Bút ký

Bút ký (tiếng Pháp: essai, tiếng Anh: essay

) là một thể loại văn xuôi thuộc loại hình ký. Nền tảng của bút ký là cái tôi của tác giả. Thông qua việc ghi chép về những con người và sự kiện cụ thể, có thực, tác giả thể hiện cảm xúc, tình cảm và suy nghĩ của mình. Bút ký thường mang tính trữ tình, có thể kết hợp với suy tưởng, triết lý, chính luận. Bố cục của bút ký khá tự do, được triển khai theo một cảm hứng chủ đạo và một tư tưởng chủ đề nhất định. Bút ký không nhất thiết phải có cốt truyện cụ thể hay nhân vật hoàn chỉnh. Ngôn từ của bút ký giàu hình ảnh và chất thơ.

Điểm nổi bật của bút ký là thông qua việc ghi chép về những con người và sự kiện cụ thể, tác giả đặc biệt chú trọng đến việc thể hiện cảm xúc, suy tư và đánh giá của mình về con người và cuộc sống hiện tại.

So với các tiểu loại khác của ký, bút ký vẫn có những yếu tố chính luận và chất suy tưởng triết lý trong một số trường hợp để bộc lộ quan điểm, lý tưởng và cảm xúc của cá nhân hoặc một tầng lớp trong xã hội.

Cấu trúc của bút ký thường không bị ràng buộc bởi cốt truyện cụ thể, nhưng nội dung vẫn được triển khai theo một cảm hứng chủ đạo và một tư tưởng chủ đề xuyên suốt tác phẩm. Ngôn ngữ của bút ký giàu hình ảnh và chất thơ để thể hiện rõ nét đặc điểm của sự vật và sự việc được đề cập. Trong nền văn học Việt Nam hiện đại, Nguyễn Tuân là nhà văn nổi tiếng với các bút ký như Cô Tô và Người lái đò sông Đà lần lượt được đưa vào sách giáo khoa Ngữ văn 6 tập 2 và Ngữ văn 12 tập 1.

Đường chúng ta đi của Nguyễn Trung Thành và Dòng kinh quê hương của Nguyễn Thi là những tùy bút xuất sắc của văn học Việt Nam trong thời kỳ chống Mỹ cứu nước. Đây là một số ít những bài văn tùy bút nổi tiếng ở Việt Nam.