Cà phê từ Buôn Ma Thuột

Xem các ý nghĩa khác của cà phê tại trang Cà phê (định hướng)

Cà phê Buôn Ma Thuột hay cà phê Ban Mê là một trong những thương hiệu nổi tiếng của cà phê Việt Nam được trồng trên cao nguyên Buôn Ma Thuột, một vùng cao nguyên thuộc Tây Nguyên Việt Nam. Mặc dù cây cà phê đã được du nhập vào Việt Nam từ rất sớm (năm 1870) và được trồng rộng rãi ở Đắk Lắk, nhưng cây cà phê được trồng tại Buôn Ma Thuột chỉ từ những năm sau 1930, trong các vườn của người Pháp. Thương hiệu cà phê này đã trở thành một biểu tượng văn hóa với ca khúc Ly cà phê Ban Mê

Vai trò của cà phê Buôn Ma Thuột

Hiện tại theo số liệu niên giám thống kê năm 2006, Đắk Lắk có 174.740 ha cây cà phê. Đắk Lắk cũng được biết đến là nơi có năng suất cây cà phê trung bình cao nhất thế giới, đạt 2,5 tấn/ha. Tổng sản lượng cà phê của Đắk Lắk vào năm 2006 là 435.025 tấn, đóng góp vào việc nâng cao vị thế của Việt Nam trong ngành xuất khẩu cà phê và là một trong những quốc gia lớn nhất trong ngành xuất khẩu cà phê vối.

Ở Đắk Lắk, hầu hết các huyện đều trồng cây cà phê, nhưng cà phê Buôn Ma Thuột vẫn được đánh giá cao về chất lượng và hương vị đặc trưng bởi các chuyên gia rang xay cà phê và người yêu cà phê. Với điều đó, Buôn Ma Thuột thường được gọi là 'thủ phủ cà phê'. Cây cà phê đứng đầu trong việc trồng trọt, không có loại cây nào có thể so sánh với nó trên cao nguyên đất đỏ này. Trong cơ cấu cây trồng tại Buôn Ma Thuột, có đủ các loại cây cà phê như cà phê chè, cà phê vối, cà phê mít, nhưng cà phê vối được trồng rộng rãi nhất.

Cây cà phê đã góp phần biến Buôn Ma Thuột từ một thị xã trên cao nguyên thành một thành phố sầm uất. Cây cà phê trước đây có thể được xem như là cây giúp giảm nghèo xóa đói tại Buôn Ma Thuột. Ban đầu, nó chỉ được trồng tại các vườn của người Pháp, sau đó mở rộng thành các nông trường. Trong thời kỳ khó khăn, chỉ cần đem vài chục kg cà phê xuống đồng bằng là đã đủ để có tiền đi lại và chi tiêu một vài ngày. Vào những năm sau năm 1990, diện tích cây cà phê tăng vọt, đặc biệt là khi giá cà phê lên đến hơn 40.000 đồng/kg, trong khi giá vàng chỉ có 200.000 đồng/chỉ.

Trong quá khứ, nhờ vào cây cà phê, Buôn Ma Thuột từ một thị xã đã trở thành một thành phố phát triển. Tuy nhiên, cũng có những thời điểm cây cà phê giá rẻ khiến cho Buôn Ma Thuột cảm thấy áp lực. Cà phê đã trở thành vấn đề nóng bỏng được thảo luận nhiều tại các quán cà phê vì vấn đề giá cả, xăng dầu, thời tiết...

Ở Đắk Lắk, một số vấn đề liên quan đến cà phê đã trở thành biểu tượng văn hóa, như việc mời đi uống cà phê đã trở thành một nét văn hóa rất đặc trưng của vùng này. Ở Buôn Ma Thuột, không chỉ việc trồng cà phê phổ biến mà việc thưởng thức cà phê cũng trở nên quen thuộc như nhu cầu ăn cơm, uống nước. Vì vậy, tính riêng khu vực nội thành, các quán cà phê nhiều đến nỗi nếu mỗi ngày ghé một quán thì cũng phải mất cả năm mới ghé hết một vòng. Các quán cà phê ở Buôn Ma Thuột thường được đầu tư lớn và có phong cách riêng để thu hút khách, nhưng đối với du khách, các quán mang phong cách Tây Nguyên như Làng cà phê Trung Nguyên, Thiên đường cà phê Mê Hy Cô, Cà phê Du lịch Troh Bư, Quán Văn, Chuông đá, quán cafe cóc 127 PHC (Phan Huy Chú) thường làm họ say đắm.

