi buổi biểu diễn. Điều này khiến đội ngũ thực hiện rất bất ngờ và cảm động trước sự quan tâm của các bậc phụ huynh trong việc nâng cao kỹ năng và bảo vệ trẻ em ở những nơi có điều kiện kém.

“Những ánh mắt long lanh, háo hứng theo dõi buổi biểu diễn là động lực lớn giúp đội ngũ giáo viên thực hiện những bài giảng (về chống xâm hại) nhiệt huyết hơn”, chị Vũ Thị Thùy Dương chia sẻ xúc động.

Là một trong 176 trường được tổ chức biểu diễn kịch rối, Phó Hiệu trưởng Trường TH&THCS Gia Mô huyện Tân Lạc, Hòa Bình cho biết:

“Các tiết học của dự án rất hay, có công cụ trực quan nên các em dễ tiếp thu hơn. Nhà trường mong muốn dự án sẽ tiếp tục đưa chương trình giảng dạy này đến với học sinh và mở rộng hơn với học sinh toàn trường để tất cả các em đều biết về các kiến thức Quyền trẻ em”.

'Đây là chương trình kịch rối đầu tiên mà các em học sinh ở trường được xem. Các em ở đây có hoàn cảnh kinh tế khó khăn, ở xa trung tâm hơn 25km, tiếp cận và học hỏi kiến thức và kỹ năng về phòng chống xâm hại còn hạn chế. Nhờ có GNI mang chương trình kịch rối đến đây, các em có thêm kiến thức bổ ích' - Thầy Phạm Duy, Hiệu trưởng trường TH&THCS Bắc Sơn huyện Hưng Hà, Thái Bình chia sẻ.

Tại các trường ở Hà Nội, đội ngũ giáo viên GPS cũng rất ấn tượng trước khả năng phản ứng của các em trong mỗi tình huống khi các em đã áp dụng những phương pháp bảo vệ bản thân khi gặp nguy hiểm.

Cô Hồng Mai, giáo viên trường Marie Curie, chia sẻ: “Trước khi tham gia chương trình, các con đã rất hào hứng. Khi xem kịch, các con rất tập trung lắng nghe và sôi nổi trả lời các câu hỏi mà ban tổ chức đưa ra. Các con nhớ rất rõ những bộ phận quan trọng của cơ thể nam, nữ; cũng như một số kỹ năng phòng, chống xâm hại. Chương trình rất bổ ích và ý nghĩa. Với hình thức kịch rối, các con đã tiếp nhận kiến thức một cách gần gũi, dễ hiểu và dễ nhớ”.

Chị Dương chia sẻ rằng, trong suốt hành trình hơn 10 năm của GPS, đội ngũ đã đối mặt với nhiều thách thức. Ví dụ như khi đến các trường ở vùng đồi núi cao, điều này đã gây ra nhiều khó khăn trong việc di chuyển vì đường đèo dốc nguy hiểm. Ngoài ra, việc tổ chức tình nguyện viên cũng là một trở ngại, do đa số là sinh viên nên việc sắp xếp thời gian để tham gia các buổi biểu diễn ở vùng sâu vùng xa cũng gặp nhiều khó khăn.

Tuy nhiên, theo chị Dương, “Kịch rối phòng chống xâm hại trẻ em” đã mở rộng ra nhiều tỉnh thành từ Hà Nội đến Hòa Bình, Tuyên Quang, Hà Giang, Thanh Hóa... Với hơn 536 buổi biểu diễn đã diễn ra tại hơn 100 trường, chương trình đã giúp 69.000 học sinh tiếp cận dự án ý nghĩa này.

Và hành trình ý nghĩa đó vẫn tiếp tục.