Bí quyết rang xay

Ở Đắk Lắk, các quán cà phê thường rất đông khách và có lượng khách quen nhất định do hợp gu và nghiện hương vị cà phê của quán. Mặc dù đã xuất hiện thương hiệu cà phê Trung Nguyên nổi tiếng với các sản phẩm cà phê rang xay theo cách truyền thống kết hợp với cà phê hòa tan G7, nhưng các quán cà phê ở đây thường ít sử dụng loại này mà thay vào đó tự rang xay để giữ được khách hàng với hương vị riêng biệt.

Tuy nhiên, đối với những người sành điệu thưởng thức cà phê Buôn Ma Thuột, cà phê rang xay thủ công vẫn có hương vị hấp dẫn hơn. Vì vậy, những người bán cà phê tự rang xay thường tìm mua nhiều loại bột cà phê khác nhau để trộn lẫn và tạo nên hương vị đặc biệt cho quán của họ. Một số bí quyết là: trong lượng cà phê rang xay, chủ yếu là cà vối, kết hợp với một ít cà chè và cà mít, đặc biệt là ngô để tạo sự đặc biệt khi pha ra. Để tăng thêm hương vị đậm đà, họ thường cho thêm một chút bơ hoặc mỡ gà ngay trước khi rang. Để tạo sự hấp dẫn và gây nghiện, ngoài caphein, họ còn thêm vào một ít vỏ cau khô...

Cách thưởng thức

Ở Buôn Ma Thuột, cà phê thường được pha theo hai kiểu chính là cà phê đen pha với đường hoặc cà phê sữa pha với sữa. Những loại này thường được uống vào những ngày lạnh, để giữ ấm, người ta thường ngâm ly cà phê trong chén nước sôi rồi đem ra cho khách hoặc sử dụng các ly thủy tinh dày để giữ nhiệt. Trong những ngày nắng, người ta thường thích uống cà phê đen đá hoặc cà phê sữa đá. Tuy nhiên, ở các quán cà phê ở Buôn Ma Thuột, cà phê thường được pha rất đậm, nên người ta chỉ thêm vài viên đá nhỏ và thường chỉ nhấp nháp từng ngụm nhỏ và luôn uống kèm nước trà pha loãng.

Trước đây tại Buôn Ma Thuột, cà phê thường được pha bằng phin và nhiều người vẫn cho rằng đây là cách thưởng thức cà phê thú vị nhất, khi vừa nghe nhạc nhẹ nhàng vừa đếm từng giọt cà phê rơi chậm rãi. Pha cà phê bằng phin rất cầu kỳ, người ta thường rót ít nước sôi vào nắp, đặt phin lên và cho nước ngấm từ từ lên trên, khiến cà phê nở đều hơn. Họ luôn nhớ phải đặt nắp chặn có lỗ nhỏ xuống để tạo áp suất, do đó nước cà phê chảy xuống rất chậm và đậm đặc. Thường uống ít đá, nhấm nháp cà phê để thưởng thức hương vị nồng nàn này hơn là để giải khát.

Ngày nay, với cuộc sống hiện đại và để phục vụ nhu cầu đông đảo, người ta thường sử dụng cà phê bọc trong vải, nấu trong nồi để phục vụ nhiều người cùng một lúc và cũng là cách tận dụng triệt để cà phê. Sau đó, họ cho vào ấm sắt để cô đậm và giữ ấm. Nếu không muốn tự pha, bạn có thể đến các quán cà phê mang phong cách trữ tình và lãng mạn của Buôn Ma Thuột.